قبل از شکلگیری حکومت پهلوی، منطقه سیستانوبلوچستان به صورت طایفهای و ایلی اداره میشد و همواره حکومتها با شناسایی روسای ایلها و طوایف و همکاری با آنان در راستای حفظ اقتدار محلی آنها دو اقدام را خواستار بودند:
1. جمعآوری مالیات جهت خزانه دولت
2. ارائه خدمات سیاسی بهعنوان والیان و حکمرانان محلی دولت
پس از شکلگیری حکومت پهلوی و روی کار آمدن رضاخان، وی تلاش کرد در جهت تشکیل دولت مدرن بروکراتیک و اقتدارگرا گام بردارد و در همین راستا از میان برداشتن اقتدار نظامی و سیاسی ایلهای استان سیستانوبلوچستان در دستور کار حکومت قرار گرفت. همین امر سبب ایجاد شکاف اجتماعی و تشکیل گروههای سیاسی در راستای مقاومت در برابر دولت مدرن شد. اما آنچه در این میان حائز اهمیت است این است که گروهکهای سیاسی مذکور صرفا بهعنوان نماد مبارزهطلبی در مقابل مدرنیته رضاشاه مطرح بودهاند و نه عاملی بالفعل در جهت مقابله با حکومت پهلوی.
بهعنوان مثال گروه «حزب دموکراتیک» در دهه 1340 قبل از انقلاب صرفا بهعنوان یک گروه سیاسی بیخطر محسوب میشد که همواره تحت کنترلِ حکومت پهلوی و سایر کشورهای غربی بوده است. اما پس از پیروزی انقلاب، این گروه یکباره تغییر جهت و تغییر روند داده و با تغییر چارت سازمانی خود و با تامین مالی از سوی برخی کشورهای دست پرورده آمریکا و انگلیس به یک گروه نظامی در راستای خودمختاری در منطقه بلوچستان ایران تبدیل شد.
علل تغییر رویه گروههای سیاسی و تشکیل گروههای محارب پس از پیروزی انقلاب
منطقه بلوچستان از ابتدا به دلیل ایلی و طایفهای بودن، همواره خودمختار و توسط سران طوایف اداره میشده است و هرگاه از سوی حکومتهای سلطنتی ایران تحت فشار قرار گرفته مقاومتهایی را به شکل تشکیل گروههای سیاسی از خود نشان داده است. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 این مقاومت به شکل کاملا گسترده به صورت مبارزه مسلحانه علیه نظام بروز کرد که به نظر میرسد علل آن را در عوامل ذیل میتوان جستوجو کرد:
1. عوامل فراملی:
پس از شکلگیری انقلاب اسلامی، کشورهای خارجی با بهرهگیری از تنوعات قومی و مذهبی در ایران و در راستای رسیدن به اهداف شوم خود، از گروهکها در راستای مبارزه مسلحانه علیه نظام جمهوری اسلامی ایران حمایتهای همهجانبه کردند که میتوان به جنبش مجاهدین بلوچ ایران (جمبا) و حمایت مالی از آن توسط کشور عراق طی جنگ تحمیلی اشاره کرد.
2. عوامل داخلی:
الف: تعلیم وهابیگری توسط برخی حوزههای علمیه در استان با الهامگیری و برقراری ارتباط تنگاتنگ با برخی کشورهای همسایه از جمله عربستان و پاکستان؛
ب: کند بودن روند توسعه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در استان؛
ج: بروز شکافهای اجتماعی در بین طوایف از زمان رضاخان با پرداختن پول.
گروهک تروریستی جیش الظلم
جیش الظلم یک گروه شبه نظامی تروریستی تندروی وهابی مذهب است که بعد از نابودی جندالشیطان، شروع به فعالیت و اعلام موجودیت کرد. رهبری این گروه را عبدالرحیم ملازاده (صلاح الدین فاروقی) به عهده دارد. این گروه تروریستی تاکنون مسئولیت چند قتل و ترور در نواحی شرقی استان سیستان و بلوچستان را بر عهده گرفته است. گروهک جیشالظلم، با آموزه های سلفی و باورهای وهابی از جمله حامیان تکفیری های معارض در جنگ سوریه بود و یکی از دلایل اقدامات تروریستی خود علیه جمهوری اسلامی را حمایت از تکفیری های سوری و تروریست های معارض دولت سوریه اعلام کرده بود.
جیشالظلم سه شاخه نظامی دارد که برای سه منطقه در جنوب شرق ایران توسط این گروه پیش بینی شده است. تمامی این گروهها در اطراف خط مرزی ایران و پاکستان فعالیت میکنند تا بلافاصله پس از عملیات به خاک پاکستان بگریزند. گروه نظامی با نام عبدالملک ملازاده در محدوده شهرستان سرباز و راسک و گروه نظامی شیخ ضیایی در محدوده سراوان و گروه مولوی نعمت الله توحیدی در محدوده میرجاوه و زاهدان فعالیت می کنند. گروه نعمت الله در اولین عملیات های خود، یکی از اصلیترین اعضایش را به نامِ زبیر اسماعیل زهی از دست داد و تاکنون موفقیت امنیتی خاصی کسب نکرده است. بار اصلی عملیاتهای جیش الظلم بر عهده گروه های عبدالملک و شیخ ضیایی در مناطق سراوان و سرباز است که راه های گریز و صعب العبور مرزی دارد. این دو گروه به صورت چریکی عمل میکنند و از روش های کمین و بمب های ریموتدار، کنترلی و مین های جادهای استفاده میکنند. این گروه یک شاخه اطلاعاتی با نام «زبیر اسماعیل زهی» نیز راه اندازی کرده است که عمده مأموریت آن شناسایی چهره های اهل سنت همراهِ نظام و ترور آنها و در طرف مقابل حمایت از علمای وهابی و وابسته به سرویس های اطلاعاتی است.
اقدام های تروریستی جیش الظلم
در ادامه، عمده اقدامات تروریستی جیشالظلم از ابتدای تأسیس آن تا 24بهمن1397 ارائه میشود. شایان ذکر است که این اقدامات طبقِ اعتراف صریح گروه تروریستی جیشالظلم بوده که در اطلاعیههای رسمی خود، مسئولیت آنها را برعهده گرفته است.
4شهریور1391
درگیری مسلحانه نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. جيشالعدل مدعي شد در این درگیری چندین عضو سپاه پاسداران را بهشهادت رسانده است.
18مهر1391
حملۀ مسلحانه به چند عضو سپاه پاسداران. جیش العدل با انتشار یک اطلاعیه ادعا کرد چند عضوِ سپاه پاسداران را در این اقدام تروریستی بهشهادت رسانده است.
5آبان1391
انجام کمین در منطقه سرباز و شهادت دو تن از نیروهای بومی.
13آبان1391
پرتاب بمب دستی به یک ماشین نیروی انتظامی.
12آبان1391
حمله ناکام به ماشین فرماندار شهرستان سراوان.
17آذر1392
کارگذاشتن بمب کنارجادهای در منطقه سرباز، پنج کیلومتری شهرستان راسک.
20آذر1391
عملیات تروریستی در منطقه هیتک سرباز و بهشهادترسیدن نُه مرزبانان.
23آذر1391
کارگذاشتن دو بمب کنارجادهای در نزدیکی منطقه هیتک سرباز و شهادت چند هموطن بومی.
27آذر1391
ربایش و شهادت یکی از نیروهای بومی.
17دی1391
ترور فرمانده بسیج روستای رئیسآباد سرباز.
29بهمن1391
انفجار مین کنارجادهای و بهشهادترسیدن و مجروحیت چند تن از هموطنانمان در 30 کیلومتری راسک.
9اسفند1391
کارگذاشتن بمب کنارجادهای و شهادت چند نیروی بومی در شهرستان سراوان.
20اسفند1391
کارگذاشتن بمب کنارجادهای در منطقۀ سراوان و شهادت چند تن از مردم عادی.
5فروردین1392
کارگذاشتن بمب کنارجادهای در منطقه پیردان سرباز و شهادت تعدادی از هموطنانمان.
7فروردین1392
عملیات انفجاری در خیابان حمزه سراوان و شهادت و مجروحیت چند تن از هموطنانمان.
18اردیبهشت1392
انجام دو عملیات نظامی در منطقه سمسور (80 کیلومتری شهرستان بم) و انهدام یک کامیون و حمله به خودروی سپاه.
14مهر1392
حمله به ماشین نیروی انتظامی در شهرستان سرباز و شهادت و مجروحشدن سرنشینان آن.
3آبان1392
انجامِ یک حملۀ غافلگيرکننده به يک گشت مرزباني در منطقۀ مرزي سراوان و بهشهادترساندنِ 14 مرزدار ایرانی و مجروحیت هفت نفر دیگر. مهاجمان پس از انجام این حملۀ تروریستی با عبور از مرز، در کشور پاکستان مخفي شدند. در بيانيۀ منتشرشده در وبلاگ رسمي اين گروه، علت اين اقدام تروريستي «دفاع از جوانان بلوچ» و همچنين مداخلۀ ايران در جنگ داخلي سوريه عنوان شد. از ميان 14 مرزبان ايراني، 12 نفر سرباز وظيفه و دو نفر از پرسنل کادر نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران بودند.
4آبان1392
عملیات تروریستی در منطقه کوهکن سراوان و شهادت و مجروحیت تعدادی از هموطنانمان.
حمله به پاسگاه 167 گزبستان سراوان.
10آبان1392
حمله به خودروی پلیس راه ایرانشهر و شهادت دو نفر و مجروحیت دو نفر دیگر.
حمله به پاسگاه بیدلد شهرستان سرباز.
6آبان1392
ربایش و اعدام یک نیروی محلی.
15آبان1392
ترور دادستان زابل آقای موسی نوری در مقابل بیمارستان امیرالمؤمنین علیه السلام.
16آبان1392
ربایش دو نفر از نیروهای بومی.
5آذر1392
سرنگونکردن بالگرد نظامی در منطقه سراوان.
12آذر1392
عملیات تروریستی علیه تیم بازرسی در منطقه کوهگ آسکان سراوان و شهادت و مجروحیت تعدادی از هموطنانمان.
20آذر1392
حمله به پاسگاه بازارچه کوهگ.
28آذر1392
حمله به پست نظامی در منطقه گزبستان سراوان و شهادت چهار نفر و مجروحیت چند تن دیگر.
29آذر1392
منهدمکردن خودروی نیروهای امنیتی در گلشهر چابهار.
8دی1392
حمله به خودروی نیروهای امنیتی در منطقه سرباز و بهشهادترساندنِ سرنشینان آن.
5بهمن1392
حمله به یک کارگاه در حدود مرز کشتگان سراوان و انهدام ماشین آلات.
17بهمن1392
ربایش پنج مرزبان ايراني در نزديکي مرز ايران و پاکستان. جیش العدل در تاریخ 19بهمن1392 ويدیويي را در توئيتر بارگذاري کرد که در آن تصاويري از پنج مرزبان ايرانيِ حاضر در مرز ايران و پاکستان را به نمايش گذاشت که توسط افراد اين گروه ربوده و به پاکستان منتقل شده بودند. چهار نفر از مرزبانان در 15فروردین1393 آزاد شدند.
4فروردین1393
گروهبانیکم جمشید داناییفر پس از 36 روز اسارت توسط جیشالعدل بهشهادت رسید. داناييفر متولد سال 1366 بود و تنها 20 روز از بهدنیاآمدنِ فرزندش میگذشت.
فروردین1393
انجام سه عملیات علیه نیروهای نظامی و انتظامی در مسیر ایرانشهرسرباز.
حمله به يک دستگاه کاميون حامل مواد غذايي در محدودۀ شهرستان سرباز.
30فروردین1393
حمله به ماشین نیروهای نظامی و شهادت سه نفر و مجروحیت دو نفر.
15اردیبهشت1393
حمله به بازارچۀ مرزي کوهک و پست بازرسي بازارچه.
18شهریور1393
حمله به پاسگاه مرکزی آسکان سراوان و بهشهادترساندنِ تعدادی از نیروهای نظامی.
17آذر1393
کارگزاری دو مین کنارجادهای در شهرستان سرباز و انهدام دو ماشین و مجروحشدن چند نفر دیگر.
8دی1393
ترور سه تن از نیروهای سپاه پاسداران در منطقه کوهسرخ سراوان.
10دی1393
انهدام یک دستگاه خودروی نظامی در منطقه سرباز بهوسیلۀ بمب کنارجادهای.
6بهمن1393
حمله به ماشین سپاه در منطقه کهیرتوگ نگور و شهادت چهار نفر.
17فروردين1394
حملۀ مسلحانه به نيروهاي مرزباني نيروي انتظامي در محدوده منطقه «نگور» حدفاصل ميله مرزي 239 پايينتر از جکيگور در جنوب استان سيستانوبلوچستان. در اين درگيري تلفاتي متوجه گروههاي تروريستي مي شود؛ اما هشت نفر از نيروهاي مرزباني کشورمان در اين حادثه بهشهادت رسیدند.
۳۱تیر۱۳۹۴
حمله به نیروهای انتظامی و بهشهادترساندنِ شش نفر.
۲۱ تیر۱۳۹۴
حمله به نیروهای سپاه پاسداران در منطقۀ میرجاوه استان سیستانوبلوچستان و بهشهادترساندنِ 10 نفر از نیروهای سپاه پاسداران.
1مرداد1394
حمله خمپارهای به پاسگاه نیروی انتظامی در منطقه کوامیجان واقع در کوهک سراوان استان سیستانوبلوچستان.
۲۷شهریور۱۳۹۴
حمله مسلحانه به پایگاه سپاه پاسداران در منطقۀ کوهک شهرستان سراوان استان سیستانوبلوچستان و بهشهادترساندنِ تعدادی از نیروهای سپاه.
۱۹ مهر ۱۳۹۴
حمله مسلحانه به یکی از پایگاههای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
۱۴آبان۱۳۹۴
انهدام خودروی قرارگاه مرصاد نیروی انتظامی در منطقه گورناک شهرستان سرباز بهوسیلۀ تله انفجاری کنارجادهای.
۱۸ آذر ۱۳۹4
حمله مسلحانه به منطقه کهیر واقع در شهرستان نیکشهر استان سیستانوبلوچستان و شهادت چند تن از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
۸اسفند۱۳۹۴
حملۀ مسلحانه به اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. گروهک جیش العدل در بیانیهای مدعی شد با انجام این اقدام مسلحانه دو نفر از اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را بهشهادت رسانده است.
۱۲فروردین۱۳۹۵
حمله به پایگاه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه کوهک سراوان. جیش العدل مدعی شد در این حملۀ تروریستی یک نفر را بهشهادترسانده است.
17خرداد۱۳۹۵
انتقال یک گلوله توپ 82 که بهصورت دستساز آمادۀ انفجار بود به درون پاسگاه نیروی انتظامی و انفجار آن که بهموجب آن تعدادی شهید و مجروح شدند.
20خرداد1395
شلیک خمپاره به پاسگاه مرکزی کوهک و واردآوردنِ تلفات سنگینی به پاسگاه.
انفجارِ یک تلۀ انفجاری در مسیر گشتزنی روزانه نیروهای مرصاد بهشهادترساندنِ تعدادی از نیروهای انتظامی.
۲۴خرداد۱۳۹۵
حمله مسلحانه به پایگاه نیروی انتظامی در منطقه سراوان استان سیستانوبلوچستان.
16تیر1395
انجامِ کمین علیه نیروهای انتظامی در منطقه جکیگور در استان سیستانو بلوچستان.
21آذر1395
برخورد دو خودروی سپاه پاسدارانِ انقلاب اسلامی با تلۀ انفجاری عناصر گروهک جیش العدل در منطقه آسکان در استان سیستان و بلوچستان.
15فروردین1396
حمله به پاسگاه انتظامی در سرباز سیستانوبلوچستان و مسدودکردنِ دو محورِ مواصلاتیِ سرباز به ایرانشهر و سرباز به چابهار.
18فروردین1396
دستگیری یک عضو گروه تروریستی جیش العدل در استان سیستانوبلوچستان.
22فروردین1396
ترورِ روحالله عالی فرمانده گردان بخش کورین از توابع زاهدان در مسیر زاهدان-کورین.
6اردیبهشت1396
حملۀ مسلحانه به نیروهای گشت هنگ مرزی میرجاوه در استان سیستانوبلوچستان و بهشهادترساندنِ 10 مرزبان. عناصرِ جیشالعدل سپس یک سرباز را گروگان گرفته و با خود به پاکستان بردند. سردار منتظر المهدی سخنگوی نیروی انتظامی گفته است که تروریستها از داخل پاکستان اقدام به شلیک گلولههای دوربرد به سمت مأموران مرزبانی کردند. ساعتی بعد از حادثه، جیش العدل مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.
25خرداد1396
انهدام یکی از مجهزترین تیمهای تروریستی تکفیری در عملیات نیروی زمینی سپاه، وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی در جنوبشرق سیستانوبلوچستان. انهدام یک دستگاه خودروی بمبگذاریشده با 600 کیلوگرم مواد منفجره، کشف و ضبط پنج بمب آمادۀ اقدامات انتحاری و بیش از 700 کیلوگرم مواد انفجاری همراه با دهها هزار فشنگ و تعدادی سلاح و مهمات دیگر نشاندهنده حجم تجهیزات این گروهک بود.
24تیر1396
شلیکِ سلاحهای منحنیزن و سبک از داخل خاک کشور پاکستان به سمت مرزهای ایران در منطقه سراوان. با عکسالعملِ متقابل نیروهای سپاه پاسداران یک تن از تروریستها کشته و دو تن دیگر زخمی شدند. مابقیِ تروریستها به عمق خاک کشور پاکستان متواری شدند. در این اقدام تروریستی دو تن از کارگران بومی که در حال کار در منطقه بودند، بهشهادت رسیدند.
28مرداد1396
بهشهادترساندنِ دو نیروی وظیفه و یک بسیجی در بخش پیشین شهرستان سرباز.
22دی1396
کشف محمولۀ حاوی مواد انفجاری و کمربندهای انتحاری در منطقۀ مرزی سراوان توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. عوامل گروهک تروریستی جندالله سعی داشتند از این محموله برای ایجاد ناامنی، اغتشاش و اقدامات تروریستی استفاده کنند.
20اسفند1396
عوامل جیش العدل با یک دستگاه خودروی حامل مهمات و مواد انفجاری قصد انجام عملیات انتحاری و هدفقراردادن یکی از پاسگاههای مرزی نیروی زمینی سپاه در منطقه سراوان استان سیستانوبلوچستان را داشتند که با هوشیاری و اقدام بهموقع رزمندگان سپاه ناکام ماندند. یکی از تروریستها که در نزدیکشدن به پاسگاه ناکام مانده بود، جلیقۀ انتحاری خود را منفجر کرد و کشته شد. دو تن از بسیجیان این پاسگاه نیز مجروح شدند. در جریان این درگیری علاوه بر کشتهشدن چهار تروریست، تعدادی نیز زخمی شدند.
27فروردین1397
حمله به برجک مراقبتی سپاه در منطقه میرجاوه. بیانیۀ گروهک ادعا میکند تمام نیروهای برجک مذکور را بهشهادت رسانده است. همچنین طبقۀ زیرین برجک نیز توسط تروریستها منفجر شد و خودروی نیروهای کمکی که عازم این منطقه بودند نیز در تله انفجاری جیش العدل گرفتار شده و خودرویشان منهدم شد.
7خرداد1397
انفجارِ یک تلۀ انفجاری در مسیرِ حرکت خودروهای زرهی سپاه در منطقه جکیگور. طبق اعلامیۀ رسمی سپاه پاسداران، یک نفر در این اقدام تروریستی بهشهادت رسیده است.
24مهر1397
نفوذ به منطقه مرزی لولکدان در بخش ریکملک واقع در 50 کیلومتری جاوه در استان سیستانوبلوچستان و گروگانگرفتنِ 14 مرزبانِ جمهوری اسلامی و انتقال آنها به منطقهای در پاکستان.
9بهمن1397
انفجار دو بمب دستساز صوتی در مقابل کلانتری 12 واقع در بلوار بعثت زاهدان. پس از انفجار بمب اول، عوامل چک و خنثی نیروهای انتظامی در حال خنثیسازی بمب دوم بودند که بر اثر انفجار آن، پنج نفر از پرسنل انتظامی مجروح شدند و خساراتی به منازل و مغازههای اطراف وارد آمد.
13بهمن1397
حملۀ مسلحانه به مراسم صبحگاه ناحیه مقاومت سپاه نیکشهر. در این اقدام تروریستی یکی از پرسنل سپاه بهنام مرتضی علیاحمدی به شهادت رسید و شش نفر دیگر مجروح شدند.
16بهمن1397
حمله مسلحانۀ تروریستی به یک پاسگاه انتظامی در منطقه کلات شهرستان سرباز. این حمله تروریستی هیچگونه تلفات و خساراتی نداشت.
24بهمن1397
حملۀ انتحاری با استفاده از خودروی بمبگذاری شده در جاده خاش به زاهدان، به اتوبوس حامل نیروهای سپاه که از شیفت نگهبانی مرزی عازم موطن خود بودند. در این حمله تروریستی دستکم 27 نفر از نیروهای سپاه بهشهادت رسیده و 13 تن دیگر مجروح شدند.