| محکومیت چهار ساله ی لاجوردی در تاریخ 30/1/1353 در زندان مشهد خاتمه یافت . او در طول این مدت از فعالیت های انقلابی خود غافل نشد و از طریق ملاقات های حضوری و مکاتبه ، با محیط بیرون در ارتباط بود |
غلامعلی پاشازاده
« فصل پنجم »
از محکومیت هیجده ساله تا پیروزی انقلاب اسلامی
محکومیت چهار ساله ی لاجوردی در تاریخ 30/1/1353 در زندان مشهد خاتمه یافت . او در طول این مدت از فعالیت های انقلابی خود غافل نشد و از طریق ملاقات های حضوری و مکاتبه ، با محیط بیرون در ارتباط بود .(1) اگر چه تمامی مراودات و نامه ها و حتی دست نوشته های شخصی او توسط ساواک کنترل می شد و در مواردی ضبط می گردید . (2)
روز آزادی لاجوردی از زندان مشهد ، مأمور در جیب او شماره تلفنی پیدا کردند که متعلق به حسن راهی ، از اعضای متواری سازمان آزادیبخش (سازمان مجاهدین خلق) بود . لاجوردی به خاطر همین شماره تلفن دوباره مورد بازجویی قرار گرفت . (3)
او گفت شماره را محمد حیاتی به من داده است تا پس از خروج از زندان به منزل حسن راهی تلفن کنم و خبر سلامتی او را به خانواده اش بدهم . در تحقیقات نیز معلوم شد که شماره متعلق به حسن راهی است و سید از زندان آزاد شد . (4)
لاجوردی پس از آزادی به رغم اشتیاق فراوان که به زیارت حضرت رضا (ع) داشت ، فقط یک شب در مشهد نزد پدر و مادرش که خانه ای را در مشهد اجاره کرده بودند ماند و روز بعد به تهران آمد . حدود یک ماه در خانه بود و در این مدت دوستان و آشنایان به ملاقات او می آمدند. بعد از سپری شدن این مدت دوباره به بازار برگشت و مشغول کار خود شد .
ساواک که مطمئن بود زندان تأثیری در روحیه ی مبارزه ی طلبانه ی سید نخواهد داشت ، طی دستوری اعلام کرده بود نسبت به مراقبت کامل از اعمال و رفتار وی و افراد خانواده اش اقدام کنند . (5)
مراقبت از لاجوردی توسط مأموران ساواک همچنان ادامه داشت تا این که آقای عزت الله شاهی (6) در بازجویی های ساواک اظهار کرد که پیغامی را به وسیله ی لاجوردی به حسین جنتی لاوانی رسانده است . متن پیام این بود : " هرگونه فعالیتی که با من و صادق کاتوزیان داشت اعتراف شده ، اگر دستگیر شد بی خودی کتک نخورد ." (7)
با اعتراف دستگیر شدگان ، ساواک دستور داد به مدت پانزده روز لاجوردی را تحت مراقبت شدید قرار دهند تا بتوانند به فعالیت ها و نحوه ی تماس او با حسین جنتی (8) پی ببرند ، ولی با وجود تعقیب تمام وقت لاجوردی ، مأموران نتوانستند فعالیت های مخفیانه و پنهانی او را شناسایی کنند ، لذا به تنها راه موجود ، یعنی دستگیری سید مبادرت کردند .
در تاریخ 7/12/1353 مأموران ساواک منزل لاجوردی را بازرسی و او را بازداشت کردند . در این بازرسی کتاب هایی از دکتر شریعتی ، جلال آل احمد و صمد بهرنگی یافتند که به عنوان اوراق و مدارک مضره ، ضمیمه ی پرونده اش شد . (9)
دستگیری لاجوردی این بار با چنان خشونتی انجام گرفت که بانو زهرا گل گل آن روز را یکی از لحظات دلخراش زندگی اش یاد می کند و می گوید : " هیچگاه نمی تواند برخورد وقیحانه ی مأمورهای بددهن و زورگو را نسبت به خود و فرزندانش را فراموش کند ." (10)
لاجوردی در بازجویی های اولیه اش ، مثل همیشه منکر هر نوع فعالیت سیاسی شد و وانمود کرد از وقتی از زندان آزاد شده کوچکترین فعالیت سیاسی ای نداشته است ، زیرا وضع مزاجی و سن او هیچ یک اقتضا ندارد و مهمتر از همه زندان برایش درس عبرتی شده است .
زمانی هم که متوجه شد ساواک از مسئله ی رساندن پیغام عزت الله شاهی به حسین جنتی توسط او اطلاع دارد ، عدم اعتراف این ماجرا را به خراب شدن حافظه اش نسبت داد و باز هم به نداشتن فعالیت سیاسی اصرار کرد . (11)
اما واضح است کتمان او برای ساواک که از فعالیت های سیاسی اش در زندان و بیرون باخبر بودند ، قانع کننده نبود . ولی ساواک به هر طریق از به حرف در آوردن لاجوردی عاجز بود و شکنجه ها نیز کوچکترین اثری نداشت .
لاجوردی فقط زمانی که پی می برد ساواک درباره ی مسئله ای به طور قطع مطلع است به آن اعتراف می کرد و مرور بازجویی های او نشان می دهد که ساواک نه با شکنجه و نه با هیچ وسیله ی دیگری نتوانست زبان مرد پولادین زندان را به نفع خود باز کند .
لاجوردی به بهانه ی خرابی حافظه اش هم به عدم اعتراف خود در مورد حسین جنتی صورت موجه بخشید و هم بر سایر مبارزات خود سرپوش گذاشت . در حالی که ساواک می دانست که مبارزات او تنها به رساندن پیغام یکی از زندانیان محدود نمی شود .
لاجوردی با پیش کشیدن مسئله ی فراموشی ، حتی از قبول رساندن پیغام هم خودداری می کرد ، چه رسد به اعتراف فعالیت های دیگر ، اما جالب این که او در تمام بازجویی هایش یک بار هم دچار تناقض در گفتار نمی شد که این خود حکایت از قدرت حافظه اش داشت .
در پایان بازجویی ها ، ساواک نظریه ی نهایی خود را چنین ارائه می دهد :
" با توجه به تحقیقات انجام شده و محتویات پرونده به استحضار می رساند فعالیت یاد شده به نفع گروه خرابکار و برانداز به اصطلاح مجاهدین خلق ایران و همچنین ارتباط وی با یکی از اعضای مؤثر و متواری گروه مذکور ، (12) با هدف نهایی براندازی رژیم مشروطه ی سلطنتی و برقراری حکومت اسلامی در کشور محرز و مسلم می باشد .
با در نظر گرفتن این که متهم فردی است متعصب و در کلیه ی مراحل بازجویی حقایق را کتمان و با لطایف الحیل سبب متواری و مخفی شدن افراد خرابکار و گسترش فعالیت های مضره در کشور شده و مدت محکومیت هیچ تأثیری در روحیه ی وی نداشته و کماکان به فعالیت و ارتباط با خرابکاران مبادرت می نمود و امکان هرگونه فعالیت حادتر و وسیع تر از ناحیه ی مشارالیه در آینده متصور می باشد ." (13)
ساواک با این پیش بینی که چندان از واقعیت دور نبود پرونده لاجوردی را جهت رسیدگی های قانونی به اداره ی دادرسی نیروهای مسلح شاهنشاهی ارسال کرد . دادگاه ارتش با استناد به اعتراف های لاجوردی در مراحل اولیه ی تحقیقات و اظهارات او در مرحله ی بازپرسی و نیز با توجه به اظهارات عزت الله شاهی و گزارش نهایی ساواک ، او را بزهکار تشخیص داد و اقدام او را از درجه ی جنایت محسوب کرد .
جلسه دادگاه در تاریخ 5/6/1354 تشکیل شد و سید اسدالله لاجوردی به استناد دلایل زیر :
1) اعتراف و اظهارات خود او در مراحل مختلف تحقیق ، 2) کشف کتب مضره از منزل او ، 3) اظهاراتش در جلسه ی رسمی دادگاه ، 4) گزارش ساواک ، 5) دو فقره محکومیت قبلی . به هیجده سال حبس درجه ی 2 محکوم شد . (14)
رأی مزبور در دادگاه تجدید نظر از هر نظر مدلل و موجه تشخیص داده و تأیید شد . (15) ادعای رسیدگی فرجامی نیز به تصویب شاه نرسید و در تاریخ 20/10/1354 قطعیت حکم دادگاه ارتش اعلام شد . (16)
پی نوشت:
1. سندهای شماره ی 15 تا 17 از مجموعه ی حاضر
2. 18 تا 22 ، از مجموعه ی حاضر
3. سند شماره ی 23 از مجموعه حاضر
4. سندهای شماره ی 24 و 25 از مجموعه ی حاضر
5. یاران امام به روایت اسناد ساواک ، شهید لاجوردی ، ص 218
6. عزت الله شاهی معروف به عزت الله مطهری ، فرزند محمدرضا ، در سال 1325 در خوانسار متولد شد ، او که فردی مذهبی بود از سال 1346 در مغازه ی کاغذ فروشی حاج حسین مصدقی از مبارزان نهضت اسلامی مشغول به کار شد . تا سال 1349 به دلیل مشارکت در تهیه و توزیع اعلامیه علیه اسرائیل و آتش زدن شرکت هواپیمایی ال.عال تحت مراقبت قرار داشت و سرانجام در اسفند 1351 دستگیر و به پانزده سال حبس محکوم شد . عزت الله شاهی در آن سال خود را عضو گروه مجاهدین خلق معرفی کرد ، اما پس از تغییر ایدئولوژی سازمان به شدت به مخالفت با آن برخاست . وی در تاریخ 4/8/1357 به برکت انقلاب اسلامی از زندان آزاد شد . (برای اطلاع بیشتر نگاه کنید به خاطرات عزت الله شاهی (مطهری) ، تدوین محسن کاظمی ، تهران ، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی ، 1385)
7. یاران امام به روایت ساواک ، شهید لاجوردی ، ص 223
8. محمد حسین جنتی فرزند احمد ، متولد 1320 در شهرستان قم ، در تاریخ 21/10/1349 به علت نشر و توزیع جزوه ی ملحقات توضیح المسائل امام خمینی (ره) دستگیر و به سه سال حبس تأدیبی محکوم شد . در سال 1352 به اتهام ارتباط با عزت الله شاهی و عضویت در سازمان مجاهدین تحت تعقیب قرار گرفت و زندگی مخفی خود را آغاز کرد . در 28/5/1354 با اعترافات وحید افراخته دستگیر شد ، وی بعد از انقلاب در درگیری های سازمان منافقین با نظام جمهوری اسلامی کشته شد .
9. یاران امام به روایت اسناد ساواک ، شهید لاجوردی ، ص 230
10. میثیم رشیدی مهرآبادی ، پیشین ، ص 26 – 28
11. یاران امام به روایت اسناد ساواک ، شهید لاجوردی ، ص 234 – 236 به بعد
12. از آنجایی که تا این زمان سازمان مجاهدین هنوز از طرف برخی از مبارزان و محافل روحانی ، معتقد به اسلام تلقی می شد ، لاجوردی موضع خصمانه ای نسبت به آنها اتخاذ نکرده بود ، لذا در سال 1353 ساواک او را به همکاری با سازمان متهم می کرد .
13. یاران امام به روایت اسناد ساواک ، شهید لاجوردی ، ص 265
14. همان ، ص 281
15. یاران امام به روایت اسناد ساواک ، ص 292
16. همان ، ص 297
اسدالله لاجوردی (9)
