مصطفی انتظاری هروی
حال و روز امروز ترکیه، حکایت از اشتباه محاسباتی آنکارا در درک تحولات جهانی دارد. اشتباهی که حتی جاروجنجال‌های رجب طیب اردوغان علیه بازیگران اروپایی زمین سیاست هم نمی‌تواند آن را پنهان کند.
قریب به چهار دهه است که جمهوری اسلامی ایران بر این نکته تاکید می‌کند که دخالت بازیگران فرامنطقه‌ای در شطرنج سیاست خارومیانه، نتیجه‌ای جز افزایش بی‌ثباتی و شکل‌گیری تنش‌های مضاعف در کشورهای مختلف ندارد. در یک دهه گذشته که حزب اردوغان قدرت را در ترکیه در دست داشته، تهران بارها تاکید کرده است که از طریق مشورت، همکاری و نزدیکی کشورهای مهم منطقه، شامل ایران، ترکیه و حتی عربستان، می‌توان بر بسیاری از مشکلات موجود غلبه کرد.
راهبرد منطقه‌گرایی در دکترین سیاست خارجی ایران چنان برجسته است که کشورمان تاکنون از هیچ بازیگری بیرون از مرزهای غرب آسیا دعوت نکرده تا برای کمک به رفع چالش‌های موجود مداخله نظامی و یا حتی سیاسی کند. مقامات ایرانی بارها به همتایان خود در آنکارا و ریاض گفته‌اند که مشکل‌ترین مسائل و پیچیده‌ترین اختلافات در منطقه از دریچه نزدیکی و گفت‌وگو و همکاری قابل حل و فصل است و نیازی نیست تا کشورهای عمدتا اسلامی منطقه برای تعیین تکلیف مسائل موجود میان خود، به شیوه اروپای دهه 1940 عمل کرده و گریبان یکدیگر را بگیرند.
به‌راستی آیا با همکاری ایران، ترمیه، عربستان، قطر، عراق، سوریه، مصر و سایر کشورهای منطقه نمی‌شد بر بحران داعش غلبه کرد؟ آیا نمی‌شد اختلافات سیاسی و رقابت‌های تاریخی‌ایدئولوژیک میان کشورهای مختلف منطقه را از طریق همکاری‌های سیاسی‌اقتصادی پشت‌سر نهاد؟ آیا حتما نیاز به یارگیری‌های فرامنطقه‌ای برای پوشش مشکلات منطقه است؟
در برابر دیدگاه منطقه‌گرایانه تهران، کشورهای دیگری ازجمله ترکیه و عربستان، بارها از بازیگران فرامنطقه‌ای خواسته‌اند تا با دخالت‌های خود خود، مثلا نقشی در کاهش چالش‌های خاورمیانه ایفا کنند. نقشی که البته بیش از کاهش، به افزایش اختلافات منتهی شده است. در تازه‌ترین این رویکردها، اخیرا در کنفرانس امنیتی مونیخ، ترکیه و عربستان هم‌صدا با رژیم صهیونیستی به زعم خود خواستند تا جهان را علیه ایران بسیج کنند. اما نتیجه همه این جاروجنجال‌ها چه شد؟
امروز ترکیه هر روز بیشتر از سوی متحدان غربی‌اش در انزوا قرار می‌گیرد. دیروز هلند، امروز سوئد، پیش از همه اینها آمریکا و آلمان. همه کشورهایی که پیش از این ترکیه آنها را علیه ایران فرامی‌خواند و خواهان نقش‌آفرینی‌شان در معادلات منطقه‌ای بود، امروز به مخالفان سیاست‌های اردوغان در ترکیه تبدیل شده‌اند و رئیس‌جمهور ترکیه هم چاره‌ای جز ناسزاگویی به آنها ندارد.
این عاقبت همه سیاستمدارانی است که دل به وابستگی بیرونی می‌بندند. همه آنها که دلخوش از حمایت قدرت‌های بزرگ، از تروریسم حمایت می‌کنند و اما روزی همان تروریست‌ها به خانه برمی‌گردند. ناامنی‌های امروز ترکیه و انزوای سیاسی این کشور محصول بی‌توجهی به ایده همکاری منطقه‌ای است. نکته‌ای که حتی اگر همین امروز اردوغان به آن برسد، برای جبران گذشته، هنوز دیر نیست.
