تواضع وفروتنی:
مرحوم قدوسی به شدت از جاه ومقام بیزار بود واز اینکه مورد توجه دیگران ومحور قوم وگروه ودسته ای باشد وافرادی دور او جمع شوند روی گردان بود واز هر چیزی که اورا به این وادی بکشاند دوری می کرد. حجة الاسلام طباطبایی در این باره می گوید:
« به یاد دارم در اولین عید پس از تصدی مدیریت توسط ایشان در مدرسه ی حقانی جمعی از طلاب مدرسه برای عرض تبریک به منزل ایشان رفتند واین اولین بار وشاید آخرین بار هم بود، پس از آن در چنین مواردی قبلاً منزل را ترک می کردند.»
ایشان همواره در سلام کردن تقدم می جست ودر عبور از معابر همواره عقب تر از هم راهانش حرکت می کرد در این باره آیت الله خز علی می گوید:« اینکه به شهید قدوسی سلام کنیم یا در ورود وخروج از او عقب بمانیم بر دل ما می ماند به مجلسی اگر وارد می شد وآن مجلس جای مخصوصی برای خواص داشت سعی می کرد در بین افراد عادی بنشیند وحتی اصرار وتعارفات نمی توانست او را به صدر مجلس بکشاند.»
شهید قدوسی در آموزش های اخلاقی تلاش فراوانی را انجام می داد تا این گونه ارزش ها را به شاگردانش نیز انتقال دهد در این رابطه به طلبه ها می گفت:
« آقایان اگر آمده اید تا باسواد شوید وبعد به جنگ روحانی شهر وده خود بروید ، امام جماعت شوید، تا مردم دست تان را ببوسند وپشت سرتان نماز بخوانند، اسم ورسم پیدا کنید و به شما سهم امام بدهند، تا دیر نشده ومسؤولیت تان سنگین نشده است بروید دنبال کسب حلالی که خسرالدنیا والاخره نشوید.»
مرحوم قدوسی پس از اینکه به عنوان دادستان انقلاب منصوب شد، از پذیرش محافظ واستفاده از ماشین های ضد گلوله خودداری نمود وپس از آنکه اقدامات تروریستی منافقین برای ترور مسؤولین وشخصیت های کشوری شدت گرفت وبر اثر اصرار مقامات امنیتی ناچار به استفاده از محافظ شد به شدت ناراضی بود.
خصیصه ی تواضع وفروتنی شهید قدوسی، باعث شده بود تا ایشان حتی از اینکه امام جماعت باشند نیز خودداری کنند وشاگردان ایشان به جز موارد معدودی نتوانستند به ایشان اقتدا کنند. وی این دقت را حتی در زمینه ی نوع پوشش اش نیز رعایت می کرد در این باره فرزند ایشان می گوید:
پدرم دقت خاصی داشت که حجم عمامه اش بزرگ نباشد ومحاسنش از حد خاصی بلندتر نشود.»
نظم وقاطعیت:
نظم شهید قدوسی زبانزد خاص وعام بود ، شاگردان ایشان اگر بگویند در مدت 14 سال بهره مندی از مدیریت وی، 5 دقیقه تأخیر وتخلف از وقت مقرر از وی ندیده اند سخن درستی است. او انضباطی بسیار دقیق داشت وتخلف از ضوابط را از هیچ کس نمی پذیرفت. شهید قدوسی در طی دوره ی مدیریتش در مدرسه ی حقانی نوع جدیدی از مدیریت را در حوزه های علمیه به نمایش گذاشت. شهید قدوسی با این شعار که « نظم حوزه در بی نظمی است» مخالف بود. ایشان معمولاً قبل از ساعت 7 در مدرسه حاضر می شد ونسبت به تأخیر طلبه ها واساتید بسیار حساس بود وبه هر طلبه واستادی که برای حضور در کلاس تأخیر داشت تذکر می داد. قاطعیت وتقید وی به ضوابط ونظم به اندازه ای بود که در نظر بعضی خشک وغیر منعطف به نظر می رسید. ایشان در عمل به آنچه که وظیفه ی شرعی خود تشخیص می داد ذره ای مجامله نمی کرد واصرار وچانه زنی در مقابل وی فایده ای نداشت. او در هر امری ابتدا جوانب کار را به دقت می سنجید وسپس تصمیم می گرفت وپس از تصمیم وارد عمل می شد. آیت الله میانجی در این باره می گوید:
« یکی از صفات وخصایصی که در ایشان بود این بود که بسیار منظم بود. کاری که به وی پیشنهاد می کردند ابتدا فکر می کرد ووقتی می پذیرفت مقید بود که در این کار منظم باشد.»
وی با نظارت دقیقی که بر اجرای کارها داشت موفق شد در مدت کوتاهی ناهماهنگی ها و بی نظمی هایی که در سطح دادستانی ودادگاه های انقلاب وجود داشت را بر طرف کند .
خودداری از مشهور شدن ودوری از مرید پروری:
شهید قدوسی با اخلاصی که داشت ومعرفت عمیقی که به وحدانیت خدا داشت هرگز به دنبال مشهور شدن ومرید پروری نبود. یکی از شاگردانش در این باره می گوید:
« مفاهیمی چون مشهور شدن بین مردم ، مرید وهوادار داشتن ، ریاست، تقدم وتأخر وامثال اینها چیزی بود که به آنها می خندید واگر می دید کسی از روحانیون گرفتار این اوهام باشد جداً رنج می برد. اما با این وصف می گفت گاهی وظیفه ی انسانی این می شود که موقعیتی را به دست آورده یا در حفظ موقعیت خود بکوشد.»
مرحوم قدوسی همیشه از شهرت ونام ونشان دوری می جست ومی گفت:«از چشم مردم افتادن بهتر است تا اسیر نفس شدن.» ایشان با تشخص طلبی وشهوت طلبی ناسازگار بود وآن را منشأ سقوط می دانست. اهل وعظ وخطابه ی رسمی جز بر اساس احساس وظیفه ی شرعی نبود، کمتر حاضر به مصاحبه های تلویزیون و مطبوعاتی می شد، بویژه اگر قرار بود در این مصاحبه ها به توجیه کارها یا دفاع از عملکردهای خود بپردازد.
مرحوم قدوسی همواره به طلبه ها اظهار می داشت:« کراراً عرض کرده ام من از نشستن دراینجا به عنوان گفتن درس اخلاق خجلم، همیشه خجلم که واقعاً کار من نیست ، مرد می خواهد ، مردی می خواهد که قراین درستی وعفت وتقوا وبزرگی را داشته باشد.»
البته مرحوم قدوسی هم چنان که از اشتهار ومقام پرستی خودداری می کرد مسؤولیت پذیری وایفای انجام وظیفه را در صورتی که در راه خدا باشد واجب می دانست وگوشه نشینی وعزلت گزینی را توصیه نمی کرد.
عدالت خواهی:
شهید قدوسی از اینکه نسبت به بعضی طلبه ها تبعیض قائل شود خودداری می نمود وسعی می کرد با همه ی آنها برخورد یکسانی داشته باشد، این ویژگی به روشنی در پرداخت شهریه ها به طلاب وحتی تشویق یا تنبیه آنها دیده می شد. در دوره ی فعالیت در دادستانی انقلاب رفتار شهید قدوسی با محکومین نمونه ای از عدالت واقعی بود. او در عین اینکه در اجرای احکام قاطعیتی فوق العاده داشت، تأکید می کرد که باید مجازات در محدوده ی جرم باشد وبا تمام قوا باید جلو زیاده روی گرفته شود. اگر فردی محکوم به اعدام است بااید او را اعدام کنیم ، ولی حق نداریم به او اهانت کرده یا بدون دلیل سیلی بزنیم. اگر کسی محکوم به زندان است نباید آنقدر بی آبرو شود که دیگر در جامعه جایی نداشته باشد. بلکه باید کاری کرد که بتواند پس از طی دوره ی محکومیت آگاه شده وبه آغوش اسلام برگردد. وی با متهم وجرم چنان با متانت وخون سردی وبزرگواری برخورد می کرد که همه تعجب می کردند. از محدوده ی ضوابط شرعی پا فراتر نمی گذاشت وبارها تأکید می کرد که اینها زمینه ساز اجرای عدل اسلامی است واگر اینها اجرا نشود از حکومت اسلامی تنها نامی باقی می ماند.
شهید قدوسی هیچ گاه اسیر جوّ سازیهای انقلابی نمایان نشد واحکام اسلامی را فدای مصلحت اندیشی ها نکرد ودراین راه چه تهمت ها واهانت هایی که تحمل نکرد ، برای ایشان وظیفه ی شرعی وتعهّد در مقابل اسلام یک اصل بود وهمیشه در همه جا کارها را با این اصل تطبیق می داد واینگونه به آن کار عمل یا آن را رد می کرد. تب حمایت از مستضعفین وانقلابی بودن در او نمی توانست اثر داشته باشد مگر آنجا که اسلام اجازه داده بود. وی در عین حال زیر بار توقعات بی جا وتوصیه ی دیگران نمی رفت. مرحوم قدوسی به موجب توجهی که به امور رفاهی ورسیدگی به پرونده ی زندانیان داشت زمانی که به شهرستانی مسافرت می کرد یکی از برنامه های وی بازدید از زندان آن شهر بود وسعی می کرد خودش و یا به وسیله افراد مورداعتماد با یکایک زندانیان برخورد داشته باشد. مبادا حق مظلومی پایمال شود. همیشه تأکید می کرد که درجمهوری اسلامی زندان باید محل تربیت وتوبه باشد ودر درجه ی اول برخورد مسؤولین قضایی است که زمینه ی بازگشت زندانی به جامعه رافراهم می کند.
توجه به حفظ بیت المال:
ایشان در طول مدیریت مدرسه ی حقانی تلاش می کرد تا از تحمیل هرگونه مخارج اضافی بر بودجه ی مدرسه ممانعت کند. از هر قلم وبرگ کاغذی حداکثر استفاده را می نمود وغالباً یادداشت های موقتی را با مداد می نوشت تا پس از رفع نیاز بتواند آن را پاک کند واز کاغذ آن مجداً استفاده کند. هنگام غروب وحتی شب ها اگر مشغول نوشتن نبود وبا کسی صحبت می کرد از روشن کردن چراغ ومصرف برق خودداری می کرد وهنگامی که مدرسه مجهز به سیستم شوفاژ شده بود از باز کردن شوفاژ اتاقش خودداری می کرد. مرحوم قدوسی با تمام گرفتاری هایی که داشت بر کار ساختمان مدرسه نظارت می کرد واگر برای لوله کشی بنا بود بعضی از کاشی های مدرسه کنده شود دقت می نمود اگر می توان با کندن یک کاشی ونصفی مشکل را حل کرد کاشی اضافه ای کنده نشود. ایشان در طی تصدی دادستانی انقلاب نیز نسبت به مسایل مالی حساسیت خاصی داشت ودر محاسبات مالی امور حتی از حیف ومیل یک ریال نیز برآشفته می شد.همین سیاست ایشان باعث جمع آوری اموال زیادی برای بیت المال شده بود ومأموران می دانستند در صورتی که کوچک ترین بی توجهی در این باره بکنند به سختی مورد اعتراض وتوبیخ آن شهید قرار می گیرند.شهید قدوسی کاملاً مواظب بود افرادی را مسؤول بیت المال کند که به طور کامل فهمیده اند آنچه زیر دست آنهاست مربوط به محرومان است وهر ذره ی آن حساب کتاب دارد .این توجهات باعث شده بود که فارغ التحصیلان مدرسه ی حقانی که در قوه ی قضاییه فعالیت می کردند به لحاظ مالی افراد سالمی باشند.
شهید قدوسی در زندگی شخصی شان نیز توجه داشت از هر گونه تجمل گرایی واسراف پرهیز نماید. ایشان در طول مدت تصدی دادستانی انقلاب هرگز حقوقی برای خود منظور نداشت واز امکانات ومزایای مالی که برای شان در نظر گرفته شده بود استفاده نکرد. هنگامی که به مسؤولیت دادستانی منصوب شد، چون در تهران منزلی نداشت آپارتمانی را از یکی از روحانیون اجاره کرد وحاضر نشد درمنازل مصادره ای سکونت کند. ایشان در طول دوره ی مسؤولیتشان از پذیرش کوچک ترین هدیه ای از مراجعین خودداری می کرد واز اینکه مدیون کسی باشد ناراحت می شد.
قاطعیت وجدیت وپشتکار:
صفات و ویژگی هایی هم چون تدبیر، نظم، ایمان دینی، تعهّد در کار، خوش بین بودن به آینده، شجاعت و... در شهید قدوسی از وی فردی قاطع، جدی وپرتلاش ساخته بود. پی گیری مستمری برای دست یابی به هدف داشت وپی گیری های خود را نیمه کاره رها نمی کرد. آقای هاشمی رفسنجانی درباری این خصیصه ی ایشان می گوید:
« یک خصوصیت بارز ایشان نظم وقاطعیت بود ، در بین همه ما ایشان زبانزد بود به نظم وقاطعیت وبه همین دلیل ما برای ایشان مدیریتی قائل بودیم وکارهایی که آن روزها احتیاج به مدیریت قاطعی داشت به ایشان سپرده می شد وبه همین دلیل همه ایشان را مسؤول محاکمات آن زمان کردند وایشان را اول مسؤول زندانی های بازداشتی از رژیم قبل در روز های اول انقلاب که خیلی بی نظم بود واین کار برای این انجام شد که بشود به آنجا نظمی داد.»
در مواجهه با مخالفین نظام وانقلاب نیز بسیار قاطع بودند وتحت تأثیر جو سازی ها قرار نمی گرفتند. یکی از شاگردان ایشان می گوید:
« قدوسی سخت کوش وسخت گیر بود ، بسیار بودند که به همین خاطر به او بد می گفتند یا کناره می گرفتند واحیاناً پرده درانی که از حد ستیز با او درآمدند تا شاید ضعف خودرا با تضعیف شخصیت والایی چون قدوسی مخفی دارند غافل از اینکه او مصداق( لایخافون فی الله لومة لائم) بود نه تشنه قدرت واسیر هوای نفس تا به مقابله برخیزد یا تن به سازش دهد.»
زندگی نامه شهید آیت الله قدوسی(13)
