|
حمایت گسترده از سازمان مجاهدین خلق در ایران و سپس در اروپا و عراق ، سازمان تحت حمایت شاپور بختیار و بهرام آریانا ، حمایت گسترده اتحاد شوروی از حزب توده و اقدامات تروریستی آن ، حمایت دولت فرانسه از سازمان مجاهدین خلق و شورای ملی مقاومت به رهبری ابوالحسن بنی صدر و مسعود رجوی ، از موارد محدود و البته قابل بررسی گسترده تر پیوند یافتن تروریسم دولتی و تروریسم سازمان یافته سازمانی است که نماد عینی تروریسم بین المللی نیز است .
|
• انواع تروریسم
این درست است که تروریسم تعریف روشن و واحدی ندارد . این نیز بدان سبب است که بیشتر تعریف کنندگان بر اساس یکی از مضاف های آن به تعریف آن پرداخته اند ؛ و چنانچه بخواهیم تروریسم را در قالب تعریف روشن تری بیاوریم و ابعاد آن را روشن نماییم باید به این مضاف ها توجه بیشتری بنماییم .
تروریسم بر اساس شکل ، هدف گزاری ها ، اجرا ، نتایج و پیامد ها در قالب های مختلفی مطرح می شود . بنابراین ، تروریسم ممکن است ، با توجه به عامل انجام دهنده ، فردی ، سازمانی و دولتی باشد .
• تروریسم فردی (1)
عملیاتی است که توسط فرد یا افراد مشخصی انجام می گیرد و فاقد سازماندهی معین هدایت شده از سوی یک مجموعه سازمان یافته است ؛ نظیر ترور امین السلطان ، نخست وزیر و صدر اعظم ضد مشروطه محمد علی شاه قاجار ، که توسط عباس آقا صراف تبریزی صورت گرفت و این اقدام نتایج سیاسی بسیاری را به دنبال داشت و نیروهای سیاسی مشروطه خواه از این ترورها بهره های بسیاری بردند . ولی اقدام عباس آقا صراف تبریزی اقدامی فردی و فاقد سازماندهی بوده است و برخی ترور ناصر الدین شاه قاجار ، توسط میرزا رضای کرمانی ، را نیز از جمله همین موارد ترور فردی می دانند .
این که شخص واحدی ، بدون هیچ پیوند سازمانی ، تصمیم به حذف شخصیتی سیاسی و یا دست یافتن به یک برنامه گسترده اجتماعی می گیرد . البته این اقدام غالباً ، ممکن است توسط طبقات پایین و فرودست جامعه صورت گیرد و ظلم های اجتماعی و نابسامانی و بی عدالتی در رواج این تصمیمات بی تأثیر نیست؛ که از این دسته از ترورها می توان به قتل خلیفه دوم عمر ، توسط فیروز ابولولو و موارد ذکر شده پیشین اشاره کرد . به همین دلیل عده ای این نوع ترور و همچنین ترور بر ضد حاکمیت ها را ، هر چند سازمان یافته باشد ، تروریسم سفید (2) نامگذاری کرده اند . (3)
• تروریسم سازمانی (4)
تروریسم سازمانی به آن نوع از تروریسم گفته می شود که یک سازمان سیاسی یا نظامی غیر دولتی اقدام به حذف عناصر دولتی یا مخالف خود بنماید و اقدام آن در چهارچوب اهداف سازمانی بوده باشد . عمده ترورهای مهم در تاریخ از این نوع ترورها بوده است .
گروههای سازمان یافته اجتماعی و سیاسی برای رسیدن به اهداف خود دست به حذف مخالفان خود می زدند و یا کسانی را که معتقد بودند در رسیدن آنان به اهداف سیاسی شان ممانعت و یا مخالفت ایجاد خواهند کرد از میان بر می داشتند ، البته ، ممکن است که این تروریسم سازمان یافته آزادی خواهانه و آزادی بخش و یا سلطه طلبانه نیز باشد .
به عنوان نمونه عملیات های سازمان یافته توسط حماس و جهاد اسلامی و حزب الله برای آزاد سازی سرزمین های اشغالی فلسطین و همچنین عملیات های تروریستی سازمان صهیونیستی اشترن ، ایرگون که برای اشغال سرزمین فلسطین داشته اند هر گروه از عملیات ها از ماهیت سازمان یافته و هدف دار برخوردار است که البته ما تفاوت های آن ها را در تعریف های دیگری توضیح خواهیم داد .
همچنین عملیات ترور حضرت امیر المومنین (ع) در سحرگاه 19 رمضان سال 40 هجری قمری همراه ترور ناموفق معاویه و عمروعاص توسط گروه خوارج ، اعمال تروریستی فرقه اسماعیلیه علیه پادشاهان سلجوقی و دیگر سیاستمداران و مخالفان خود ، اعمال تروریستی " کمیته مجازات " حزب دموکرات ، و حزب ارمنی داشناکیسون در انقلاب مشروطه نظیر ترور محمد علی شاه توسط حیدر عمو اوغلی ؛اعمال تروریستی حزب توده در دوره بعد از شهریور 1320 نظیر ترور شاه در بهمن 1327 و ترور محمد مسعود توسط حزب توده و اقدامات سازمان مجاهدین خلق(منافقین) ، در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی علیه مسئولان رژیم پهلوی و اقدامات تروریستی آن در بعد از انقلاب علیه رهبران انقلاب اسلامی و مردم انقلابی ، همچنین اقدامات گروه فرقان در ایران ، عملیات سازمان اِتا در اسپانیا ، القاعده در بسیاری از کشورهای جهان در قالب اقدامات تروریستی سازمان یافته قابل ارزیابی است .
یک مجموعه سازمانی با هماهنگی زمینه سازمانی فراهم کردن تجهیزات و امکانات ، ارتباط گیری امکان پوشش امنیتی و نقل و انتقال زمینه وقوع یک عملیات تروریستی را فراهم می سازد .
البته واقعیتی است که بسیاری از اقدامات تروریستی سازمان یافته ممکن است شکل ترور فردی را بیابد و نیروهای سازمان یافته بتوانند خود را از دام اتهام مربوطه برهانند ؛ نظیر ترور احمد دهقان ، نماینده مجلس و مدیر مسئول روزنامه تهران مصور ، به سال 1329 در تهران (5) که با هماهنگی حزب توده و رکن دو ستاد ارتش به فرماندهی سرلشکر رزم آرا صورت گرفت و شخص دیگری به نام حسن جعفری به عنوان قاتل معرفی و محکوم و اعدام شد . اما همین اقدامات نیز باید با سازمان دهی گسترده صورت گیرد .
در مواردی نیز تروریسم سازمان یافته با تروریسم دولتی تلفیق می شود چرا که دولت ها نیز ، در بسیاری موارد ، در صدد هدایت ، اجرا و بهره برداری از عملیات تروریستی هستند ، که درباره آن نیز توضیح خواهیم داد .
بررسی تاریخ عملیات های تروریستی حکایت از آن دارد که عمده اعمال تروریستی در جهان به صورت سازمان یافته و برنامه ریزی شده و با رعایت عملیات پوششی بوده است . هر چند ممکن است در عمل اتفاقات دیگری بیفتد اما به بخش های مختلف یک عملیات تروریستی توجه جدی شده است .
بنابراین ، اصلی ترین نقطه تمرکز مباحث مربوط به تروریسم چه در تاریخ ایران و انقلاب اسلامی و چه در تاریخ جهان به موضوع تروریسم سازمان یافته اختصاص می یابد و در پسِ هر تروری اصلی ترین سوال در خصوص عاملان ، اهداف و نتایج آن دور می زند .
بنابراین ، آنچه در این سطور به دنبال آن هستیم تحلیل مقوله تروریسم سازمان یافته در ایران بعد از انقلاب و اقدامات ناشی از عملیات تروریستی است .
• تروریسم دولتی (6)
تروریسم دولتی ، تروریسمی است که دولت از طریق ابزارهای حکومتی با هدف ایجاد رعب و وحشت و حذف مخالفان دست به ارتکاب آن می زند تا ، از این طریق ، مخالفان را سرکوب و شهروندان را به فرمان برداری از خود مجاب نماید . در این مدل از عملیات تروریستی ، دولت با استفاده از فرصت های امنیتی و قضایی و مالی و تبلیغاتی زمینه از بین بردن مخالفان را فراهم می سازد و در صورتی که بتواند دست به چنین اقدامی بزند با استفاده از همان ابزار ، در پوشش اقدامات خود ، آن ها را پنهان می کند .
این درست که سازمان های سیاسی در مسیر رسیدن به اهداف خود ترجیح می دهند که با اعلام و اقدام به ترور و پذیرش مسئولیت آن ، مسیر را برای رسیدن به اغراض خود هموار سازند ، اما دولت ها ترجیح می دهند که نقش آنها در عملیات های تروریستی که انجام می دهند پنهان بماند ، خواه این عملیات در داخل حوزه نفوذ قدرت آن ها باشد خواه خارج از آن و در عرصه بین المللی اتفاق افتد .
زیرا در عرف سیاسی اقدام دولت ها به ترور و رفتار غیر قانونی فاقد مشروعیت قانونی و پذیرش اجتماعی و بین المللی است ، به همین دلیل ، همیشه ترورهای دولتی در هاله ای از ابهام گذاشته می شود .
به عنوان نمونه دولت بنی امیه ، که توسط معاویه بن ابی سفیان شکل گرفت ، گسترده ترین اقدامات تروریستی دولتی را پی ریزی کرد . اقدام قتل سازمان یافته امام حسن مجتبی (ع) که به دفعات متعدد صورت گرفت و ناکام ماند و در نهایت نتیجه داد .(7)
قتل سعد بن عباده و قیس بن سعد ، و پس از آن ، اقدام به ترور سید الشهدا (ع) توسط یزید در مکه و بسیاری از مخالفان دیگر از این نمونه است ؛ همچنین شهادت ائمه شیعه (ع) که توسط خلفای بنی امیه و بنی عباس صورت گرفت ، همگی با برنامه ریزی دولتی و رعایت پنهان کاری امنیتی و قضایی صورت گرفته است و صد البته ترورهای بسیار دیگری نیز در این دوره توسط حکومت های اموی و عباسی صورت گرفت .
در دوره های بعد دو دولت در ارتکاب تروریسم دولتی از ابزار گسترده استفاده کردند . بسیاری از دولت ها و حکومت های ایران نیز به طور جدی از این عنصر استفاده می کردند و این مسئله در عصر پهلوی جدی تر شد . رژیم پهلوی در موارد متعدد مخالفانش را به قتل رساند ، ولی مسئولیت قتل را بر عهده نگرفت .
در دوره رضاخان قتل های سیاسی و ترورهای دولتی بسیاری صورت گرفت ، البته حقایق بسیاری از آنها بعد از شهریور 1320 آشکار شد و معلوم گردید . که عناصر حکومتی این ترورها و قتل ها را سازمان داده اند . ترور آیت الله شهید سید حسن مدرس ، حاج آقا نورالله اصفهانی ، نصرت الدوله فیروز ، سردار اسعد بختیاری و ... صدها مخالف از این دست بود .
در زمان پهلوی دوم نیز قتل ها و مرگ های متعددی نظیر قتل استاد امیر توکل کامبوزیا ، جهان پهلوان تختی ، شیخ احمد کافی ، جلال آل احمد ، سید مصطفی خمینی ... و همچنین تیمور بختیار و ... صورت گرفت که درباره قتل تیمور بختیار ، رئیس خون ریز سابق ساواک ، وقتی که خبرنگار ایتالیایی ، خانم اوریانا فلاچی ، از شاه پرسید که بختیار توسط چه کسی به قتل رسید ؟ او پاسخ گفت : " توسط ما ، یعنی ساواک . "
در مواردی خاص دولت ها ترجیح می دهند ترورها را اعلام کنند تا از این طریق ، هم رعب و وحشت در میان مخالفان خود ایجاد نمایند و هم اعلام نمایند که هیچ قید قانونی و حقوقی مانع آن ها در راه رسیدن به اهدافشان نیست .
در این میان تروریسم دولتی اسرائیل ، تروریسم آشکار و علنی است که این دولت با اعلام اهداف و گزینه های تروریستی خود عملاً از این روش استفاده می کند و در اعلام آن تردید نمی ورزد .
قتل شهید حجه الاسلام سید عباس موسوی همراه همسر و فرزندانش ، ترور دکتر محمد ابراهیم فتحی شقاقی ، شیخ راغب حرب ، شیخ احمد یاسین ، دکتر عبدالعزیز رنتیسی ، اقدام به ترور خالد مشعل و هزاران مورد ترور و آدم ربایی و گروگان گیری کاملاً آشکار که گستردگی و وقاحت در انجام آن ، در تاریخ معاصر و جامعه جهانی بی نظیر است (8) و رژیم صهیونیستی به صورتی کاملاً آشکار و علنی مسئولیت انجام آن را می پذیرد و آن را اقدامی در مسیر مبارزه با تروریسم اعلام می نماید .
با وجود این قدرت های برتر جهانی ، که اهدافی را در نقاط مختلف جهان پی گرفته اند ، به طور گسترده از ابزار مختلف تروریسم استفاده کرده و می کنند . بررسی تاریخ دولت های انگلستان ، فرانسه ، امریکا و شوروی در مناطق تحت نفوذ اشغال حکایت از آن دارد که این دولت ها به نحو گسترده از عنصر اتهام تروریسم علیه مخالفان و جنبش های آزادی بخش استفاده می کنند و خود در موارد متعدد دست به اقدامات تروریستی زده اند .
نکته جالب توجه در بهره مندی این دولت ها از تروریسم آن است که تلاش می کنند از عناصر بومی و نیروهای دست چندم بهره بگیرند . سازماندهی کمیته مجازات در دوره مشروطه و "شبکه بدامن" در نهضت ملی شدن صنعت نفت (9) و ترورهای سیاسی مختلف در ایران توسط انگلستان و حمایت از تروریسم رضا خان و محمد رضا پهلوی ، پیوند یافتن ایالات متحده امریکا با گروه فرقان ، حمایت گسترده از سازمان مجاهدین خلق در ایران و سپس در اروپا و عراق ، سازمان تحت حمایت شاپور بختیار و بهرام آریانا ، حمایت گسترده اتحاد شوروی از حزب توده و اقدامات تروریستی آن ، حمایت دولت فرانسه از سازمان مجاهدین خلق و شورای ملی مقاومت به رهبری ابوالحسن بنی صدر و مسعود رجوی ، از موارد محدود و البته قابل بررسی گسترده تر پیوند یافتن تروریسم دولتی و تروریسم سازمان یافته سازمانی است که نماد عینی تروریسم بین المللی نیز است .
در موارد بسیاری ، دولت های بسیاری که با یکدیگر مشکلات سیاسی و امنیتی دارند برای تحمیل آراء خود ، به دست اندازی در مرزهای یکدیگر می پردازند . بهترین وسیله برای دخالت سازماندهی یا حمایت از گروههای مخالف ، تجزیه طلب و تروریست در دولت مقابل می پردازند . این اقدامات یکی از اصلی ترین نقطه های هم پیوندی تروریسم دولتی و سازمان یافته است .
سازماندهی گروههای مختلف تروریستی ، نظیر خلق عرب در خوزستان توسط دولت عراق ، حمایت از گروهک هایی چون حزب دمکرات و کومله و رنجبران (10) ، حمایت و پناه دادن و سازماندهی و آموزش سازمان مجاهدین خلق و گسیل آنان به سوی ایران و همچنین حمایت دولت ترکیه از گروههای تحت رهبری شاپور بختیار و ارتشبد بهرام آریانا (11) ؛ حمایت امریکا ، انگلیس و عربستان از عبدالمالک ریگی را می توان نمونه هایی از اتخاذ چنین سیاست هایی ذکر کرد . علاوه بر این استفاده گسترده اسرائیل از حزب کتائب و گروههای مارونی در سال های درگیری در لبنان بر ضد مسلمانان و انجام اقدامات مشترکی نظیر کشتار صبرا و شتیلا (12) و اقدامات متعدد تروریستی نیز از همین موارد است .
پی نوشت:
1. individual terrorisme
2. terrorisme white
3. ف . دینیوف ، نظریات العنف فی الصراع الایدئولوجی ، ترجمه سحر سعید ، دارالطباعه والنشر ، دمشق 1983 ، ص 343
4. terrorism orgonised
5. ابوالقاسم تفضلی ، بی گناهی که به دار آویخته شد . دفتر ادبیات انقلاب اسلامی ، تهران 1377 ، صص متعدد
6. state terrorism
7. سید محسن امین عاملی ، اعیان الشیعه ؛ امام حسن (ع) ، صص متعدد
8. تاج مجید صفا ، همان ، صص متعدد
9. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی ، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، انتشارات اطلاعات ، تهران 1371 ، ج 2 ، صص متعدد
10. حمید شوکت ، نگاهی به جنبش چپ از درون مصاحبه با محسن رضوانی ، اختران ، تهران 1386 ، صص متعدد
11. شعبان جعفری ، خاطرات ، نشر آبی ، تهران 1382 ، صص متعدد
12. طارق سویدان ، تاریخ مصور فلسطین ، کویت ، ص 287
