شهيد هاشمي نژاد در گفت و شنود با محمد مهدي اسلامي

شهيد هاشمي نژاد و استاد نخستين ....

يكي از جنبه هاي مغفول مانده درباره شهيد هاشمي نژاد ، مراتب علمي و اجتهادي در اوايل دهه سوم عمر پر بركت ايشان است . اين اجتهاد زود هنگام در كنار نبوغ و استعداد آن شهيد بزرگوار ، ريشه در شيوه تربيت و تعليم استاد دوران شباب وي ،‌ آيت الله كوهستاني داشت كه آن شهيد گرانقدر همواره مراتب ارادت و ادب خود را تا آخرين روزهاي عمر استاد به او ابراز مي داشت .

شهيد هاشمي نژاد در سال 1325 پس از اخذ مدرك ششم ابتدايي ، همراه با پدر خود به روستاي كوهستان رفت و علاقه شديد خويش به تحصيل علوم اسلامي را به محضر آيت الله محمد كوهستاني اعلام كرد . حضرتش درخواست او را اجابت نمود و دستور داد حجره اي را در قسمت بيروني منزل به اين جوان تشنه كسب معارف ديني اختصاص دهند ، در آن زمان در حوزه علميه كوهستان 200 طلبه به تحصيل اشتغال داشتند .

آيت الله حاج شيخ محمد كوهستاني بهشهري كه آيت الله العظمي سيد ابوالحسن اصفهاني در متن اجازه اجتهاد او از وي با عنوان " العالم الفاضل عمادالاعلام و مصباح الظلام المحقق المدفق الصفي " ياد مي كنند ، زماني از نجف به مازندران باز مي گردد كه رضاخان در اوج قدرت است و دستور داده است عمامه از سر طلاب و علما بردارند .

در بهشهر به جز ايشان و شيخ محمد حسن حجتي فرد ديگري معمم نبود و نمي توانست با لباس از منزل خارج گردد ، قبل از بازگشت ايشان در منطقه مدارس علميه اي داير بود كه در زمان مراجعت توسط رضاخان تعطيل شده بود ، در چنين شرايطي مرحوم كوهستاني تصميم به احياي حوزه گرفت .

يكي از شاگردان ايشان از وي نقل مي كند كه : " وقتي آمدم زماني بود كه با خود مي گفتم اگر بميرم آيا كسي هست كه نماز ميت مرا بخواند ؟ تكليف ما چيست ؟ " او براي رهايي از آزار مأموران رضاشاه گاهي طلاب را به بيرون كوهستان مي برد و در داخل باغ انار به آنها درس مي داد .

آيت الله كوهستاني درباره اين تصميم خود مي گويد : " روزي كه از نجف به مازندران آمدم به همسرم گفتم تو حاضري در حق طلاب مادري كني و من پدري و آنها را تربيت كنيم تا نزد پروردگار رو سفيد باشيم ؟ قبول كرد . من هم تصميم گرفم و در آن زمان كه رضاشاه نمي گذاشت يك نفر معمم در ايران وجود داشته باشد ، دائماً حدود 200 طلبه در مدارس اين قريه تحصيل مي كردند و تربيت مي شدند . "

آيت الله كوهستاني حدوداً از سال 1312 شمسي براي تشكيل حوزه به جمع آوري و تربيت طلاب علوم ديني همت كرد ،‌ ابتدا كه هنوز بنايي براي حوزه ساخته نشده بود ، بخشي از منزل خود را در اختيار طلاب قرار داد و به مرور زمان و با سقوط رضاشاه كه آمار طلاب فزوني يافت و دچار كمبود اتاق گرديدند ، در سال 1321 چند اتاق در حاشيه حياط بيروني خود احداث كرد .

به مرور به دليل كمبود فضا تصميم به توسعه حوزه گرفت و سه دستگاه ساختمان كاهگلي بسيار ساده و بي آلايش را كه هر يك مشتمل بر چند حجره بود براي اسكان طلاب بنا كرد . مدرسه فضل 5 اتاق ، مدرسه رحمت 11 اتاق و مدرسه فرح 12 اتاق در دو طبقه داشتند و اتاق شهيد هاشمي نژاد در مدرسه تازه تأسيس فرح و در طبقه فوقاني بود .

آيت الله كوهستاني براي ساخت مدارس به قرآن كريم تفال زد و اسامي مدرسه ها را بر اساس سه واژه در آيه 39 سوره يونس كه در جواب تفال باز شده بود ، انتخاب كرد . آيت الله كوهستاني براي اين منظور از ملك شخصي خود زميني را اختصاص داده بود و در ساخت مدرسه نيز اهتمام وي از تكميل آن با اموال شخصي بود .

وي تلاش مي كرد از سهم امام در اين راه استفاده نكند ، در ساخت مدرسه نيز خود طلاب به ياري او شتافتند و خود نيز در حالي كه نزديك به 60 سالي سن داشت ،‌ از آماده كردن گل و حمل چوب هم دريغ نداشت ، آيت الله كوهستاني بسياري از امور همچون ساده زيستي و چگونگي تبليغ دين را با رفتار خود به طلابش آموخت .

آيت الله كوهستاني از آغازين روزهاي تأسيس حوزه كوهستان اين گونه سخن مي گويد : " اوايل كار حوزه تا حدود سيزده درس مي گفتم و بر اثر آن خستگي شديدي بر من مستولي مي شد ، به گونه اي كه شب حال و رمقي برايم باقي نمي ماند ، جهت رفع خستگي در همان بيروني دراز مي كشيدم .

افزون بر آن كه اواخر شب برخي از طلاب جهت رفع اشكال ها و پاره اي از سؤال هاي درسي به من مراجعه مي كردند و بايد پاسخ آنها را نيز مي دادم ، سپس براي استراحت به منزل مي رفتم . اين وقتي بود كه جمعي از طلبه ها براي تهجد و نماز شب به بيروني و حسينيه مي آمدند ."

از ايشان نقل شده است كه از جمله طلابي كه به تهجد اهتمام داشته است ، شهيد هاشمي نژاد بوده است كه صداي " العفو العفو " وي در حجره اش مي پيچيد . حجت الاسلام هاشمي نسب داماد آيت الله كوهستاني درباره حضور شهيد هاشمي نژاد در حوزه كوهستان مي گويد : "

" بنده در سال هاي اول طلبگي با ايشان هم درس و هم دوره بودم ... ايشان در درس خواندن و مباحثه فردي بي نظير بود ، پدرشان آقا حسن ، ايشان را به محضر آيت الله كوهستاني آورد به آقا سپرد . حضرت آيت الله كوهستاني علاقه خاص و بسيار شديدي به ايشان داشت ... ننه (همسر آيت الله كوهستاني) به شهيد هاشمي نژاد بسيار علاقمند بود و خيلي صميمي ايشان را آقا سيدكريم صدا مي كرد و حضرت آيت الله كوهستاني هم علاقه ويژه اي به شهيد هاشمي نژاد داشتند ."

آقاي بني كاظمي از دوستان شهيد هاشمي نژاد مي گويد : " آنچه من به ياد دارم ، استادش آيت الله كوهستاني خيلي خشنود نبودند كه ايشان منبر برود ، به جهت استعداد و نبوغ بالا و تزكيه نفسي كه در او سراغ داشتند اميدوار بودند كه در آينده از مراجع بزرگ بشوند . آيت الله كوهستاني بنياد شخصيت علمي و معنوي ايشان را بر عهده داشت و راه تزكيه نفس و تكامل را برايش گشود ."

او با تعليم برخي از مقدمات در حوزه كوهستان پس از چهار سال با اجازه آيت الله كوهستاني در حالي كه 18 سال داشت به قم رفت ، او در يكي از بازجويي هايش به ساواك ادامه تحصيل خود را اينگونه شرح مي دهد :

" اينجانب اوايل بلوغم به تحصيلات مذهبي در كوهستان كه از قراء بهشهر است مشغول شدم و پس از طي دوران مقدماتي براي ادامه تحصيل به قم رفتم و تا پايان زندگي آيت الله بروجردي در آنجا بودم و نزد اساتيد گوناگوني چون آيت الله بروجردي ، آيت الله صدوقي ، آيت الله سيد رضا صدر ، مرحوم مجاهدي ، مرحوم شيخ علي كاشي و مرحوم داماد تحصيلات خود را ادامه دادم و پس از فوت آيت الله بروجردي به مشهد آمدم و به كار تحصيل نزد آيت الله ميلاني مشغول شدم ."

شهيد البته در قم مدتي نيز به شاگردي حضرت امام مفتخر بود كه طبيعتاً در بازجويي هاي ساواك به آن اشاره نكرده است . مرحوم شيخ علي كاشي كه شهيد به او اشاره كرده است ، عارفي وارسته از شاگردان آيت الله شيخ هاشم قزويني در مشهد و آيت الله بروجردي و امام خميني در قم بوده است كه با نبوغ ويژه اش در بيست سالگي به اجتهاد مي رسد .

او به دليل جاذبه شخصيت معنوي آيت الله كوهستاني بارها به كوهستان سفر و در حوزه ايشان اقامت مي كرد و به عبادت و مناظره و مباحثه با آيت الله كوهستاني مي پرداخت ، در هنگام سفر شهيد هاشمي نژاد به قم ، آيت الله كوهستاني به او مي گويند : " آقا شيخ علي ، اين آقا (شهيد هاشمي نژاد) را به آقايي قبول كن ." پس از اين بود كه تا زمان فوت او در سال 1333 شهيد هاشمي نژاد از شاگردان و ملازمان وي بود .

سطح تعليمات شهيد هاشمي نژاد در كوهستان به حدي بود كه برادرش نقل مي كند : " براي ورود به حوزه قم ، حضرت آيت الله بروجردي از ايشان امتحان گرفتند كه نمره بسيار عالي آورد ، در آن زمان آيت الله بروجردي مبلغ 50 تومان كه در آن شرايط مبلغ خيلي زيادي بود به ايشان جايزه دادند ."

جايزه اي كه نشان تحسين شديد زعيم حوزه علميه قم بود و فضل و جديت تدريس آيت الله كوهستاني در آن قطعاً بي تأثير نبود . همچنان كه نقل كرده اند كه آيت الله بروجردي طلاب مازندراني را كه طبع آنها با آب و هواي قم سازگاري نداشت ، براي سطح به حوزه آيت الله كوهستاني ارجاع مي داد و به يكي از طلاب فرموده بود : " اگر خارج هم مي گويد ، در آن حوزه بمان ، بعد بيا قم ."

آيت الله كوهستاني در سال 1350 براي مداوا و درمان به قم عزيمت كرد و در اين سفر بود كه مرتبت علمي ايشان بيش از پيش مشخص شد . آيت الله العظمي گلپايگاني ايشان را در بيمارستان خود بستري و از يكي از پزشكان برجسته تهران براي مداواي ايشان دعوت كردند و بارها به ملاقات وي رفتند و با بيان اين كه " منزل تهيه شده اگر صلاح مي دانيد همين جا سكونت نماييد " از او دعوت كردند در قم بماند .

آيت الله بهجت نيز به ملاقات ايشان مي روند و در ضمن اشاره به اين كه مازندران به اندازه كافي از ايشان استفاده كرده است ، خواستار اقامت ايشان در قم مي شوند ، اما دغدغه تربيت طلاب مازندراني عزم او را بر بازگشت جدي مي كند . آيت الله گلپايگاني هنگام ترخيص وي او را بدرقه مي كنند و مي فرمايند : " بزرگي و تقواي شما براي من علم اليقين بود ، اكنون عين اليقين شد ."

آيت الله كوهستاني دو سال پس از بازگشت به كوهستان دار فاني را وداع گفت و در حالي كه جمعيت عظيمي پيكر او را تشييع مي كردند ، بنا بر وصيتش در مشهد به خاك سپرده شد . شهيد هاشمي نژاد وقتي از اين واقعه باخبر شد ، براي استقبال از پيكر مردي كه او را پدر معنوي خود مي دانست با اشك و ماتم به قوچان شتافت و از آنجا تا مشهد پيكر نخستين استاد خويش را همراهي كرد .

در مراسم تشييع باشكوه آيت الله كوهستاني به جز شهيد هاشمي نژاد كه در آن تاريخ از محبوبيت بي نظيري در خراسان برخوردار بود ، علمايي همچون حضرت آيات ميرزا جواد آقا تهراني و مرواريد حاضر شدند . پيكر او در دار السياده به خاك سپرده شد . سخنران مراسم ختم در محضر آيت الله العظمي ميلاني از قول اين مرجع بزرگ تقليد ، جملات عجيبي در تكريم آيت الله كوهستاني گفت .

مراسم ختم هاي مكرري نيز براي او در شهرهاي مختلف برگزار شد از جمله آيات عظام خويي و سيد محمود شاهرودي در نجف ، آيات عظام گلپايگاني و مرعشي در قم و آيت الله سيد احمد خوانساري در تهران مراسمي را برگزار كردند . شهيد هاشمي نژاد نيز مراسم پرشكوهي را براي او در بهشهر برقرار كرد .

منابع :

1. بر قله پارسايي ، عبدالكريم كوهستاني ، زمينه سازان ظهور امام عصر (عج) ، 1384 .

2. فريادگر عرصه شهادت ، سيد احمد هاشمي نژاد ، سازمان تبليغات اسلامي ، 1375 .

3. زندگينامه سياسي شهيد هاشمي نژاد ، حسن جلالي عزيزيان ، مركز اسناد انقلاب اسلامي ، 1382 .

4. شهيد هاشمي نژاد ، فرياد فضيلت ، مرتضي بذر افشان ، سازمان تبليغات اسلامي ، 1373 .