در مراسم حج سال 1366 تهاجم خونینی به تظاهرات حجاج ایرانی رخ داد که منجر به شهادت صدها نفر شد . در آن زمان دولت عربستان سعودی مقصر این فاجعه را نظام جمهوری اسلامی اعلام کرد .
جمهوری اسلامی نیز علاوه بر رژیم آل سعود ، عوامل عراق و منافقین را هم از مسببان حادثه معرفی کرد . به تصریح یکی از عناصر سابق سازمان ، رجوی با استفاده از فرصت ایام حج ، طبق یک طرح از قبل تعیین شده و با همکاری دولت عراق ، تظاهرات آرام اعلام برائت زائران ایرانی را به خون کشید تا به اهداف خاص خود برسد ! (1)
سبحانی در کتاب خود عکس رجوی و همراهانش در لباس احرام را چاپ کرده و نوشته است:
" تصویر بالا مربوط به سفر مسعود رجوی به عربستان سعودی هم زمان با آشوب های مکه در سال 1366 می باشد . این عکس برای اولین بار در 16 اسفند 1379 در نشریه مجاهد به چاپ رسید و سازمان مجاهدین بعد از 13 سال اعلام کرد که وی در سال 1366 برای زیارت به مکه رفته است ، آیا جای سؤال وجود ندارد که چرا این خبر و عکس ، 13 سال پنهان نگاه داشته شده است ؟ " (2)
افراد همراه رجوی در عکس مزبور عبارتند از : عباس داوری ، علیرضا باباخانی ، محمد سیدالمحدثین ، علی رضا صدر حاج سید جوادی و رضا درودی ، که همگی از مسئولین روابط خارجی و اطلاعاتی و حفاظتی سازمان بودند.
در سال 66 ، دولت عربستان سعودی در حال نزدیک شدن به ایران بود و تمایل داشت بسیاری از مشکلات و اختلافات فی ما بین را حل نماید و روابط خود را با ایران بهبهود بخشد . نزدیکی عربستان سعودی به جمهوری اسلامی ایران در حالی که جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به اوج خود رسیده بود ، هم برای صدام و هم برای رجوی بسیار هولناک بود .
چرا که هر دو به کمک های مالی سعودی نیازمند بودند و این در صورتی ممکن بود که آن رژیم را هر چه بیشتر از جمهوری اسلامی دور سازند . از این رو می بایست تضاد بین آنها را دامن بزنند تا نزدیکی آن دو را مانع شوند .
تدارک امکانات اولیه و مقدمات اجرای توطئه را مأموران عراقی در پوشش مصونیت دیپلماتیک بر عهده داشتند ، اینان مواد منفجره و نیز تصاویر امام را با خود به فرودگاه جده آوردند ، بدون آن که بازرسی و کنترلی در کار باشد.
افراد سازمان با گذرنامه های عراقی به عنوان حجاج عراقی وارد خاک عربستان شدند ، ریاست کاروان سازمان را عنصر قدیمی مرکزیت عباس داوری (رحمان) به عهده داشت .
نیروهای رجوی در این مأموریت که از خارج کشور و منطقه جمع آوری و اعزام شدند و از هفته ها قبل ریش گذاشته بودند ، با یک اتوبوس از ساختمان موسوم به سعادتی در بغداد حرکت کردند . این جمع پس از ورود به عربستان خود را به راحتی در میان زائران ایرانی جای دادند تا تحرکات آنان به نام ایرانیان تمام شود.
نوروز علی رضوانی ، عضو سابق سازمان می نویسد :
" اسامی بعضی از افراد کاروان را که توانسته ایم به دست آوریم عبارتند از : 1) حاج مسیح ، 2) حاج صادقی ، 3) حسین مسلمی ، 4) بهرام (تقی) ، 5) اصغر (معروف به اصغر رادیو) ، 6) جواد صالح تهرانی (بیژن روابط) ، 7) کاوه روابط ، 8) حسین فیلی (عباس روابط) ، 9) حمید باطبی (رحیم روابط) ، 10) جواد ، 11) حسن عنایت (صادق روابط) ، رئیس اکیپ عراقی فردی به نام سروان خالد بود . " (3)
پس از بازگشت کاروان مزبور از عربستان ، عده ای از این افراد به مرور زمان مسئله دار شدند و احتمال جدایی آنها از سازمان افزایش یافت ، به تصریح همان عضو جدا شده " به منظور جلوگیری از انتشار خبر در بیرون ، سازمان افراد مسئله دار را یکی پس دیگری سر به نیست می کند . " (4)
موارد مستند این امر که تعدادی از آنها در صفحات پیشین نیز ذکر شده اند ، بدین قرار نقل شده است :
- اصغر رادیو : وی پس از مدتی از مجاهدین خلق جدا شد و سازمان او را به پاکستان اعزام کرد . بعد از چندی اعلام نمودند که اصغر توسط مأموران جمهوری اسلامی به قتل رسیده است .
- بهرام (تقی) : اهل تبریز پس از کشتار مکه ، مسئله دار شد و تحت برخورد قرار گرفته به رده پایین تر تشکیلاتی تنزل یافت . چندی بعد از سوی سازمان اعلام شد که نامبرده به علت بلد نبودن شنا و در حالی که جز او کسی در استخر نبوده ، در استخر پایگاه بدیع زادگان غرق شده است . (5)
- جواد ( ؟ ) : وی را به دار آویخته در تعمیرگاه یکی از قرارگاه ها یافتند . به اظهار دوستانش نامبرده در شب حادثه وضع نامطلوب روحی نداشته است ، همسر اول جواد در عملیات مرصاد کشته شد و به هنگام قتل وی همسر دوم او باردار بوده است.
بنا به گفته افراد قرارگاه محل اتفاق ، صحنه حلق آویز بسیار مرتفع بوده است و برای اجرای طرح دخالت دو نفر دیگر دست کم ، ضرورت داشته است . این نکته مسلم است که جواد به هنگام مرگ مسئله دار بوده و قصد جدایی از سازمان را داشته است . (6)
به غیر از موارد مذکور ، در همان مقطع مرگ های مشکوک دیگری نیز در قرارگاه اشرف روی داده است که حداقل 18 مورد آنها تا کنون توسط برخی اعضای سابق سازمان افشا شده اند، (7) ولی معلوم نیست افراد مقتول یا متوفی در واقعه حج سال 66 دخالت داشته اند یا خیر ، لیکن قطعی است که همه این مرگ های مدتی پس از آن حادثه پیش آمده است .
اظهارات و گواهی های برخی از جدا شدگان سازمان در اروپا مبنی بر اطلاع از نقش سازمان در کشتار حجاج ایرانی در سال 66 ، در اسفند ماه 73 و بهار 74 بازتاب وسیعی در نشریات فارسی زبان خارجی از کشور یافت و بعد از آن نیز به تناوب در مصاحبه ها و نوشته های آنان به این موضوع اشاره شده است .
همچنین سابقه اقدام سازمان برای اعزام مخفیانه افراد به حج با هویت عراقی و تلاش برای نفوذ در کاروان های ایرانی ، در نوارهای ویدئویی مذاکرات رابط سازمان و مقامات استخبارات عراق وجود دارد .
در بخشی از مذاکرات افشا شده عباس داوری نماینده سازمان در جلسه با افسران امنیتی عراق که بعد از سقوط صدام به دست آمده است ، به موضوع حضور افراد سازمان در حج اینگونه اشاره می شود :
" عباس داوری: ما می خواستیم اگر امکان داشته باشد در درون هیئت های عراقی اعزامی به حج حضور یابیم و بگونه ای که مشخص نگردد که از مجاهدین و غیر عراقی هستیم و همان روزی که ایرانی ها وارد می شوند ما هم ملحق شویم ، البته می دانید که ایرانی ها به صورت کاروانی به حج می آیند و می خواهیم نیروهای خود را در آنها نفوذ دهیم و ارتباط گیری کنند .
افسر امنیتی : ما چگونه برای شما ویزا بگیریم ؟ این نیروهای شما کجا می خواهند ارتباط گیری کنند ؟
عباس داوری : در جده ، که همه زائرین ابتدا آنجا پیدا می شوند و فعلاً چند نفر مد نظر ما است که هم اکنون در عراق نیستند .
افسر امنیتی عراق : ما پس از موافقیت می توانیم برای آنها گذرنامه عراقی درست کنیم و به همراه برخی از کاروان های حج بفرستیم . برای هر فرد گذرنامه را می فرستند و به دست او می رسانند و در موعد مقرر هم گذرنامه را باز گرداند ، راه دیگری نداریم .
عباس داوری : به خاطر حساسیت موجود اگر بشود که بازگشتش به کشور دیگری باشد و از آنجا به عراق بیاید بهتر است .
افسر امنیتی عراق : چون گذرنامه اش با یکی از کاروان های ما خواهد رفت نمی تواند با این کاروان باز نگردد ، چون عربستان از هر کاروانی لیست دارد و نفر شما می تواند به مجرد رسیدن به آنجا از بعثه جدا شود و دنبال کارش برود و کسی او را شناسایی نخواهد کرد و در پایان به فرد تعیین شده از سوی ما مراجعه می کند و گذرنامه اش را تحویل می گیرد و می آید .
عباس داوری : نفرات مجاهدین می خواهند در داخل کاروان های ایرانی جای بگیرند و شب و روز با آنها باشند و مشخص نگردد که از کاروان دیگری آمده اند ."
البته جزئیات پیچیده نقش سازمان در زمینه سازی و سوق دادن دولت وقت عربستان به کشتار خونین حجاج ایرانی و حتی مشارکت در عملیات کشتار ، هنوز کاملاً روشن نشده است .
اما این واقعیت مسلم است که سازمان با ایفای نقش دوگانه از یک سو افراد خود را به عنوان عوامل دولت ایران برای انجام اقدامات تخریبی در عربستان به داخل ایرانیان فرستاد و از سوی دیگر با ارائه اطلاعات گمراه کننده به مقامات عربستان آنان را برای اقدام پیشگیرانه و خشونت بار علیه حجاج ایرانی ، فریب داد و تحریک نمود .
- سفر محرمانه رجوی به عربستان:
بعد از موفقیت سازمان به کمک رژیم بعث عراق در جلب اعتماد حکومت عربستان ، که بعد از انتشار اطلاعیه سازمان در محکومیت فاجعه مکه و انتساب مسئولیت آن به جمهوری اسلامی به بالاترین حد خود رسید ، (8) روابط تشکیلات با عربستان سعودی توسعه یافت .
در یک نوار ویدئویی مذاکرات مهدی ابریشمچی با افسران ارشد اطلاعاتی عراق در آبان 1366 چنین آمده است :
" مهدی ابریشمچی : روز پنجشنبه از سفارت سعودی بعد از اطلاعیه ای که ما راجع به قضیه مکه صادر کردیم تماس گرفتند و گفتند که ملک فهد برای شما پیامی فرستاده است . ما به خاطر رعایت مسائل امنیتی با شما مشورت نمودیم .
سعودی ها خواستند که روز شنبه با ما جلسه ای داشته باشند و امروز موافقت کردیم ملاقات ما در روز شنبه در ساختمانی خواهد بود که می شناسید . اگر ملاحظه ای دارید بفرمایید .
افسر اطلاعاتی عراق : راجع به مطلبی که برادر مسعود (رجوی) به وزارت خارجه ارسال نموده است ، شما چه اطلاعاتی راجع به این موضوع دارید ؟
باید هماهنگی صورت پذیرد ، موضوع ملاقات با سفیر سعودی را قبلاً مطرح ننموده اید ، من نمی دانم . گویا مطلبی در این رابطه به وزارت خارجه فرستاده شده است ، چون گمان خواهد شد که شما این رابطه و ملاقات را با هماهنگی قبلی با ما انجام داده اید ، لذا مناسب است ما را در جریان بگذارید .
ما در هر زمینه می خواهیم آبروی سازمان حفظ شود ، من به عنوان یک فرد کارشناس و جناب دکتر (رئیس سازمان اطلاعات عراق) هم در این رابطه احساس مسئولیت می کنیم . آیا به نظر نمی رسد که خوب بود ما را در جریان می گذاشتید ، ما برای تحرک برادر مسعود و دیدار ایشان با سفیر سعودی محدودیتی نمی گذاریم .
ابریشمچی : این دعوتنامه رسمی را که ملک فهد برای ما فرستاده است ، ما فکر می کردیم در رابطه با اطلاعیه ما بوده است ، ولی وقتی رفتیم این دعوتنامه را به ما تحویل دادند ، لذا ما جهت هماهنگی با شما مستقیماً این مسئله را بیان نمودیم تا ملاحظات و نقطه نظرات شما را در نظر بگیریم .
به دنبال اطلاعیه ای که بعد از قضیه مکه دادیم که رونوشت آن به سفارت سعودی در بغداد فرستاده شده بود ، آقای سفیر تماس گرفته و گفته بود که حامل پیام ملک فهد بوده و امروز به دیدار من آمد .
سفیر با ابلاغ توجهات ملک فهد ، هیئتی را از سازمان جهت سفر به جده و ملاقات با مسئولین عربستان سعودی دعوت نموده اند و تاریخی مشخص کرده اند که روز سه شنبه این هفته را منتظر هیئت هستند . مسعود گفت حدس می زنم این دعوت ملک فهد از هیئت ممکن است در ارتباط با توصیه هایی باشد کته جناب رئیس جمهور (صدام) گفته اند . "
ابریشمچی در ادامه این جلسه ، پیام رجوی خطاب به رئیس سازمان اطلاعات عراق را قرائت می کند که در بخشی از آن چنین آمده است :
" آنچنان که دکتر می دانند ما به دنبال متقاعد کردن سعودی به برقراری ارتباط مستحکم با عراق هستیم و همین طور خواستار این هستیم که خمینی را به قوی ترین صورت طرد کنیم و جناب دکتر خوب می دانند که خبر این رابطه باید بین ما و شما محفوظ بماند .
همچنین اگر دکتر ملاحظه ای دارند قبل از آن که هئیت روز سه شنبه برود ، بیان کند و به اطلاع می رسانم که هیئت سه نفر است که مسئول آن سیدالمحدثین می باشد .
افسر اطلاعاتی عراق : شما هر موقع کار داشتید تلفنی تماس بگیرید ما در خدمت تان هستیم . اگر لازم باشد ما نیز با سفیر سعودی دیدار می کنیم ، ارتباط سازمان را با همه کشورها می خواهیم ."
هیئت مزبور به عربستان سفر نمود و بعد از مدتی مقدمات سفر محرمانه رجوی به عربستان در پوشش انجام مناسک عمره فراهم شد . (9) در بخش دیگر از مذاکرات ، افسر اطلاعات عراق می گوید :
" ما برای این که مخفی بودن سفر را تأمین کنیم حتی برای مخفی ماندن از دید کارکنان فرودگاه یک جدول زمان بندی شده داریم که به شما اطلاع می دهیم تا بر اساس آن عمل شود و انتظار داریم بر اساس آن عمل شود و غیر از ما سه نفر هیچ کس از آن اطلاع ندارد .
... الان اطلاعات هواپیما از امور خارجه بما رسید ، هواپیما g3 و شماره پرواز 380 می باشد و پرواز ساعت 10 است ... ما از ساعت 8 صبح نفرات مان در فرودگاه هستند."
در جلسات دیگر بین رابط سازمان مجاهدین و سازمان اطلاعاتی عراق تأکید کی شود که سفر مزبور در جهت جلب حمایت بیشتر عربستان از سازمان برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران بوده است .
همان گونه که قبلاً اشاره شد ، سازمان خبر این مسافرت را 13 سال مخفی نگاه داشت و اولین بار در سال 1379 ، ظاهراً به دلیل استفاده تبلیغاتی از چاپ عکس رجوی در لباس احرام حج ، آن را علنی نمود .
البته همواره سازمان موضوع نقش خود در کشتار حجاج در سال 1366 را تکذیب نموده و مانند سایر موارد افشا شده از سوی جدا شدگان ، ماجرا را از اساس منکر گردیده است .
پی نوشت‌ها:
- نشریه نگاه ، سازمان مجاهدین ... بیانیه رضوانی ، ص 330
- سبحانی ، روزهای تاریک بغداد ، ص 92
- نشریه نگاه ، سازمان مجاهدین ... ، بیانیه رضوانی ، ص 331
- همان
- همان
- همان ، ص 332
- همان ، ص 333 – 334 ، گفتگوها ، محمد محمدی گرگانی ، درباره مرگ مشکوک برادرش حسن محمدی گرگانی .
- سازمان در این اطلاعیه که در تاریخ 14 آبان 1366 صادر شد ، مسئولیت وقوع کشتار خونین حجاج ایرانی را بر عهده دولت جمهوری اسلامی ایران اعلام نمود و به تبرئه دولت عربستان پرداخت .
- به نظر کارشناسان مسائل سازمان و برخی اعضای سابق ، سفر شخص رجوی به عربستان ، نشانه ای از عمق روابط و همکاری های اطلاعاتی و امنیتی مشترک عراق و عربستان و سازمان در آن مقطع زمانی بوده است و نمی توان آن را صرفاً یک تشکر ساده عربستان به خاطر صدور یک اطلاعیه محسوب نمود . زیرا اگر مسئله فقط دعوت رجوی برای انجام مناسک عمره به میزبانی دولت عربستان می بود ، نیازی به اعزام یک هیئت مقدماتی و دخالت سازمان اطلاعات عراق نبود .
منبع:کتاب سازمان مجاهدین خلق، پیدایی تا فرجام، جلد سوم
