- نظر آیت الله خز علی درباره شهید قدوسی
« مرحوم قدوسی اعتقاد محکمی داشت ، به نظارت خدای متعال بر کارها وبه مسؤولیت اعتقاد داشت که این معنا ایشان را از زندگی جدا می کرد وبیشتر وقت وفکرش را درباره ی کاری که تشخیص داده بود مسؤولیت آن به او واگذار شده است، به کار می گرفت. اخلاقش اخلاق استقامت بود. مطلبی که وظیفه اش بود ولو از شأن وترقی علمی او می کاست پای آن می ایستاد وپای بند عناوین وپیشرفت در آینده ودرخشش در اجتماع نبود.»
4- نظر آیت الله موسوی اردبیلی درباره ی شهید قدوسی
« من شهید قدوسی را دیر زمانی است که می شناسم، قبل از مدرسه ای که در قم ایشان اداره می کرد، رابطه ی فعالی با ایشان نداشتم ولی خود آن بزرگوار را به خوبی می شناسم. ایشان انسانی بسیار متشرع ، مقیّد به موازین شرعی وتا آن جایی که می توانست کار وفعالیت می کرد وتمام آن ها را بر طبق معیارهای شرعی انجام می داد. دارای افکار انقلابی بود. فداکاری، خدمت، آگاهی، مسؤولیت وتعهد را هم به قدر کافی داشت، یک چنین انسانی با این مشخصه های روحی آمد ودر یک نهاد انقلابی مشغول به کار شد. در قبال هر گونه حرکت وتخلفی مواجه با انتقادهای شخصی، جو سازی گروه ها و... می شد، ایشان این حالت ها را هم به هیچ وجه نداشت، با صلابت بود وقاطع ومصمم آمدومشغول به کار شد. با زحمات بی شائبه وشبانه روزی شهید قدوسی دادگاه ودادسراهای انقلاب به نظم در آمد. ایشان به محض اینکه این مسؤولیت خطیر را پذیرفت شروع به پاک سازی محیط کرد. چون عده ای اشکال تراشی کردند موضع گیری نمودند، ولی شهید مقاومت کرد. البته از حمایت دیگر برادران هم برخوردار بود، اما در عین حال خود ایشان بودند که مستقیماً در معرض این گرفتاری قرار داشتند، این کارها بسیار ارزنده بود. تا این که بعداً مسایل حل شد ولی ایشان تا لحظه ی آخر شهادتشان از ین گرفتاری ها به دور نبودند ودر نهایت به دست منافقین شهید شدند.»
5- شهید قدوسی از نظر آیت الله صا نعی
« آغاز شناخت بنده نسبت به آیت الله قدوسی از همان زمانی بود که برای درس امام به خدمت امام رفتیم، یعنی شاید حدود سال 1333 بود که من ایشان را شناختم چون وقتی ما برای درس اصول امام رفتیم وهمین طور درس فقه یکی از شاگردهایی که مورد شناخت بقیه ی شاگردان امام بود شهید قدوسی بودند. پس از انتصاب ایشان به مدیریت مدرسه ی حقانی ارتباط نزدیک تری بین ما ایجاد شد. حدود 7 سال در مدرسه ی حقانی در خدمت ایشان بودیم.
یکی از خصوصیات جالب ایشان تعبد وتمسک بود وایمان به قوانین خداوند. که این حالت را از استاد بزرگش امام امت-روحی له الفداه- اخذ کرده بود. ایشان در عین اینکه مدرسه ی حقانی را اداره می کردو مدرسه ی حقانی طلاب روشن وبیداری داشت وهم در نهضت این معنی ثابت شد وهم بعد از پیروزی انقلاب ، دیدیم در دادگاه های انقلاب ودادسراها، آن جاهایی که این رفقا بودند خیلی خوب انجام وظیفه کردند، امّا آن حالت تعبّد وتمسک ایشان نسبت به واجبات اسلامی مثل این بود که ایشان اصلاً اداره کننده ی حقانی نیست .
دومین امتیاز، نظم ایشان در کارها بود که معمولاً اساتیدی که به مدرسه ی حقانی می آمدند از نظم ایشان درس می گرفتند ونظم در کار شهید قدوسی الگویی برای دیگران بود. من خودم با این که در کارهایم منظم بودم اما باز می دیدم برای رفتن به مدرسه ی حقانی سالی 5مرتبه، 4مرتبه، 10 مرتبه تخلف دارم، ولی شهید قدوسی آن سرساعتی که باید بیاید توی دفتر کارش هیچ تخلفی ندارد. امتیاز دیگر ایشان ادب وبرخورد اسلامی واخلاقی شان بود که هیچ گاه به صورت روبه رو با دوستانش وارد جدال نمی شد، در عین اینکه مدیریت را انجام می داد یعنی طلاب مدرسه ی حقانی در مقابل عظمت ایشان ، در مقابل ادب ایشان ودر مقابل حیای ایشان خجالت می کشیدند که خلافی را مرتکب شوند. او هیچ گاه تهدید نمی کرد اما گویا طلاب همیشه در حالی به سر می بردند که تخلفی اگر از آنها سر بزند می ترسیدند واین رویه ی مردان الهی است که برخوردشان با آنهایی که تحت تربیتشان هستند این جوری است که آن افراد تربیت می شوند، بدون اینکه تهدید بشوند وبدون اینکه صدمه ای ببینند ، یعنی عظمت مربی وتقوای مربی در آن تربیت اثر می گذارد.
امتیاز دیگر ایشان تقوای مالی بود وبا وجود اختیارات فراوانی که در رابطه با امور مالی مدرسه داشت، اما کمال دقت را می نمود وهیچ گاه کوچک ترین تخلفی را انجام نمی داد.
ایشان به قوانین خدا شدیداً مقید بودند وتوجیه گری در عمل به قوانین در زندگی ایشان وبرنامه های ایشان نبود، اوایل انقلاب یک حالت توجیه گری بود، شرایط انقلاب یک حالت توجیه گری را به وجود می آورد، حالت توجیهی که منشأ ش جنایات رژیم ، خفقان ها وغارت بیت المال بود، اما شهید قدوسی هیچ گاه تحت تأثیر این توجیه ها قرار نمی گرفت وبر این گونه توجیهات مسلط بود . در اثر نظمی که ایشان در دادگاه های انقلاب ایجاد کرد چهره ی دادگاه های انقلاب چهره ی قداست، تقوا ونظم شد.»
نتیجه گیری:
از دیرباز منزلت واعتبار هر مملکتی منوط به توانایی وفراست انسان هایی بوده که در آن می زیسته اند. بدون شک نخبگان وافراد برگزیده ی هر جامعه ، تأثیری انکار ناپذیر بر روند تصمیم گیری ها، تحولات سیاسی، اجتماعی و... آن دارند. بررسی زندگی این افراد می تواند الگوهای مناسبی از موفقیت وکارآمدی را برای افراد دیگر در پی داشته باشد ومهم ترین دست آورد آن می تواند این باشد که رموز موفقیت آن ها ترویج شود واز اشتباهاتشان درس گرفته شود.
هدف از نوشتار حاضر معرفی وارایه ی جوانب مختلف شخصیت فرهنگی، سیاسی ، اعتقادی واخلاقی آیت الله شهید قدوسی است. با وجود نقش مهمی که آیت الله شهید قدوسی از لحاظ فرهنگی وسیاسی در استقرار نظام جمهوری اسلامی داشته است اما تألیف جامعی که دربر گیرنده ی تمام ابعاد شخصیتی ایشان باشد انجام نشده بود ونیاز به آن به طور کامل احساس می شد. حضرت آیت الله خامنه ای در این باره می فرماید:« نگذارید چهره ی شهید گران قدری چون شهید قدوسی در زیر غبار فراموشی ها پنهان بماند. متأسفانه من می بینم که از شهید قدوسی یاد زیادی نمی شود البته عکس ونام ایشان هست، ولی آنقدر که لازم است حضور ایشان تأمین بشود من نیافتم...»
از این رو تألیف کتابی در این زمینه به منظور آشنایی نسل جدید با شخصیت وعملکرد آیت الله شهید قدوسی در دستور کار قرار گرفت. شهید قدوسی از جمله نخبگان سیاسی- فرهنگی ایران محسوب می شد. حیات ایشان در هر دو عرصه ی فرهنگی وسیاسی پربار وثمر بخش بوده است. وی به لحاظ علم از جمله افراد زبده ی حوزه ی علمیه به شمار می رفت وتوانست تحصیلاتش را تا اخذ درجه ی اجتهاد ادامه دهد. در زمینه ی فرهنگی مهم ترین نقش ایشان در مدیریت مدرسه ی حقانی تبلور یافت. در این زمینه نقش ایشان در ایجاد تحول در ساختار آموزشی مدارس علوم دینی بسیار چشم گیر است. تحت مدیریت قوی وقاطع ایشان در مدرسه ی حقانی زمینه ی تحقق اجرای اصلاحات ساختاری در مدارس علوم دینی وحوزه ها به وقوع پیوست که ثمره ی آن رشد چند بعدی طلبه های مدرسه ی حقانی در معارف دینی ومباحث علمی بود.
در عرصه ی سیاسی نیز دست آورد شهید قدوسی قابل توجه بود. ایشان از جمله شاگردان امام خینی واز معتقدین به راه انقلابی ایشان بودند. وی از همان آغاز مبارزه در کنار رهبر کبیر انقلاب قرار گرفت ودر زمینه سازی برای پیروزی انقلاب وبرقراری نظام جمهوری اسلامی نقش ارزنده ای ایفا کرد. عملکرد مرحوم قدوسی در عرصه ی فرهنگی نقش مستقیمی در عرصه ی فعالیت های سیاسی ایشان داشت. تلاش ایشان در مدرسه ی حقانی به منظور کادر سازی برای نظام اسلامی آینده پس از پیروزی انقلاب، اهمیت وارزش خود را نشان داد. در شرایطی که در دوره ی پس از انقلاب مجازات عناصر وابسته به رژیم وافرادی که جنایات بی شماری را در حق این ملت مرتکب شده بودند اولوّیت اصلی نظام جدید به شمار می رفت ، اصلاح ساختار قضایی کشور وتصفیه ی آن از نیروهای وابسته ضروری بود. در چنین شرایطی مرحوم قدوسی با استفاده از طلبه های مدرسه که به لحاظ تعهد وتخصص در حدّ بالایی قرار داشتند با انجام اصلاحاتی گسترده در سطح دادسراها ودادگاه های انقلاب کارایی آن ها را در حدّ قابل توجهی افزایش دهد.
جدا از جنبه های علمی وسیاسی شهید قدوسی بسیاری از ویژگی های یک انسان خود ساخته را در خود جمع کرده بود واین خصوصیات از وی استادی مسلم در اخلاق وعلم ساخته بود. جامعیّت صفات آیت الله قدوسی از وی الگویی کامل ساخته که همیشه می توان با نگاه به منش وزندگی وی مسیر حرکت را یافت. مرحوم آیت الله قدوسی بدون شک یکی از منابع نور ومعادن کمال وفضیلت بود. او به مانند هم رزمش آیت الله دکتر بهشتی مظلوم زیست وپس از شهادت نیز مظلوم ماند.
ما با نیّت ترسیم چهره ی روشنی از این شهید بزرگ قلم را به دست گرفتیم اما هرچه بیشتر به روحیات وعظمت روی این انسان برگزیده واقف می شدیم بیشتر به نقص کار خودمان در ارایه ی تصویر کاملی از جنبه های مختلف زندگی ایشان پی بردیم، بدیهی است که فقدان مطالب مستند وکمبود اطلاعات درباره ی برخی از مقاطع زندگی ایشان تحقیق درباره ی زندگی شهید قدوسی را بسیار مشکل می کند. در این تحقیق ما کوشیدیم با بهره گیری از منابع موجود کتابخانه ای ومصاحبه با دوستان ونزدیکان ایشان در حد توان مجموعه ای از جوانب مختلف زندگی این شهید گران قدر را فراهم کنیم.
هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق
ثبت است بر جریده ی عالم دوام ما
زندگی نامه شهید آیت الله قدوسی(16)
