دکتر حمیدرضا دهقانی پوده، رئیس سابق مرکز مطالعات خاورمیانه و خلیج فارس، در مقاله ای با عنوان «چالش های جهان اسلام» در شماره تابستان 1393 مجله همشهری دیپلماتیک، به بررسی چالش های امروزه جهان اسلام پرداخته است. وی از اساسی ترین این چالش ها را اشغال قدس و فلسطین، وضعیت اقلیت های مسلمان، مداخله خارجی، افراطی گری، تروریسم و تفرقه و استبداد می داند. در ادامه به ارائه نظر این پژوهشگر در خصوص پدیده افراطی گری و خشونت و چالش تروریسم در فضای امروزه جهان اسلام می پردازیم:
افراطی گرایی و خشونت:
افراطی گری یکی از چالش های جهان اسلام است. شاید در سال های خیلی دور دیدگاه های افراطی در حوزه های مختلف بیشتر جنبه فکری داشت ولی در سال های اخیر افراطی گرایی جامه عمل به خود پوشیده و رفته رفته این موضوع به یکی از چالشی ترین موضوعات اسلام تبدیل شده و در برخی از کشورهای اسلامی قربانیان زیادی را در میان مردان و زنان و کودکان و به طور کلی بی گناهان گرفته است.
افراط گرایان در کشورهای اسلامی تفسیری خشک و کم عمق از اسلام ارائه می دهند و هرچند می توان نمونه هایی از آنها را در صدر اسلام در سطوح رهبران و مردم و به ویژه جوانان یافت ولی در طول دهه های اخیر به بروز تفکرات و اندیشه های افراطی در چارچوب برخی مذاهب اسلامی و به ویژه مکاتبی در این مذاهب رشد ونمو پیدا کرده که نه تنها کمکی به گسترش و محبوبیت اسلام نکرده بلکه موجب پیدایش نفرت از این اندیشه ها شده و به پیدایش اسلام هراسی در سطوح جهان کمک کرده است.
افراط گرایان اسلامی و افراط گرایان غیر اسلامی هر دو در دو طرف معرکه به یکدیگر کمک می کنند و از مردم و ارزش های فطری و الهی آنها قربانی می گیرند. هرچند در بین متفکران و اندیشمندان و حتی رهبران سیاسی ندای اعتدال و میانه روی و امت وسط نیز شنیده می شود ولی صدای افراط گرایان بلند است و گوش شنوایی برای شنیدن سخنان اعتدال گرایانه ندارند و با غوغاسالاری مردم و امت اسلامی را نیز از شنیدن این صدای خوش بازداشته و محروم کرده اند.
متاسفانه در سال های اخیر افراط گرایی از یک راه و روش فکری به یک مکتب و مدرسه فکری تبدیل شده و تاسف بیشتر آن که این مکتب و مدرسه در نقطه ریشه دوانده و رشدونمو کرده و به دیگر بخش های جهان اسلام و بلکه جهان منتشر شده که نقطه پیدایش آن بوده است. افراط گرایان نه تنها در اندیشه و عمل افراطی و خشونت گرا هستند، بلکه همچنان در اندیشه و عمل نابردبار هستند و پذیرش و تحمل مخالف بر آنها سخت می کند.
تروریسم:
تروریسم از دیگر چالش های جهان اسلام است. شاید در سال های دور موضوع تروریسم کمتر مورد توجه اسلام بود و حتی برخی گرایش ها در جهان اسلام بر تروریسم متهم بودند، ولی به مروز زمان به ویژه در سال های اخیر تروریسم متوجه مسلمانان و جهان اسلام شد و اقلیت مسلمانان و حتی مسلمانان در کشورهای اسلامی قربانی تروریسم شده اند. شاید بتوان گفت تروریسم ادامه افراطی گرایی است وقتی افراط گرایان از روش های تروریستی برای اهداف خود بهره می برند، اقدام تروریستی شکل گرفته است. به این معنی که بر خلاف افراط گرایی که هم روش و هم مکتب و مدرسه فکری و عملی است، تروریسم راه و روشی است که طی آن تروریست ها با روش های خشونت بار به حذف مخالفان خود می پردازند. در حالی که بر اساس آیه 29 سوره فتح خداوند کریم همراهان و پیروان رحمت را «اشداء علی الکفار رحماء بینهم» معرفی می کند، تروریستها هیچ ابایی از حذف هم دینان و هم وطنان و هم نوعان خود ندارند.
