غلامعلی پاشازاده
• مقدمه :
انقلاب اسلامی به عنوان یکی از مهمترین تحولات قرن بیستم ، نتیجه سال ها تلاش و مجاهدت های مردمی است که به رهبری امام خمینی (ه) توانستند بر حکومت استبدادی پهلوی پیروز شوند و به عمر طولانی حکومت شاهنشاهی در ایران خاتمه دهند . در جریان انقلاب اسلامی برخی گروه ها و شخصیت ها تلاش خستگی ناپذیری از خود نشان دادند که بررسی زندگی و فعالیت های آنها می تواند نکات تاریک این واقعه مهم را روشن سازد .
شهید اسلام " سید اسدالله لاجوردی " از جمله کسانی بود که در نهضت انقلابی ایران نقش داشت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز وظایف مهمی را در جهت استحکام نظام جمهوری اسلامی بر عهده گرفت .
وی در سال 1314 ش ، در خانواده ای مذهبی در جنوب تهران دیده به جهان گشود و در کانون گرم خانواده با تعلیمات اسلامی پرورش یافت . دوران کودکی وی مصادف با حکومت استبدادی رضاخان و اشغال ایران در 1320 ش ، و دوران جوانی شهید لاجوردی نیز مصادف با حوادث مهمی در عرصه سیاست ایران است . نهضت ملی شدن صنعت نفت و کودتای 28 مرداد از جمله حوادث مهم این دوره اند ، که تأثیر فراوانی بر روحیات و عواطف وی داشتند .
سید اسدالله به علت فقر مالی ناچار شد دبیرستان را ترک کند و به کار در بازار مشغول شود. در همین زمان از طریق آشنایی با حاج صادق امانی زمینه حضور لاجوردی در گروه شیعیان فراهم می شود . در دهه 1330 به همراه یاران خود در گروه شیعیان به فعالیت های فرهنگی _ مذهبی مشغول می شود و در مسائل سیاسی دخالت نمی کند .
از آنجایی که وی در جریان مبارزات فداییان اسلام و آیت الله کاشانی قرار می گیرد ، به فعالیت های سیاسی هم کشیده می شود و با آغاز نهضت امام خمینی (ره) در زمره یاران وی در می آید . با مشاهده اولین اعلامیه امام (ره) سخت تحت تأثیر قرار می گیرد و از این زمان با اشتیاق وصف ناپذیری به همراه دوستان خود ، تکثیر و توزیع اعلامیه های امام را آغاز می کند .
شهید لاجوردی در سال های تبعید امام به دلیل فعالیت های مبارزاتی سه بار دستگیر و به زندان محکوم می شود و مورد شکنجه قرار می گیرد . یکی از ویژگی های منحصر به فرد وی ، مقاومت در برابر شکنجه های سنگین ساواک بود که هیچگاه نتوانستند از وی اعتراف بگیرند ، به طوری که وی را " مرد پولادین زندان ها " لقب دادند .
لاجوردی بلافاصله پس از این که از زندان آزاد می شد ، به فعالیت های خود ادامه می داد . وی در معیت بزرگ مردانی چون شهید صادق امانی و شهید مهدی عراقی به تشکیل جمعیتی مبارز با عنوان " هئیت های مؤتلفه اسلامی " دست یازید که یکی از تشکل های مؤثر در تبلیغ و ترویج پیام امام و پیشبرد نهضت انقلابی به شمار می رفت و تا کنون نیز پا برجاست .
شهید لاجوردی در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی نقش فعالی ایفا کرد و با توجه به شناخت جریانات سیاسی کشور ، در سمت دادستانی نظام جمهوری اسلامی قرار گرفت و در برخورد با جریانات فکری و سیاسی ضد انقلاب وظیفه سنگینی پذیرفت .
وی به تعقیب و خنثی کردن توطئه های گروهک های معاند سیاسی ، به ویژه گروهک فرقان و منافقین پرداخت و در این زمینه تلاش های فراوانی کرد . بدین ترتیب لاجوردی عهده دار حفظ و حراست از نظام نوپای جمهوری اسلامی گردید و توانست گروهک های منافقین و فرقان را از بین ببرد.
مقارن با پایان جنگ تحمیلی ، لاجوردی به ریاست سازمان زندان های کشور منصوب شد و با توجه به شرایط دشوار زمانی و مشکلات عدیده ای که پس از جنگ ، گریبان گیر جامعه ایران شده بود ، توانست هم در عرصه تریبت و باز پروری مجرمین و هم در عرصه مدیریت سازمان زندان ها به توفیقات زیادی دست پیدا کند .
وی در سال 1376 ش ، از ریاست سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی تربیتی کشور استعفا داد و بار دیگر به حجره کوچکش در بازار تهران بازگشت . شهید لاجوردی در اول شهریور 1376ش ، توسط علی اصغر غضنفرنژاد و علی اکبر اکبری ده بالایی از اعضای گروهک منافقین مورد سوء قصد قرار گرفت و به شهادت رسید .
مرکز اسناد انقلاب اسلامی امیدوار است با انتشار این اثر ضمن ادای دین به آن شهید عزیز ، نسل امروز انقلاب اسلامی را با یکی از اسطوره های پولادین انقلاب اسلامی آشنا سازد و از این رهگذر گامی دیگر در تبیین تاریخ پرفراز و نشیب کشور بردارد .
در پایان ضمن تشکر از مؤلف محترم ، از زحمات معاون محترم پژوهشی آقای دکتر اشرفی ، آقایان علی کردی مدیر بخش تحقیق ، و ابوالفضل صدقی مدیر گروه تاریخ و روابط خارجی
، و مصطفی جوان کارشناس گروه تاریخ و روابط خارجی ، همکاران محترم معاونت انتشارات قدردانی می شود .
مرکز اسناد انقلاب اسلامی
• پیشگفتار :
پدیده باشکوه انقلاب اسلامی و تداوم آن ، بی شک حاصل سال ها مبارزه نیروهای مذهبی با رژیم پهلوی بود . جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر حضور میلیونی مردم ، هدایت رهبر کبیر انقلاب ، حضرت آیت الله العظمی خمینی (ره) و پیشگامان نهضت انقلابی ایران به پیروزی رسید و از آنجایی که دوام و قوام هر حکومتی ، علاوه بر شرایط سیاسی _ اجتماعی ، تا حد زیادی وابسته به افراد برجسته و تأثیر گذار در آن است ، برای شناخت ماهیت انقلاب ، بررسی شرح حال و خدمات نیروهای مبارز مذهبی لازم و ضروری است .
اهمیت پرداختن به این موضوع برای کشور اسلامی ما که به طور دائم در معرض تهدیدات گوناگون فرهنگی و سیاسی قرار دارد ، در این نکته است که مطالعه زندگینامه اسوه های مقاومت و مجاهدت برای جوانان می تواند الگوی مناسبی برای آنها ایجاد کند . همچنین موجب شود جوانان ما لزوم حفظ دستاوردهای انقلاب را احساس کرده و در راه حفظ و اعتلای نظام اسلامی بیش از پیش بکوشند .
شهید اسدالله لاجوردی از جمله کسانی بود که در نهضت انقلابی و اسلامی مردم ایران نقش داشت و پس از پیروزی انقلاب نیز وظیفه مهمی در استحکام نظام اسلامی به عهده گرفت .
لاجوردی در خانواده ای متدین و مذهبی در یکی از محلات جنوب تهران دیده به جهان گشود . دوران کودکی او مصادف با آخرین سال های حکومت مصیبت بار رضاخانی بود ، او از ابتدای کودکی هم زمان با تلاش برای کسب معاش در بازار تهران ، به تحصیل علوم حوزوی نیز پرداخت . در جوانی در جریان مبارزات فداییان اسلام و آیت الله کاشانی قرار گرفت و با آغاز نهضت اسلامی امام خمینی (ره) در زمره یاران امام در آمد .
او در طول سال های تبعید امام به دلیل فعالیت های مبارزاتی ، سه بار دستگیر و به زندان محکوم شد . لاجوردی در معیت بزرگ مردانی چون شهید صادق امانی و شهید مهدی عراقی به تشکیل جمعیتی مبارز با عنوان " هیئت های مؤتلفه اسلامی " دست یازید ، که یکی از تشکل های مؤثر در تبلیغ و ترویج پیام امام و پیشبرد نهضت انقلابی ایشان به شمار می رود و تا کنون نیز پابرجاست .
پس از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به شناختی که لاجوردی نسبت به جریانات سیاسی کشور داشت ، در سمت دادستانی نظام جمهوری اسلامی قرار گرفت و به تعقیب و خنثی کردن توطئه های گروهک های معاند سیاسی به ویژه فرقان و منافقین پرداخت و به این ترتیب ، لاجوردی عهده دار حفظ و حراست از نظام نوپای جمهوری اسلامی گردید . اما پس از مدتی شرایط به نحوی رقم خورد که او را از صحنه سیاست و مسئولیت خارج کردند .
مقارن با پایان جنگ تحمیلی ، لاجوردی به ریاست سازمان زندان های کشور منصوب شد . او با توجه به شرایط دشوار زمانی و مشکلات عدیده ای که پس از جنگ ، گریبان گیر جامعه ایران شده بود ، توانست هم در عرصه تریبت و باز پروری مجرمین و هم در عرصه مدیریت سازمان زندان ها به توفیقات زیادی دست پیدا کند .
اثر حاضر شرحی است بر زندگینامه شهید سید اسدالله لاجوردی که تا پیش از پیروزی انقلاب در راه نهضت اسلامی ، سال ها زندان و شکنجه را تحمل کرد و پس از انقلاب نیز نقش مهمی در سمت های اجرایی نظام جمهوری اسلامی داشت .
اهمیت پرداختن به زندگینامه و فعالیت های این شهید بزرگوار بیش از همه به دلیل عضویت ایشان در هیئت های مؤتلفه اسلامی ، شناخت کامل از جریان مارکسیستی رایج در زندان های رژیم پهلوی و جامعه بحرانی پس از انقلاب ، ارتباط و همکاری با روحانیت و تأکید بر صبغه مذهبی مبارزات ، نقش فعال در حراست انقلاب از توطئه های معاندین و در نهایت ارائه راهکارهای نوین در عرصه بازپروری مجرمین و مدیریت سازمانی است .
تدوین زندگینامه شهید لاجوردی تا حد امکان با تکیه بر منابع دست اول مانند : اسناد ساواک ، سخنرانی ها و مصاحبه های شهید لاجوردی ، اسناد موجود در آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، مجتمع فرهنگی شهید بهشتی ، کتب و نشریات و نیز به کارگیری روش تاریخ شفاهی در جمع آوری خاطرات نزدیکان و آشنایان شهید صورت پذیرفته است .
اما بی تردید دارای نواقصی است که نگارنده امیدوار است بتواند با راهنمایی و تذکرات خوانندگان محترم به ویژه خانواده بزرگوار و همسر و فرزندان آن شهید ، کاستی ها را جبران کند و گام کوچکی در جهت شناساندن مبارزه انقلابی بردارد .
غلامعلی پاشازاده ، دی 1386
« بخش اول »
زندگی و مبارزات شهید لاجوردی
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی
فصل اول : شکل گیری شخصیت
• تولد و پرورش
سید اسدالله لاجوردی در سال 1314 ش ، در یکی از محلات جنوب شهر تهران در نزدیکی بازار دیده به جهان گشود . پدر سید علی اکبر ، در خیابان خانی آباد چوب فروشی داشت و خانواده پرجمعیت خود را که شامل چهار فرزند پسر و چهار دختر بود به زحمت اداره می کرد .
سید علی اکبر چوب فروش ، در بین اهالی محل و آشنایان به تقوا و دینداری شهرت داشت و به خاطر پایبندی به احکام و اخلاق اسلامی در کسب و کار و کمک به مستمندان در میان مردم محبوبیت یافته بود . همسر او ، قمر قائم الصباح نیز به عنوان زنی پارسا و متدین برای مردم شناخته شده و محترم بود .
سید اسدالله در کانون گرم خانواده و با تعلیم اسلامی پرورش یافت و به سن تحصیل رسید . این دوران مصادف با سال 1320 و حمله شوروی و انگلیس از شمال و جنوب کشور بود . اسدالله در شرایطی تحصیل خود را آغاز کرد که حضور متفقین به بهانه وجود ستون پنجم آلمان در ایران ، جنگ و قحطی را در پی آورده و مشکلات ناشی از جنگ جهانی دوم نظیر تورم و ناامنی گریبانگیر کشور بود .
سرانجان با خلع رضاشاه و تبعید او به جزیره موریس ، فرزندش محمدرضا به تخت نشست و اوضاع تا حدی آرام شد . در این مدت ، یعنی تا سال 1327 سید اسدالله تحصیلات ابتدایی خود را به پایان رساند و وارد دبیرستان شد .
دوران جوانی او نیز مانند کودکی ، خالی از حوادث و تحولات سیاسی _ اجتماعی نبود ، تحولاتی که هر یک تأثیر ژرف بر روحیات و عواطف جوانی او داشت و ذهن فعال و جستجوگر او را متأثر می ساخت .
در این زمان عملیات یهود در فلسطین ، غوغایی را در کشورهای اسلامی برانگیخت و در ایران نیز به زعامت آیت الله کاشانی ، تظاهرات ضد یهود در مسجد شاه تهران صورت گرفت . همچنین سید اسدالله شاهد بود که چگونه روحانیان و بازاریان تهران در حالی که قرآن بر سر داشتند به رهبری مجتبی نواب صفوی در میدان بهارستان علیه هژیر تظاهرات کردند . (1) او لحظه به لحظه این صحنه های شورانگیز را در خاطر خود ثبت می کرد و از همان زمان نیروی ایمان و اراده به عنوان قوی ترین عامل حرکت در ذهنش نقش می بست .
دو سال بعد به رغم علاقه وافری که به تحصیل و آموختن داشت ، به دلیل فقر مالی ناچار شد دبیرستان را ترک کند و همدوش پدر مشغول کار و فعالیت شود . پس از آن به کار عمده فروشی چوب مشغول شد و هم زمان به تحصیل علوم حوزوی نیز پرداخت .
شرح لمعه و اصول و منطق را در مسجد ، نزد استاد شاهچراغی آموخت و فقه را نزد مرحوم سید مرتضی لنگرودی خواند ، اما بیش از همه به فراگیری قرآن و نهج البلاغه علاقه نشان داد و تعلیمات را با تار و پود وجودش در آمیخت . او بعدها فراگیری علوم حوزوی را در زندان ، نزد علمای برجسته محبوس ادامه داد . (2)
کناره گیری سید اسدالله از دبیرستان ، مقارن با اوج مبارزات آیت الله کاشانی و نهضت فداییان اسلام بود و دوران نوجوانی و جوانی او در کوران حوادثی چون نهضت ملی شدن صنعت نفت ، ترور رزم آرا توسط فداییان اسلام ، قیام سی ام تیر و سقوط دولت مصدق سپری شد .
پی نوشت:
1. یاران امام به روایت اسناد ساواک ، شهید اسدالله لاجوردی ، تهران ، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات ، 1377 ، ص 11
2. همان
