«فصل هفتم»
« آقایان تفاهم کنید و اشخاص مؤمن به انقلاب و مدیر و مدبر و فعال انتخاب کنید . » امام خمینی (ره)
دولت
یکی از مطالبی که بین مجلس و بنی صدر موضوع اختلاف و نزاع گردید، انتخاب دولت بود. مجلس از اولین روزهای شروع کار خود سعی بر قبول دولت حزبی داشته، زیرا اکثریت نمایندگان از حزب جمهوری اسلامی بودند یا به این حزب نزدیکی و تمایل داشتند.
بنی صدر بسیار کوشید که زیر بار نرود، ولی دیری نپایید که مسلم گردید نخواهد توانست حداقل نخست وزیری بدون داشتن عقاید حزبی به مجلس تحمیل نماید. به این جهت قانع شد که چند وزیر متمایل به خود را وارد کابینه کند و این تلاش و درگیری تا آخرین روزهای ریاست جمهوری بنی صدر ادامه داشت.
برای روشن شدن جریان و آگاهی بیشتر از چگونگی نیات و تمایلات بنی صدر و همفکرانش گزیده نواری که در یکی از نشست‌های دفتر بنی صدر ضبط شده است، نقل می گردد. اما قبل از بازگو کردن محتوای این نوار بهتر است به گزارشی در این زمینه که در دفتر و احتمالاً به وسیله مسعودی (مشاور حقوقی بنی صدر) تهیه شده است، توجه شود:
به نام خدا
«در تاریخ اول مرداد ماه 59 نشستی داشتیم که طی آن ضمن تبادل نظر و تحلیل اوضاع سیاسی کشور و موقعیت حساسی که می گذرانیم به ویژه مسئله انتخاب نخست وزیر، چشم اندازها و راهکارهای مشخصی نیز ارائه شد که قبل از توضیح هر یک و تشریح وجوه تمایز میان آنها مختصراً نقطه نظرهای مشترک جمع به شرح زیر بیان می گردد:
الف)نارضایتی عمومی با سرعت فزاینده‌ای اوج گرفته و هر روز به جمع ناراضیانی که در صورت عدم الحاق به ضد انقلاب و پذیرش دیدگاههای آن، حداقل به جمع منفعلین و بی تفاوت ها می پیوندد، افزوده می شود.
گذشته از مسائل روزمره، واکنش سرد و موضع بی تفاوت مردم در قبال توطئه کودتای اخیر، شاهدی است بر این مدعا و هشداری جدی برای انقلاب اسلامی و آینده سیاسی کشور.
ب) بینش و تلاشی مبتنی بر تضاد حزب جمهوری اسلامی و یا حداقل جناح قدرتمند و حاکم آن و به عنوان مظهر شناخته شده حکومت و تفکر حاکم بر سرنوشت انقلاب اسلامی، با برخورداری از حمایت گسترده و واضح رهبری، انقلاب اسلامی را بیش از پیش به سقوط قطعی نزدیک می نماید، اختلاف و آشتی ناپذیری بینش ما و ایشان به اندازه ای مشکل شده که به صورتی اجتناب ناپذیر به سوی رویارویی نزدیک، مستقیم و بی پروای دو بینش پیش می رویم.
به خصوص این که احتمال اعمال خطوط وابستگی از ناحیه جناح هایی از حزب از قوت کار برخوردار است و در رابطه با همین مسائل آقای بنی صدر به عنوان مزاحم اصلی، آماج حملات تخریبی جناح های مذکور قرار گرفته است و طرف مقابل در مسیر حذف مزاحم اصلی و نحوه تفکر و بینش او از فشار حملات و افترا و بدنام نمودن اطرافیان وی که به نحوی در پیش برد امور نقشی داشته باشند، خودداری می نماید.
ج) علیرغم مسائل فوق نظر جمع بر این است که حتی المقدور و یا حداقل در شرایط حاضر و ظرف دو سه ماه آینده، از رویارویی جدی و در تمام ابعاد و امکانات با مفسدین و حامیان شان خودداری شود که مصلحت انقلاب و جمهوری اسلامی نیست. در عین حال واضح است که ادامه وضع موجود نیز نمی تواند زمان قابل توجهی را شامل شود و حتی در صورت دیر پاییدن این وضع اساس را آنچنان در خطر می بینیم که کودتای موفق و یا جنگ داخلی و تجزیه از احتمالات جدی و قابل پیش بینی خواهد بود.
د) جمع بینشی که ریاست جمهوری رهبری آن را بر عهده دارند به عنوان یگانه بخت انقلاب اسلامی هنوز چشم امید مردم را به خود معطوف نگاه داشته و از آنجا که این مردم پس از خدا تنها تکیه گاه و پشتیبان و پشتوانه انسانی این بینش محسوب می شوند، کلیه حرکت های سیاسی که از ناحیه ریاست جمهور و یا به رهبری وی انجام می شود، می باید از ویژگی رابطه خالص بدون واسطه با مردم برخوردار بوده و ضمن رعایت موازنه منفی با آگاهی دادن و ابهام زدایی روزمره از بی تفاوتی و دلسردی مردم نسبت به انقلاب و ریاست جمهوری جلوگیری نماید.
توضیحاً این که برنامه ابهام زدایی و گسترش رابطه آگاهی دهنده با مردم مقید به چارچوب راه حل های متخذه که ذکر آنها خواهد آمد نبوده و صرفاً اقدامی است بدون واسطه در خدمت مردم این کشور و 11 میلیون رأی دهنده که به عنوان رسالت تاریخی می باید در هر حال و در هر قالب و فرم سیاسی انجام شود و با توجه به مواد یاد شده بدیهی است که کناره گیری از مقام ریاست جمهوری به هیچ وجه صلاح نخواهد بود.
ه) با توجه به موارد فوق مسئله انتخاب نخست ویر با در نظر گرفتن تقسیمات موجود قوای حکومتی، به صورت نقطه عطف و تصمیم گیری حساس مطرح می باشد که در مواجهه با آن به راهکارهای ذیل بر می خوریم:
1. آقای بنی صدر با در نظر گرفتن سلیقه و خواست حزب، نخست وزیر را به مجلس معرفی می نماید. (اکثریت قریب به اتفاق جمع با این راهکار مخالف نمود)
2. آقای بنی صدر بدون در نظر گرفتن سلیقه و خواست حزب حتی عکس العمل رهبری، نخست وزیر لایق مورد اعتماد خودیش را به مجلس معرفی نماید. توضیح این که این پیشنهاد علیرغم میل باطنی جمع، عملی به نظر نمی رسید.
علیهذا عده ای عقیده داشتند که این راهکار با وجود این که موفقیت قطعی نخواهد داشت در مقدمه هر اقدامی به ویژه این که اقدام بعدی در جهت سلب مسئولیت باشد، برای ایجاد جو و به عنوان عمل توجیهی برای مردم و تطهیر رئیس جمهوری از خطاهای دولت آینده مفید خواهد بود. به خصوص این که مجلس را نیز به حرکت جدی تر وا می دارد. توضیحاً این که در واقع این برنامه ریاست جمهوری خواهد بود که از طریق معرفی نخست وزیر مطلوب به مردم و مجلس ارائه خواهد شد.
3. آقای بنی صدر از میان اشخاص مورد اعتماد خویش که بداند در هر حال به طرف مقابل امان نمی دهد و از طرف دیگر از نظر ضوابط و معیارهای معمول حساسیت بخش عمده مجلس را بر نمی انگیزد، فردی را انتخاب و معرفی نمایند و در صورت تأیید مجلس با مهره های کاردان و مورد اعتماد، وی را تقویت نمایند.
4. آقای بنی صدر شخصی را در خارج از محدوده اطرافیان مورد اعتماد خویش انتخاب و معرفی نماید که ضمن برخورداری از حمایت مجلس از موضع نسبتاً مستقل نسبت به حزب برخوردار باشد.
5. آقای بنی صدر در حدود صلاح و امکان ضمن در میان گذاشتن حقایق و علل با مردم در مورد نخست وزیر آینده و دولت از خود سلب مسئولیت نموده و این کار را بر عهده مجلس قرار دهد.
راهکارهای فوق هر یک مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت و پیشنهادهای اول و دوم بنا به توضیحاتی که داده شد چندان مورد توجه قرار نگرفتند و اما در مورد سه راهکار آخر، پس از بحث دو گرایش عمده از یکدیگر تفکیک شدند که هر یک دلایلی را بر رد یا قبول اقامه نمودند. این دو گرایش در راهکارها و نقاط قوت و ضعفشان عبارتند از:
الف) گروهی که معتقد می باشند آقای بنی صدر می باید در مورد دولت آینده کاملاً از خود سلب مسئولیت نماید و ضمن آگاه ساختن مردم از کم و کیف اوضاع و جریاناتی که منجر به این تصمیم شده از معرفی حتی یک نفر نیز خودداری نموده، طی یک دوره صبر و انتظار به مسائل نیروهای مسلح، چهره بین المللی انقلاب ایران و دفتر ریاست جمهوری بپردازند. (دلایلی ارائه می دهند) دلایلی که طرفداران این عقیده ذکر می نمایند عبارتند از :
1. آنچنان که در گذشته عملکرد حزب نشان داده هیچ تضمینی وجود ندارد که تسلیم و تفاهم آتش انحصار طلبی و قدرت طلبی را سیراب نماید و اصولاً حزب تا به قدرت مطلقه دست نیابد راحت نخواهد نشست. و در صورت سازش با آنان بدیهی است که مسئولیت خرابکاری های دولت آینده گریبانگیر آقای بنی صدر خواهد شد.
2. با توجه به این که قدرت علت ایجادی حزب جمهوری اسلامی بود، تا نیل به این هدف نه خود آرام می گیرد و نه کشور روی آرامش، لذا با توجه به این که می دانیم این قدرت صرفاً حد مطلوب است نه حد مقدور، خود به خود پس از کسب آن زمینه های تفرقه ایشان فراهم می گردد.
3. در صورت عدم قبول مسئولیت آقای بنی صدر به عنوان یک آلترناتیو و ناجی باقی می ماند.
4. در صورت عدم واگذاری قدرت به حزب، رویارویی ها و کارشکنی ها ادامه خواهد داشت و ادامه این برخوردها نه تنها موجب تضعیف جمهوری اسلامی و فراهم آمدن هر چه بیشتر زمینه کودتا می شود، بلکه در اثر این برخوردها امکان رویارویی با امام در آینده نزدیک وجود خواهد داشت.
5. آقای بنی صدر و بینش ما از موضع غیر مسئول دست بازتری برای اقدام خواهند داشت.
6. در صورت عدم قبول مسئولیت، فرصت مناسبی برای انجام تحقیقات و ارزشیابی عملکرد گذشته و همچنین رسیدگی به امر تشکیلات سیاسی و اجرایی پدید خواهد آمد.
7. اصولاً نمی توان به ائتلاف منطقی و تقسیم قدرت با حزب دل خوش داشت، چون سهم عمده ای به ما نمی دهند.
مسئله شان هم همین است و اگر بنا به ملاحظات تاکتیکی قدرت را تقسیم کنند با کمی خاطر جمعی در جهت حذف ناخالصی ها اقدام خواهند کرد.
نقاط ضعف و دلایلی که بر رد این نظریه وجود دارد که ضمناً بخشی از ادله گرایش دیگر را نیز تشکیل می دهد، عبارتند از:
1. احتمال از هم پاشیدن کشور و گسترش زمینه کودتا تا حد موفقیت در طی این مدت.
2. احتمال تشدید استالینیزم فزاینده ای که وجود دارد و استفاده از موقعیت و جو استالینیستی و ابزار حکومتی برای حذف آقای بنی صدر و اطرافیان از صحنه رقابت.
3. هیچگونه تضمینی برای قطع موج های جدید و عدم اقدامات تخریبی وجود نخواهد داشت به ویژه در رابطه با فرماندهی کل قوا که رئیس جمهور نباید مسئولیت آن را واگذار نماید و از طرف دیگر یا گروه مقابل به حمله و تضعیف ارتش اقدام خواهد کرد، صحنه مبارزه را به چارچوب قوای نظامی خواهد برد و یا با ایجاد و تحمل موج های برخورد جدید از قبیل مسئله قشقایی ریاست جمهوری را تا حد استعفا و یا تبدیل شدن به ابزار سرکوب رژیم خودشان تنزل خواهند داد.
4. مردم از آقای بنی صدر متوقع هستند و به سادگی کناره گیری آقای بنی صدر را از مسئولیت نمی پذیرند، مگر این که مسائل با آنچنان وضوحی مطرح شود که در آن صورت نیاز به صبر و انتظار خواهد بود و در واقع راه مقابله هم اکنون را برگزیده ایم.
5. به مدت زمانی احتیاج داریم که طی آن بشود کشور را در حد امکان حفظ نمود و در عین حال در حد مقدور زهر حزب را گرفت .»
