دو نظریه تروریسم و فداکاری در ایران (10)

Terorism

بختیار در دوران ریاست خود بر ساواک ، علاوه بر اعمال شکنجه های فراوان در حق زندانیان مخالف ، حتی از تعدی به زنان و دختران آنها ابا نمی کرد ، به گونه ای که تاریخ معاصر ایران از بی رحمی ها و بی صفتی های وی آکنده است

کودتای 28 مرداد و تأثیر آن در گسترش خشونت سیاسی:

با پیروزی عوامل آمریکا و انگلیس در جریان کودتای 28 مرداد 1332 و روی کار آمدن دولت نظامی سرلشکر زاهدی ، خشونت سراسر فضای سیاسی _ اجتماعی کشور را فرا گرفت . نقش روز افزون نظامیان و عوامل اطلاعاتی رکن 2 ارتش ، فرمانداری نظامی و شهربانی در سرنوشت افراد به این وضعیت بیشتر دامن می زد .

فرمانداری نظامی خشن و بی رحمی چون سرلشکر تیمور بختیار (1) و استفاده از عناصر اراذل و اوباش در سرکوب مخالفان سیاسی (2) با دستگیری و تبعید گسترده ملی گرایان ، اسلام گرایان و چپ گرایان جو شدیدی از رعب و وحشت را بر کشور مستولی کرد .

بختیار در دوران ریاست خود بر ساواک ، علاوه بر اعمال شکنجه های فراوان در حق زندانیان مخالف ، حتی از تعدی به زنان و دختران آنها ابا نمی کرد ، به گونه ای که تاریخ معاصر ایران از بی رحمی ها و بی صفتی های وی آکنده است . تنها زمانی که افزون طلبی بختیار در قدرت دامن شاه را هم گرفت او را کنار زد . آنگاه بختیار نیز به جرگه مخالفان قدرت طلب رژیم شاه پیوست و چند سال بعد در عراق توسط ساواک که خود اولین رئیس آن بود ، طی یک عملیات تروریستی عوامل ساواک به قتل رسید .

با پیوستن ایران به پیمان بغداد که در راستای محاصره استراتژیک اتحاد شوروی در قالب پیمان های منطقه ای طرح "سیاست سد نفوذ " صورت گرفته بود ، فداییان اسلام که مدتی بعد از کودتای 28 مرداد در محاق عدم فعالیت سیاسی جدی و اختلافات داخلی به سر می بردند ، به اعتراض به الحاق ایران به این پیمان استعماری برخاستند.

در پی بی توجهی به اعتراض رسمی و حضوری آنان ، حسین علاء ، نخست وزیر را مورد هدف سوء قصد قرار دادند که این بار این عملیات نافرجام ماند . در پی این اقدام رهبر فداییان اسلام و سایر اعضای مؤثر سازمان دستگیر شدند . سید عبدالحسین واحدی در اتاق بازجویی تیمور بختیار با گلوله مورد هدف قرار گرفت و کشته شد .

از سوی دیگر خلیل طهماسبی که به خاطر مصوبه مجلس هفدهم از مجازات ترور رزم آرا معاف شده بود ، این بار با تلاش جمعی از نظامیان و سیاسیون طرفدار انگلیس با مصوبه ای دیگر از مجلس هجدهم در هم دی ماه 1334 مجرم شناخته شد و رزم آرا خادم ملت معرفی شد و موانع قانونی مجازات خلیل طهماسبی از میان برداشته شد و سید مجتبی نواب صفوی همراه سه تن از اعضای فداییان اسلام به مرگ محکوم شدند و در 27 دی ماه 1334 در لشکر دو زرهی تیرباران شدند . (3)

در پی آن سازمان نظامی حزب توده نیز شناسایی شد و بیش از چهار صد تن از آنان دستگیر شدند و بیست و شش نفر از آنان نیز به جوخه اعدام سپرده شدند، (4) اما دخالت شوروی ها مانع از تداوم اعدام ها شد .

در پی این حوادث و سیاست های نظامی گرایانه جمهوری خواهانه آمریکا در ایران و ضرورت نظارت و جاسوسی بر اعمال شوروی ها در ایران و خاورمیانه و همچنین مخالفان داخلی حکومت بر سر کار آمده از کودتا ، سازمان اطلاعات و امنیت کشور " ساواک " را تشکیل داد.

اولین رئیس ساواک ، سرلشکر تیمور بختیار ، افسر خشن و بی رحم و جاه طلبی بود که در زمان فرمانداری نظامی اش با خشونت هر چه تمام تر به سرکوب مخالفان پرداخت و مهمتر از همه بهره مندی از جمعی از اراذل و اوباش جنوب شهر به رهبری شعبان جعفری معروف به " شعبان بی مخ " در سرکوب مخالفان رژیم پهلوی به صورت ظاهر عملیات مردمی ، فضای خفقان آور این دوران را دو چندان کرد .

چنانچه با دستگیری دکتر سید حسین فاطمی ، با توصیه بختیار ، ابتدا شعبان جعفری با عواملش با چاقو به جان فاطمی افتاده و وی را به شدت مضروب کردند (5) تا نتواند زنده از محاکمات جان به در ببرد ، چرا که به طور جدی احتمال می دادند که در اثر فشار دولت های خارجی مجبور شوند تا دکتر فاطمی را اعدام نکنند . بنابراین بهتر این بود که با عوامل شعبان جعفری کار وی را تمام کنند و دیگر مطالبه و ادعایی باقی نماید . سپس به نیروهای رسمی فرمانداری نظامی سپردند تا فاطمی در حال مرگ را مورد بازجویی ، محاکمه و سپس تیرباران روی برانکارد قرار دهند .

شکل گیری و قدرت یافتن ساواک و نیروهای انتظامی و امنیتی رژیم پهلوی همراه خشونت آنان در کنار فقدان کفایت دولت اقبال چند تن از همکاران دولت نظیر سرلشکر قرنی ، رئیس رکن 2 ارتش را بر آن داشت تا درصدد تغییر اوضاع سیاسی حاکم برآیند و از طریق رایزنی با آمریکاییان در صدد کودتای بدون خونریزی علیه دولت اقبال برآیند . اما این اقدام نیز با کمک نیروهای خارجی نظیر آمریکایی ها شناسایی و لو رفت و سرلشکر قرنی دستگیر و زندانی شد ، این حادثه نیز بر وخامت اوضاع و افزایش جو پلیسی موجود افزود . (6)

خشونت پهلوی ها که تابعی از سیاست های نظامی گرایانه جمهوری خواهان حاکم بر کاخ سفید بود ، سبب شد تا نسل جدید سیاستمداران دموکرات در آمریکا به تغییر اوضاع در ایران همت گمارند ، زیرا ادامه این وضعیت سبب بروز افتخار سیاسی و انقلاب در ایران و کشورهای مشابه آن که تحت سلطه ایالات متحده بودند ، می شد .

گسترش اندیشه های چپ گرایانه ، خصوصاً با رویکرد جنگ های چریکی جنگلی ، روستایی و شهری که تحت تأثیر اندیشمندان و مجریان عملیات های چریکی نظیر لنین ، مائو تسه دونگ ، ارنستو چه گوارا ، فیدل کاسترو ، گابریل مارگلا و رژی دبره ، تمایلات مبارزات قهرآمیز را به شدت گسترش داد و این افراد به الگوها و سمبل های مبارزات رهایی بخش ضد امپریالیستی بدل شدند . به همین دلیل مجبور شدند به تحولاتی تن در دهند تا وضعیت فشار و اختناق حاکم بر این کشورها را کاهش دهند و فضای خشونت آمیز عصر جمهوری خواهان را تعدیل نماید .

 

پی نوشت:

1. تیمور بختیار ، خود از عامل های اصلی کودتا و خفقان و قتل و خونریزی در ایران بود . به همین دلیل مسئولیت فرمانداری نظامی را به عهده او گذاشتند . هم او بود که در اتاق کار خود روحانی شهید سید عبدالحسین واحدی را به شهادت رساند و در قتل های متعددی دخالت داشت . کریم پور شیرازی را زنده زنده آتش زد .

(جعفری ، ص 347)

2. شعبان جعفری ، همان ، ص 145

3. باقر عاقلی ، روزشمار ، ص 66

4. همان ، ص 44

5. شعبان جعفری ، همان ، ص 185

6. غلامرضا نجاتی ، ماجرای کودتای سرلشکر قرنی ، نشر رسا ، تهران 1374 ، ص متعدد

 

دو نظریه تروریسم و فداکاری در ایران (۹)


دی 1402
شنبه 1 شنبه 2 شنبه 3 شنبه 4 شنبه 5 شنبه جمعه
1
2
3
5
6
7
8
9
10
11
12
14
15
16
17
18
19
21
22
23
28
29