مراسم تشييع و خاكسپاري :
مراسم تشييع جنازه استاد مطهري صبح روز پنجشنبه از محل دانشگاه تهران و با حضور ميليوني مردم برگزار شد . حضور با شكوه مردم در داخل دانشگاه از ساعت 6 صبح آغاز شد و به تدريج بر انبوه جمعيت عزادار افزوده شد . مردم به طور مرتب اين شعار را مي دادند :
" خميني ، رهبر انقلاب است مطهري ، شهيد انقلاب است ."
حجت الاسلام علي اكبر حميدزاده در اين مراسم سخناني در شأن شخصيت شهيد مطهري ابراز كرد . سپس جنازه با حضور مهندس بازرگان نخست وزير دولت موقت ، تني چند از وزراء و خانواده استاد شهيد مشايعت شد . تشييع جنازه شهيد مطهري تا خيابان وليعصر ادامه داشت و از آنجا براي خاكسپاري به شهر مقدس قم منتقل شد .
ساعت 5/2 بعدازظهر پيكر استاد مطهري وارد قم شد . به دليل ازدحام غير قابل تصور جمعيت كه از شهرهاي اطراف خود را به قم رسانده بودند ، فاصله حمل جنازه از ميدان امام خميني تا حرم مطهر سه ساعت به طول انجاميد . حضرت آيت الله العظمي گلپايگاني و هزاران مشتاق عزادار بر پيكر مطهر او نماز خواندند و سپس در ميان حزن و اشك ، استاد شهيد در شبستان بالاي سر حرم مطهر حضرت معصومه (س) به خاك سپرده شد .
مراسم بزرگداشت شهيد مطهري در مدرسه فيضيه با حضور امام خميني و انبوه عزاداران برگزار شد . حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني ابتدا در اين مراسم سخنراني كرد و از اين كه تلويزيون شعارهاي انقلابي مردم را در مراسم تشييع جنازه پخش نكرده بود ، انتقاد كرد . وي در پايان سخنان خويش از امام خواست كرد تا براي مردم سخن بگويد ، امام در بخشي از سخنان خود فرمودند :
" اين رجل فاجري كه خون عزيز ما را بر زمين ريخت ، دين خدا را تأييد كرد ، يعني خدا دين خودش را با او تأييد كرد . با ريختن خود عزيز ما ، انقلاب ما تأييد شد . اين انقلاب بايد زنده بماند ، اين نهضت بايد زنده بماند و زنده ماندنش به اين خونريزي هاست ، بريزيد خون ما را ، زندگي ما دوام پيدا مي كند ، بكشيد ما را ، ملت ما بيدارتر مي شود ، ما از مرگ نمي ترسيم ." (1)
نه تنها در شهرهاي تهران و قم ، بلكه در اكثر شهرهاي ايران شهادت متفكر بزرگ اسلامي انعكاس گسترده اي داشت . بسياري از شهرهاي ايران به مدت سه روز عزاداري كردند و بازارها و مغازه ها بسته ماند . در شيراز و شهرهاي استان فارس مراسم عزاي باشكوهي برپا شد . (2)
تبريز ، رامسر ، اردبيل ، بندرانزلي ، اردكان ، گرگان ، قزوين (3) ، شهسوار ، اليگودرز ، اراك ، شهركرد ، كازرون ، اهواز ، خرم آباد ، جهرم ، مسجد سليمان ، سنندج (4) ، نوشهر ، نجف آباد ، خرمدره ، زنجان ، مراغه ، فيروزكوه ، رشت ، شهرضا ، ساوه ، ايلام ، بابل ، آباده ، بيرجند ، بهبهان ، خوي ، كرمان ، ملاير ، سمنان ، مشكين شهر ، خميني شهر ، كرمانشاه (5) ، مشهد ، محمودآباد و در واقع اكثريت قريب به اتفاق شهرهاي كوچك و بزرگ ايران شاهد اعتراض و راهپيمايي عليه ترور استاد مطهري بود . مردم خشمگين خواستار مجازات عاملان ترور بودند .
علاوه بر اعتراض شديد عمومي نسبت به ترور يكي از نزديكترين ياران امام خميني ، گروه ها و سازمان هاي سياسي به طور يكپارچه ترور استاد مطهري را محكوم كردند . حزب جمهوري اسلامي در بخشي از بيانيه خود چنين نوشت :
" فاجعه جانگداز شهادت استاد مطهري ضايعه بزرگي براي مسلمانان جهان است . اين جنايت هولناك پرده از چهره كريه امپرياليسم خون آشام شرق و غرب برداشت . خائنين وطن فروش و جنايتكاران بازمانده رژيم سفاك پهلوي و عاملين امپرياليسم جهاني مي دانند كه ترور استاد مطهري كمترين نزول و ترديد در اراده روحانيت مبارز و آگاه در مبارزه با بقاياي استبداد و عمال امپرياليسم و محل كامل استعمار و استثمار تا استقرار كامل حكومت عدل اسلامي ايجاد نخواهد كرد ." (6)
سازمان مجاهدين خلق ايران در بيانيه خويش ، ضمن تسليت به محضر امام خميني ، خانواده استاد و جميع روحانيون مبارز نوشت :
" بديهي است كه مبادرت به ترور ايشان از هر جهت محكوم و مردود بوده و جز در خدمت ارتجاع و تقويت امپرياليسم آمريكا نيست . " (7)
سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي كه چندي قبل از اين فاجعه با پيوستن هفت گروه مسلح انقلابي تشكيل شده بود ، (8) در بيانيه خود كه در شمار نخستين بيانيه هاي اين سازمان بود ، واقعه ترور استاد را محكوم كرد ، در بخشي از بيانيه چنين آمده است :
" امپرياليسم از اين انقلاب اسلامي آنچنان ضربه شديدي خورده است كه به گمان باطل و خام خويش مي خواهد با ترور شخصي بزرگوار و انديشمند چون استاد مطهري بر پايه هاي اساسي اين مكتب شگفتي كه اينك به عنوان تنها پديده نجات بشر براي خلق هاي تحت ستم مطرح مي شود ، ضربه وارد كند ؛ غافل از اين كه اين اراده خداست كه حق بر جهان غلبه كند و در اين مورد حتي قتل رسول الله را تعيين كننده نمي داند ." (9)
جبهه دموكراتيك ملي ايران در بيانيه خويش ضمن اشاره به اين موضوع كه انجام عمليات هاي تروريستي آب ريختن به آسياب دشمن است ، نوشت :
" جبهه دموكراتيك ملي ايران ضمن ابراز تأسف و تأثر از حادثه ترور آقاي مرتضي مطهري هر نوع اقدام تروريستي را در شرايط حساس كنوني خطايي بزرگ مي داند و آن را به شدت محكوم مي كند ." (10)
سازمان چپگراي چريك هاي فدايي خلق نيز در بيانيه مورخ 12/2/58 خود چنين نوشت :
" ما ترور تأسف بار آيت الله مطهري را مخالف با مصالح خلق و انقلاب تلقي كرده آن را محكوم مي كنيم . يك بار ديگر يادآور مي شويم در شرايط فعلي امپرياليسم بين المللي و عوامل زخم خورده ارتجاع در كمين نشسته اند تا با دامن زدن به تشنجات موجود ، اساس پيروزي هاي به دست آمده را در هم ريزند . " (11)
كميته مركزي حزب توده ايران نيز در بيانيه خود ضمن محكوم كردن ترور چنين نوشت :
" اين جنايت تازه كه بدون ترديد جزئي از توطئه هاي جنايتكارانه امپرياليسم و عمال ايراني آنها بر ضد انقلاب ايران است ، بار ديگر بر همه مردم به همه نيروهاي انقلابي و به دولت هشدار مي دهد كه مي بايد بر ضد توطئه هاي جنايت بار امپرياليسم و عمال ايراني آنها هوشيار بود ، متحد شد و قاطعانه عمل كرد ." (12)
گروه هاي متعدد دانشجويي نيز با صدور بيانيه هايي ، ترور بزرگ را محكوم كردند . چند تن از دستگير شدگان به عضويت در گروه فرقان اعتراف كردند ، در ميان دستگير شدگان دو دختر وجود داشتند كه به هنگام پخش اعلاميه هاي بعد از ترور آيت الله مطهري دستگير شدند .
استاد مرتضي مطهري سرمايه بزرگي بود كه آثار فراواني از خود به جاي گذاشت ، از جمله مي توان به عناوين زير اشاره كرد :
اصول فلسفه و روش رئاليسم (پاورقي) ، عدل الهي ، نظام حقوق زن در اسلام ، ده گفتار ، بيست گفتار ، مسئله حجاب ، علل گرايش به ماديگري ، انسان و سرنوشت ،داستان راستان ، آشنايي با علوم اسلامي ، نهضت هاي اسلامي در صد ساله اخير ، تماشاگه راز ، نقدي بر ماركسيسم ، آشنايي با قرآن ، گفتارهاي معنوي ، وحي و نبوت ، جامعه و تاريخ و .... (13)
حضرت امام كه همچنان عميقاً در سوگ شهيد مطهري متأثر بودند ، در ديدار با جمعي از بازرگانان تهران و قم ، از شخصيت ايشان تجليل كردند . امام به زباني ساده و شيوا فرمودند :
" آناني را كه فردي مثل آقاي مطهري كه اذيتش به يك مورچه نرسيده است و من قريب بيست سال است كه اين فرد را مي شناسم ، آدمي به آن سالمي و با انسانيت را محكوم به قتل مي كنند ، بايد پرسيد چرا ؟! آقاي مطهري چه كرد ؟ كه را كشت ؟ آيا او بشر نبوده است ؟ اين انسان فيلسوف عالم و فقيه بشريت ، اين بشر را بدون جرم كشتند ... خيال مي كنند با كشتن آقاي مطهري اين نهضت خاموش مي شود و دوباره حقوق ملت ما پايمال مي گردد ." (14)
همانگونه كه آقاي مطهري خود پيش بيني كرده بود (1) توسط خطرناك ترين افراد ، براي دين كشته شد تا دين از خطر انحراف مصون بماند .
پی نوشت:
1. روزنامه اطلاعات ، شنبه 15 ارديبهشت 58 ، ص 2
2. همان ، ص 3
3. راهپيمايي مردم قزوين با حضور بيش از 300 هزار نفر از مردم اين شهر بر پا شد .
4. در مراسم راهپيمايي و تجمع مردم سنندج ، احمد مفتي زاده در شأن مقام استاد مطهري سخنراني كرد .
5. راهپيمايي مردم كرمانشاه با حضور 250 هزار نفر از مردم اين شهر انجام شد .
6. روزنامه اطلاعات ، شنبه 15 ارديبهشت 58 ، ص 9
7. همان
8. هفت گروه تشكيل دهنده سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي عبارت بودند از : 1) امت واحده ، 2) فلق ،3) موحدين ، 4) بدر ، 5) منصورون ، 6) توحيدي صف ، 7) فلاح . اين سازمان در 7/1/1358 اعلام موجوديت كرد .
9. روزنامه اطلاعات ، شنبه 15 ارديبهشت 58 ، ص 9
10. همان
11. همان
12. همان
13. علي كردي ، استاد شهيد به روايت اسناد ، تهران ، مركز اسناد انقلاب اسلامي ، چ دوم ، 1384 ، ص 44 – 46. اين نويسنده در كتاب خود به 40 اثر معروف استاد مطهري اشاره كرده است . ر . ك : محمد حسن رجبي ، علماي مجاهد تهران ، مركز اسناد انقلاب اسلامي ، 1382 ، ص 473
14. ديدار امام با بازرگانان تهران و قم در تاريخ 27/2/58
15. شهيد محلاتي در خاطرات خويش مي گويد : يك روز در منزل خودشان در جمع دوستان فرمودند : من با اينها مقابله مي كنم ، ممكن است مرا بكشند ، اما من حرف خودم را مي زنم ، چون مي دانم اينها براي دين خطرناكند . ر . ك : خاطرات شهيد محلاتي ، ص 137 و جمعي از فضلا و ياران ، جلد اول ، ص 80
