تقویم تاریخ پر فراز و فرود شیعه ، 29 ذیقعده را سالروز شهادت جانسوز حضرت امام محمد تقی (ع) معروف به جواد الائمه (ع) ثبت و ضبط کرده است . امام جوانی که کلک اراده الهی مسند ولایت را برای او در سنین نوجوانی رقم زد ، ضمن عرض تسلیت به تمامی شیعیان جهان ، گوشه هایی از حیات سیاسی آن بزرگوار را مرور می کنیم .
 |
امام جواد (ع) با هدایت و رهبری شایسته جامعه اسلامی ، ضمن دارایی دو خصیصه مهم ، علم لدنی و عصمت خویش ، مؤلفه ها و سپس زمینه شایستگی ها و قابلیت های تعیین امامت را حتی در سنین کودکی متجلی ساخت و این مهم رفته رفته تا شروع امامت آخرین ولی خدا ، امام مهدی (عج) آن هم در سن پنج سالگی ادامه داشت ، در نتیجه ملت اسلامی آمادگی پذیرش چنین رخدادی ( امامت در سنین پایین) را کسب نمود .
شخصیت والای علمی حضرت موجب شده بود تا خلفا و بزرگان غیر شیعه نیز بر جایگاه رفیع ایشان اقرار کنند ، اسقف بزرگ مسیحی از آگاهی یافتن از علم و دانش امام جواد (ع) در مسائل پزشکی می گوید : " به نظر می رسد این شخص (امام جواد) پیامبری از نسل پیامبران است ." 1
یکی از عرصه های هدایت این امام همام در دوران زعامت جامعه اسلامی ، تدبیر و سیاست ایشان در مواجهه با مجموعه افکار ، فرهنگ ها ، عقاید و پذیرفته های جامعه بشری بود . چرا که مورخان اواخر عصر حکومت هارون الرشید و تقریباً تمام دوره مأمون عباسی را زمان نضج و رشد علوم اسلامی از جمله فلسفه ، کلام ، ادبیات و پیدایش گروه ها ، فرقه ها و باورهای متعدد و در نهایت هنگامه گسترش جهان اسلام ارزیابی می کنند.
هر چند امام جواد (ع) با مشارکت فعالانه در جلسات مناظره و بحث و گفتگو با اندیشمندان و نام آوران گروه ها و مذاهب گوناگون ضمن مبارزه با شبهه افکنی های موجود ، حقانیت ،عمق و غنای فکری و فرهنگی تشیع را گوشزد کرده و به شیوه ای علمی و استدلالی آراء منسوخ آنان را پاسخ می داد ؛ با این وجود موضع گیری های حضرت درباره برخی جریان ها تأملی در خور دارد .
مناظرات حضرت با یحیی بن اکثم که از بزرگان عرصه فقاهت در این دوره به شمار می رفت ، نمونه رویارویی تفکر ناب شیعی با منادیان معتزله است که همواره نصرت با امام همراه بود . در مقابل شواهد فراوانی را می توان برشمرد که محمد بن علی بن موسی (ع) زبان مناظره و گفتگو را تأثیرگذار ندانسته با جبهه ای شفاف و رو در رو حکم کشتن فرد را صادر می کرد .
حضرت در برابر غلات زمان خویش به رهبری ابوالخطاب که حضرت علی (ع) را تا مرز الوهیت و ربوبیت بالا برده بودند ، فرمودند : " لعنت خدا بر ابوالخطاب و اصحاب او و کسانی که درباره لعن او توقف کرده یا تردید می کنند ." 2
همچنین حضرت در روایتی به اسحاق انباری می فرمایند : " ابوالمهری و ابن ابی الزرقاء که خود را سخنگویان امامان قلمداد می کردند به هر طریقی هست باید کشته شوند ." 3
شایان ذکر است که این گونه فرقه ها به سبب سهم به سزایی که در بدنام کردن شیعه داشتند ، همواره مورد تنفر امامان و از جمله امام محمد تقی (ع) بودند . خطر اینان برای شیعیان بسیار جدی بود ، زیرا آنها به نام امامان روایاتی را جعل کرده و بدین وسیله شیعیان را که پیرو ائمه بودند به انحراف می کشاندند ، حضرت رهبران این نحله ها را نام برده و آنان را در ردیف ابوالخطاب معرفی می نماید . 4
امام در جایی دیگر فرقه زیدیه که امامت را پس از حضرت زین العابدین (ع) از آن زید می پنداشتند و در دل دشمنی و طعن دیرینه ای با امامیه پرورانده بودند ، مصداق آیه « وجوه یومئذ خاشعه عاملة ناصبة » به شمار می آوردند و آنان را در صف ناصبی ها اعلان می دارند ، امام در بیانی می فرمایند : " شیعیان نباید پشت سر آنها نماز بخوانند . " 5
همچنین مواضعی از همین دست در برابر فرقه واقفه در حیات پر برکت نهمین امام شیعه نیز دیده می شود . از دیگر فرقه های آن دوران ، اهل حدیث بودند که مجسمی مذهب نام داشتند ، آنان خداوند سبحان را با استناد به ادله خود و برداشت نادرست از آیاتی چون « یدالله فوق ایدیهم » و « الرحمن علی العرش استوی » جسم می پنداشتند ، امام درباره آنان به شیعیان فرمودند : " که اجازه ندارند پشت سر کسی که خدا را جسم می داند نماز گزار ده و به او زکات بپردازند ." 6
به هر روی تحلیل این برهه از حیات سیاسی حضرت جواد الائمه (ع) گذشته از اثبات رهبری شایسته و بلامنازع آن بزرگوار ، مشی منطقی و پسندیده از سوی شرع مقدس اسلام و مذهب راستین تشیع را برای مسلمانان همه اعصار در برخورد با نحله ها و جریان های دست ساز و بی اساس روشن می سازد .
پی نوشت ها :
_____________________
1. المناقب ، ج 4 ، ص 389
2. رجال کشی ، ص 444
3. مسند الامام الجواد ، ص 298
4. حیات فکری و سیاسی امامان شیعه ، جعفریان ، ص 491
5. رجال کشی ، ص 391
6. التهذیب ، ج 3 ، ص 283
