جولیا سوییت، ترجمه بنیاد هابیلیان-
خشونت و وحشیگری بی‌حدومرزی که دولت اسلامی به جامعه جهانی نشان داده، بی‌ثباتی‌های عظیم منطقه‌ای و جهانی را در پی داشته است. سَر بریدن‌ها، اشاعه برده‌داری جنسی، اعدام و نابودی طایفه‌های مسیحی و ایزدی با نام این گروه جهادی عجین شده است. توانایی داعش در استفاده از فضای مجازی و فناوری‌های دیجیتال برای تبلیغات سیاسی خود برای این گروه قدرت و استحکام به همراه آورده است. با توجه به امکانات نظامی، خشونت بی‌حدومرز، بنیادهای ایدئولوژیک نافذ و گستردگی قلمرو (آنلاین و فیزیکی)؛ داعش را باید تهدیدی جدی برای تهدید صلح و ثبات آسیای غربی و دیگر اعضای جامعه جهانی دانست. عبدالباری عطوان[1]در کتابش علت موفقیت‌های داعش را رویکرد آن در رسانه‌های اجتماعی عنوان می کند.
کتاب دولت اسلامی؛ خلافت دیجیتال، منبع بسیار خوبی برای دانشجویان، علاقه مندان به مباحث گروه های تروریستی جهادی، محققین و نخبگان و همچنین سیاست‌گذاران است. عبدالباری عطوان که روزنامه‌نگاری شناخته شده و جهانی است، برای نگارش این کتاب از خبرچین‌های خود استفاده کرده است. عطوان با انجام مصاحبه‌های متعدد و نامه‌نگاری‌های شخصی بسیار، نه تنها بینشی عمیق به کتاب داده؛ بلکه یک تحقیق و مطالعه منحصربه‌فرد ارائه کرده است. خلافت دیجیتال تلاش می‌کند پاسخگوی سؤالات مهم زیر باشد: ماهیت سازمان جهادی داعش چیست؟ ماشین تبلیغات آن چگونه کار می‌کند؟ اصول اصلی این گروه در استراتژی‌های آنلاین خود چیست؟ اهداف آن چیست و چگونه در اینترنت آن اهداف را محقق می کند؟ پشت پرده تبلیغات سیاسی داعش چیست؟ داعش چه تفاوتی با گروه‌های مشابه پیش از خود دارد؟ کتاب با پاسخ دادن به این پرسش ها، تصویری واضح و مشخص از پدیده «دولت اسلامی» ترسیم می‌کند؛ تصویری که تاکنون نظیر آن ارائه نشده است.
کتاب در فصل اول، استراتژی و شکل حضور داعش در فضای مجازی را توصیف می‌کند. در این فصل، داعش گروهی به شدت خطرناک و میراث اسامه بن‌لادن و ایمن الظواهری معرفی می‌شود. به عقیده نویسنده، علت پیشروی های موفقیت‌آمیز داعش در سطح منطقه و همین‌طور عضوگیری و تجهیز جهانی این گروه، بهره گیری از فناوری‌های ارتباطی دیجیتال است. بسیاری از گروه‌های اسلامی، حتی آن هایی که در دورافتاده‌ترین نقاط فعالیت می کنند، با ارسال ویدئو در شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار، همبستگی خود را با دولت اسلامی ابراز کرده اند. توانایی داعش در فضای مجازی علاوه بر مزایای فوق، به این گروه امکان می دهد به کارآیی سرویس‌های اطلاعاتی و گروه‌های جهادی مخالف ضربه وارد کند. عبدالباری عطوان تضاد میان استفاده از فناوری‌های مدرن و بنیادهای ایدئولوژیک داعش را به عنوان یک متناقض نمای جالب، برجسته می کند. این گروه تروریستی، تفکربازگشت به رسوم «سلف صالح» را به عنوان مبنای اداره جامعه معرفی کرده است و برای پیشبرد این مدل اجتماعی قرون‌وسطایی از پیچیده‌ترین فناوری‌ها استفاده می‌کند. گروه‌های سایبری داعش برای ایجاد و بنای تصویری جذاب از دولت اسلامی، «جریان اطلاعات» پایدار و بادوامی را تولید کرده‌اند. در روش آن‌ها اصل پایداری اطلاعات بسیار ضروری است، حتی اگر قرار باشد این پیام‌ها درباره مفاهیم خاصی مثل کفر، جهاد و مانند آن باشد.
در فصول 2 تا 6، کتاب مراحل اولیه تأسیس داعش را به عنوان یک نهاد سازمانی و همچنین قطب‌بندی‌های ایدئولوژیک آن را در درون جنبش‌های جهادی بررسی می‌کند. با عمیق شدن نارضایتی‌های ایدئولوژیک در دیگر گروه‌ها، مهاجرت اعضای ناراضی آن ها به داعش افزایش پیدا کرده است. همچنین محبوبیت ناگهانی داعش با شخصیت ابوبکر بغدادی و به قول نویسنده، با «جسارت، سرسختی و استقامت او و شهرتش به عنوان استراتژیست هوشمند جنگی» ارتباط مستقیم دارد. عبدالباری عطوان مهم ترین علت موفقیت داعش در فاز نظامی را محتوای به شدت وحشیانه و سبعانه کمپین‌های مجازی این گروه می‌داند که پر است از ویدئوهایی سر بریدن، اعدام، عملیات انتحاری و امثالهم. این عملیات روانی در مردم و نیروهایی که در قدرتمندی داعش تردید داشتند، تأثیرات روانی شگرفی به جا گذاشته است و سبب شده تا شبه نظامیان داعش بتوانند بدون درگیری، مناطق زیادی را تصرف کنند.
فصل 7 و ،8 ساختارهای اجرایی داعش در حکومت بر مناطق تحت اشغال خود را توصیف می‌کند و بر اساس اطلاعات منابع بین‌المللی، سیستم درونی حکومت و سازوکار تعیین سیاست‌های بغدادی را شرح می‌دهد. با استفاده از این سیستم، رهبران داعش می‌توانند بر قلمروهای جدید شامل شهرهای بزرگ مدیریت داشته و در عین حال مرزهای جغرافیایی خود را گسترش دهند. ثبات حکومتی توسط شبکه‌ای از واحدهای نظارتی، دادگاه‌های مذهبی، خدمات شهری، منابع انرژی، بهداشت عمومی و امکانات آموزشی تأمین می‌شود. در نگاه مردم محلی، داعش به سبب قدرتی که دارد، در مقایسه با دولت های ضعیف یا فاسدگذشته برتری زیادی دارد و به این علت عموماً از آن حمایت می کنند.
فصل 9 استراتژی‌های اصلی داعش در جذب نیرو از طریق پدیده جنگجویان مرد و زنِ خارجی را بررسی می‌کند. نویسنده با انجام مصاحبه با این جنگجویان خارجی نتیجه می گیرد که آن ها انگیزه های متفاوتی برای روی آوردن به داعش داشته اندکه از « انگیزه های مالی و خسته شدن از زندگی عادی تا میل به تجربه کردن بازی‌های جنگی رایانه‌ای» متغیر است. به عقیده عطوان، بسیاری از داوطلبانی که در این گروه فعالیت می‌کنند، به خصوص آن‌هایی که سرپرستی کل خانواده را بر عهده دارند، به خاطر مسائل اقتصادی و وعده دریافت حقوق بالا به این گروه می‌پیوندند. اسلام هراسی و نمایش مسلمانان سنتی نیز مهم‌ترین دلیل پیوستن زنان به داعش است. به همین دلیل و با توجه به ترس از حضور این جنگجویان در نزاع‌های بین‌المللی، نمی‌توان مسئله بازگشت آن‌ها به کشور خود را دست‌کم گرفت. با در نظر گرفتن ماهیت و ایدئولوژی این گروه، بازگشت اعضای آن به کشورهای خود، می‌تواند خطراتی جدی برای آن کشور به همراه داشته باشد به همین دلیل نویسنده پیش‌بینی می‌کند کشورهای غربی شاهد حملات هماهنگ شده بیشتری باشند.
فصول 10 و 11 کتاب نقش آمریکا، بریتانیا و عربستان سعودی را در گسترش داعش بررسی می‌کند. نویسنده با نگاهی تاریخی تدابیر ضعیف آمریکا و بریتانیا را در سطح بین‌المللی بررسی می‌کند، اقداماتی که در نهایت به حمایت بیشتر از این گروه و در نتیجه تجهیز گروه‌های نظامی مختلف منطقه‌ای انجامید.
به طور کلی، نویسنده در این کتاب، به شکلی تحسین‌برانگیز، بسیاری از ابهامات درباره ریشه، پیشرفت و ساختارهای حکومتی داعش را روشن می‌کند. با این حال، کتاب توجه کمتری به منابع اطلاعاتی دولتی و دانشگاهی دارد، همچنین در پرداختن به آنچه در عنوان کتاب ذکر شده یعنی «خلافت دیجیتال» ناموفق است. نویسنده در اثر خود تحلیل عمیقی از محتوای تبلیغات سیاسی داعش و نتایج منطقه‌ای فعالیت‌های آن و همین‌طور افراط‌گری‌ها و روش‌های تبلیغات آنلاین این گروه ارائه نمی‌دهد.
منبع: مدرن دیپلماسی
پی‌نوشت:
[1] Abdel Bari Atwan، نویسنده،روزنامه نگار و تحلیل گر فلسطینی و سردبیر پایگاه خبری رای الیوم.
