تمام ویژگی هایی که در شهید قدوسی نمایان بود تلاش می کرد که آنها را به شاگردان خود انتقال دهد ودر این جهت در زمان مدیریت مدرسه ی حقانی تلاش بسیار مضاعفی داشتند. آقای محمد علی شرعی پیرامون این ویژگی شهید قدوسی می گوید:
« یکی از نقاط بارزی که همیشه موردتوجه آن شهید بود ایجاد عزم واراده ای قوی در شاگردانش بود، عزم واراده در خودسازی وعزم واراده در مقاومت در برابر طاغوت. او می گفت این سیر عزم می خواهد، صبر می خواهد، غفران هم می خواهد، عمل مشقات هم می خواهد. او معتقد بود برای ایجاد روح عازم واستوار می بایست روح تقید وعمل به جزءجزء احکام اسلام را در طلاب تقویت کرد واین کار را هم کرد.»
همسر شهید قدوسی در مورد پشتکار شهید قدوسی می گوید:
« در اوایل ازدواجمان بسیار فعال بود ودرس خوان بود از ساعت 6 صبح تا 12 شب یکسره درس می خواند 6 ساعت صبح و4 ساعت بعد ازظهر وپس از نماز مغرب نیز تا ساعت 12 شب بدون اینکه خستگی بشناسد مشغول درس خواندن بود. حتی روزهای تعطیل نیز کار می کرد.»
از خصوصیات بارز ایشان قاطعیت در تصمیم گیری وشهامت وسرعت در اجرا بود. وی که معیارهای واضحی در تصمیم گیری به خرج می داد ودر نهایت هرچه را که تشخیص می داد با قدرت اجرا می کرد وهیچ نوع مصلحت اندیشی ناروا وترس مانع تصمیم وی نمی شد. البته اگر اشتباهی می کرد به سرعت می پذیرفت.
شهید قدوسی در برخورد یا رفتار با همکاران صریح وحساس بود ودر مورد با برخی نقاط ضعف ها ، اگر در فرد خطایی احساس غرض خاصی نمی نمود ، با تشویق ها وبه کار بردن کنایات به طور صریح وزیرکانه و حفظ احترام شخص را متوجه خطای خود می کرد به طوری که فرد خاطی با دلی پر امید وبا عزمی راسخ به رفع خطای خویش می پرداخت.
11- اعتقاد به مشورت:
هر چند شهید قدوسی فردی قاطع و در کار خود باهوش ومتخصص بود با این حال اعتقاد فراوانی درحفظ وحدت فکری ، مسؤولین ودست اندر کاران داشت. با هرگونه تکروی مخالف بود. در بسیاری از مسایل نظر دیگران وبه خصوص نظر شهید بهشتی را بر نظر خود ترجیح می داد وحتی بعد از اینکه معلوم می شد نظر خودش کاملاً صحیح بوده وبه علت عمل نکردن به آن ضررهایی اساسی به انقلاب خورده است باز هم از این کار دفاع می کرد و وحدت فکری مسؤولین را بر همه چیز ترجیح می داد .
یکی از شاگردان وی می گوید:« شهید قدوسی اعتقاد بسیار قوی به مشورت با دیگران وعمل به نقطه نظرهای مشترک داشت لکن این اعتقاد مشروط به این بود که فرد طرف شور از بی غرضی کامل برخوردار بوده وبه معیارهای اخلاقی اسلام متعهد باشدوتا زمانی که وجود این دو خصیصه را در کسی احراز نمی کرد مشورت نزد ایشان از ارزشی درخور ، برخوردار نبود.»
12- احترام به دیگران ومردم داری:
شهید قدوسی در برخورد های شخصی ومسایل خصوصی بیش از حد دوست وصمیمی بود .او برای دوستان وحتی شاگردانش، انیس، غمخوار و محرم راز بود وفرد در جلسات خصوصی با او که گاه شب تا صبح طول می کشید احساس خستگی وافسردگی نمی کرد. بسیار متین، مؤدب ورعایت کننده اخلاقیات اسلام بود، در همین حال که متواضع بود ودوستانه برخورد می کرد وقار وهیبت خاصی داشت . از جمله ویژگی های منحصر به فرد مرحوم قدوسی مهربانی بسیار وتوجه بی دریغ وی به مراجعین در طی تصدی مقام دادستانی انقلاب بود، به گونه ای که هر کسی با او سروکار داشت این صفت وی را تصدیق می کرد، ایشان در برخوردهایش با مراجعین خود را ملزم به رعایت اخلاق وآداب اسلامی می دانست حتی اگر با برخوردهای غیر اسلامی ویا توهین آمیز طرف مقابل مواجه می شد . شهید قدوسی معتقد بود که در این موارد است که انسان خود را می آزماید ومیزان تسلط بر غضب وعصبانیت خود پی می برد ، بنابراین باید این را تحمل کرد وحتی اگر طرف مقابل به انسان اهانت کرد با صبر بردباری واخلاق عملی، او را به انقلاب خوشبین کنیم واینها اخلاق اسلامی را از ما بیاموزند وما برای ایشان الگوی مسلمانی واخلاق پیامبر باشیم.
مرحوم قدوسی با طلبه ها به گونه ای رفتار می نمود که همه وی را به عنوان برادر وهم سطح خود می دیدند، حتی طلاب سال اول نیز به وی بسیار علاقه مند بودند ، علاقه ای که بین طلاب وشهید قدوسی وجود داشت به گونه ای بود که حتی میان طلاب هم اتاق، هم درس وهم شهری نیز بود.در آن مدت مدیدی که ایشان در مدرسه ی حقانی حضور داشتند هیچ کس به یاد ندارد که ایشان از اخلاق حسنه ی خود ذره ای منحرف شود.
گفتار سوم:
رفتار ومنش خانوادگی شهید آیت الله قدوسی
یکی از تجلی گاه های اخلاق کریمه وعمل صالح در زندگی انسان های بزرگ عرصه ی خانواده است. عرصه ای که در آن پیوند انسانی با انسان دیگر شکل می گیرد واین دو با هم کانونی برای پرورش نسلی نو به وجود می آورند.
هم چنان که شهید قدوسی به لحاظ خانواده ی پدری از موهبت برخورداری از خانواده ای روحانی ومذهبی برخوردار بود واین مسأله بر تعالی فکری وروحی ایشان اثر گذاشت، ازدواج وی نیز چنین ویژگی ای داشت.در سال 1334 ودر نتیجه ارتباط ویژه ای که در طی دوره ی تحصیل بین وی واستادش علامه طباطبایی وجود داشت. ایشان با درخواست شهید قدوسی مبنی بر ازدواج با دخترش موافقت کرد. این وصلت موجب نزدیکی هرچه بیشتر شهید قدوسی به علامه طباطبایی شد وتوانست از دریای بیکران علم ومعرفت مرحوم علامه برخوردار شود. همسر شهید قدوسی، نجمه طباطبایی درباره ی ارتباط شهید قدوسی با علامه طباطبایی می گوید:
« پدرم از همان ابتدا چون خودشان بسیار مبادی آداب بودند به آقای قدوسی به خاطر ادب شان علاقه مند بودند ومی گفتند که پسر آیت الله آخوند ملا احمد باید هم چنین باشد. آقای قدوسی از شاگردان پدرم بودند وپدر من به سبب همین نکات برجسته ی ایشان بود که علی رغم سن کم، با ازدواج من با ایشان موافقت کردند. کلاً پدرم برای آقای قدوسی احترام خاصی قایل بودند والبته آقای قدوسی نیز به پدرم ارج بسیار می نهاد. پدرم همیشه می گفت : خدا به این مرد عقل ودرایت عجیبی داده است. به همین سبب هم بسیاری از کارهای مهم خود را به ایشان می سپردند واعتماد عجیبی به آقای قدوسی داشتند تا جایی که می گفتند هر وقت به ایشان کاری می سپردم دیگر از آن کار آسوده خاطر وفارغم.»
مرحوم قدوسی نیز نسبت به علامه طباطبایی احترام وعلاقه ی خاصی داشتند همسر ایشان در این باره می گوید:
« آقای قدوسی فردی فوق العاده مؤدب وبا شخصیت بود واین خصیصه ی ایشان از همان اوایل ازدواج مشخص بود. سال های اول ازدواج ما که با پدرم در یک منزل به سر می بردیم حتی یک بار بدون عباو... در مقابل پدرم ظاهر نشد، همیشه می گفت: حق استاد بسیار عظیم است. نزد بزرگتر ها به خصوص پدرم همیشه دو زانو مینشست. برای سادات احترامی عجیب قایل بود واز وصلت با خانواده ی سادات بسیار خوشحال بود . در جلساتی که با پدرم داشت در زمینه ی عبادات بسیار سؤال می کرد واز جلسات مذکور فوق العاده خشنود بود.»
مرحوم قدوسی نسبت به همسر وفرزندانش فوق العاده مهربان بود وسعی می کرد ساعاتی که در منزل است وقتش را به طور کامل به آنها اختصاص دهد. همسرشان می گوید:« در طول سال ها زندگی مشترک حتی یک سخن سبک بین ما ردو بدل نشد. در محیط خانواده واقعاً گرم وبا محبت بود. بهترین اوقات زندگی را هنگام گردهمایی های خانوادگی می دانست والبته همواره این گردهمایی ها را به مجالسی مفید وآموزنده تبدیل می کرد، من به جرأت می توانم بگویم که یک ساعت از این هم نشینی ها بدون ثمر نبوده است.»
مرحوم قدوسی نسبت به تربیت فرزندانشان بسیار حساس بودند و وقت فراوانی را برای این کار اختصا می دادند .فرزند شهید قدوسی در این باره می گوید:
« در رابطه با محیط خانواده ایشان نمونه کامل یک مربی بودند . یک مربی که جمیع ابعاد مختلف انسانی واسلامی را در خود فراهم آورده بود. ابعادی که هر بعدش کافی بود در فردی باشد تا اثرات بسیاری در آن محیط خانوادگی وفامیلی به جا گذارد. در رابطه با فرزندانشان یک جاذبه ودافعه ای را در خود جمع کرده بود. از یک طرف ایشان علاقه ی بسیاری به فرزندان خود داشت واین در بعضی مسایل مشخص می شد که چقدر علاقه دارند ودر عین حال به یک صورتی برخورد می کردند که ما فرزندان ایشان علاوه بر علاقه ی فراوان که به او داشتیم تا حد زیادی ایشان را محرم خود می دانستیم وهم اینکه از حد خود نمی توانستیم خارج شویم واز ایشان حساب می بردیم.»
آیت الله خامنه ای در رابطه با اهمیتی که مرحوم قدوسی به تربیت فرزندانش می داد می فرماید:
« من در مورد راست گویی شهید قدوسی خاطره ای دارم که سال ها قبل که آقای قدوسی همراه با خانواده اش در منزل پدرم دعوت بودند، مرحوم قدوسی به مناسبتی گفت من مواظبم که این بچه ها متوجه نشوند که چیزی به نام دروغ گفتن وجود دارد ودروغ هم می شود گفت، تا این که یک مقدار بزرگ تر شوند وذهن شان قوی شود وبعداً بفهمند که دروغ وجود دارد ودر همان حال بتوانم به آنها بفهمانم که دروغ بد است.»
مرحوم قدوسی در مورد دروغ گویی بسیار حساس بود واز کوچک ترین سخن خلافی حتی به شوخی برمی آشفت وهمیشه بچه ها را از آن برحذر داشته عقیده داشت که دروغ ایمان را زایل می کند. در حضور فرزندانش بسیار مؤدب بود وآداب سخن گفتن ونشست وبرخاست با بچه ها را به دقت رعایت می کرد. محمد حسین قدوسی فرزند ایشان در رابطه با برخوردشان می گوید:
« در رابطه با آزاد گذاشتن ونگذاشتن ما از یک طرف به هیچ وجه مطلبی را تحمیل نمی کرد حتی بعضی مواقع که ما یک حالات خیلی نامربوطی داشتیم ایشان به هیچ وجه تحمیل نمی کرد. بلکه به ما میدان می داد که به نتیجه ی منفی کارمان برسیم وپوچی آن را احساس کنیم. البته از طرف دیگر طوری بود که هیچ وقت از مسایل ما غافل نبود. یادم می آید درباره موقعی که برادر بزرگترم در حال به دنیا آمدن بود وپدرم به مکه مشرف شده بود می گفت کنار قبرستان بقیع آن قدر آن آیه ای که حضرت ابراهیم درباره ی فرزندش خوانده تکرار کردم که بیهوش شدم . ایشان بدین دقت مواظب مسایل ما بودند واگر ما پنهانی کاری را انجام می دادیم بعدها می گفتند فلانی آن کار شما درست نبود در صورتی که می توانستند خیلی راحت تر ما را مجبور کنند که آن کار را انجام ندهیم.»
همسر شهید قدوسی درباره ی نوع برخورد ایشان با فرزندانشان می گوید:
« ایشان معتقد به آزاد گذاشتن بیش از حد بچه ها نبود ودر عین حال تحت فشار قرار دادن آنها را در مسایل تربیتی صحیح نمی دانست. عقیده داشتند که بچه ها باید دائماً تحت مراقبت باشند ودر این زمینه خود بسیار دقیق عمل می کرد. در عین اینکه با بچه ها منطقی وجدی برخورد می کرد با آنها رفتار بسیار دوستانه ای داشت و برخوردهایشان با آنها بر این اساس بود. مثلاً هنگامی که بچه ها از او تقاضای اسباب بازی می نمودند در جواب به آنها می گفت : ما دارای زندگی مرتب ، لباس وخوراک مناسب هستیم نباید دیگر به چیزهای زایدی چون اسباب بازی بپردازیم. ما باید به آنان که از حداقل خوراک وپوشاک بی بهره اند توجه کنیم. چنددفعه ای در جواب این تقاضای بچه ها مبلغی پول به آنها می دادند ومی گفتند : این را نزد خودت نگهدار بعد یک بار او را برای خرید لباس و... برای مستمندان بیرون می بردند وپس از خرید به نحو مخفیانه وآبرو مندانه ای به آنها می رساندند وبدین نحو جواب معقول وآموزنده ای به تقاضای فرزندانش می داد.»
