« فصل چهارم »
دیدگاه شهید محراب درباره ولایت فقیه
ولایت فقیه:
نظرات آیت الله اشرفی اصفهانی در مورد مسئله ولایت
تعریف و تشریح ولایت
بسم الله الرحمن الرحیم ، ولایت فقیه و به طور کلی مسئله ولایت یک دامنه وسیع و شقوقی دارد و آن را تقسیم کردند به یک ولایت تشریعی و ولایت تکوینی و ولایت به معنی اولی تصرف در نفوس و اموال و راجع به پیامبران الهی و ائمه معصومین (ع) دارای هر سه ولایت بوده اند .
ولایت تشریعی :
اما ولایت تشریعی به معنای این که قانونگذار اول خداوند تبارک و تعالی است و لیکن خداوند این اختیار را به پیامبران و پیامبر عظیم الشأن اسلام و ائمه معصومین هم داده اند ؛ اینها می توانند احکامی را از حلال حرام ، یعنی آنچه را که خداوند حرام کرده و چیزی بر او اضافه کنند.
مثلاً در باب نمازهای یومیه آنچه اول واجب بود که پیامبر اسلام در معراج این ارمغان را برای امتش آورد هر نماز دو رکعت بود و در قرآن اشاره به این که نماز چند رکعت است شده ، فقط « اقم الصلوة لدلوک الشمس الی غسق الیل و قرآن الفجر » بپا دارید نماز را از ظهر تا نصف شب که 4 نماز می شود و قرآن الفجر که نماز صبح است ، اما راجع به کیفیت و کمیت آن قرآن آنها را به پیامبر اسلام احاطه داده است . وقتی که پیامبر اسلام به معراج مراجعت کردند نماز خواندند برای هر نمازی 2 رکعت واجب بود ، بعد خود پیغمبر 7 رکعت در مدینه اضافه کردند ، 1 رکعت به نماز مغرب و نماز ظهر و عصر و عشا را هم هر کدام 2 رکعت ، این را می گویند ولایت تشریعی .
و همین طور که خداوند مشرع است و قانونگذار و بندگانش چیزهایی را که فرض واجب می کند یا حرام به اشخاصی که قائم مقام پیغمبرند این اختیار را خداوند به آنها داده و یک نمونه اش همین بود که عرض کردم .
نمونه دیگرش در باب مسکرات است که در 3 نوبت آیه نازل شده ، البته به اندازه ای با مدت که بین آن بوده است ، پیغمبر اکرم و آنهایی که قائم مقام پیغمبرند ، اینها می توانند نسبت به واجبات و محرمات چیزی را کم یا زیاد کنند .
ولایت تکوینی :
قسم دوم ولایت تکوینی است ، ولایت تکوینی این است که انبیاء و ائمه به اذن و اجازه خداوند متعال می توانند در عالم کون و عالم طبیعت تصرف بکنند ، این ولایت اول مربوط به خداوند عالم است و با اذن خداوند عالم سلسله انبیاء و ائمه تصرف در این عالم بکنند .
مثلاً راجع به حضرت ابراهیم در قرآن می خوانیم که از خداوند سؤال کرد : خدایا به رأی العین به من بنما که چگونه مرده ها را زنده می کنی ؟ سؤال شد از ابراهیم به این که : اولاً مگر ایمان و عقیده نداری که ما در قیامت مرده ها را زنده می کنیم ؟ گفت : چرا ! و لاکن می خواهم به چشم خود کیفیت آن را ببینم .
دستور آمد به این که 4 پرنده را بگیر ، اینها را سر ببر و بدن های آنها را مخلوط بکن ، آنها را بر قله 10 کوه بگذار و سر آنها را بگیر و صدا بزن و در قرآن است که همین وقت بود که صدایشان می زد این قطعات گوشت ها به هم متصل می شد و بعد وصل به سر آن پرنده شد .
این را ما درباره خداوند عالم می خوانیم که یحیی و یمیت و این یکی از چیزهایی است که تصرف مسئله ولایت تکوینی است و اول مربوط به ذات اقدس خداوند عالم است و سلسله انبیاء و ائمه هم با اجازه خدا این کارها را می کنند ، نه بدون اجازه خدا ؛ این است که راجع به حضرت عیسی می فرماید : زمانی که تو مرده ها را زنده می کنی ، اما به اذن من .
تفاوت ولایت خدا با ولایت پیغمبر و امامان :
تفاوت بین انبیاء و ائمه با خداوند عالم این است که خداوند آنچه که هست از خودش است و از کسی کسب نکرده ، و لیکن سلسله انبیاء و ائمه از خدا کسب کرده اند و به افاضه خداوند عالم است . این را می گویند ولایت تکوینی و راجع به این قسم از ولایت که تصرف در موجودات باشد ما زیاد داریم .
راجع به خود پیغمبر اکرم که شق القمر یکی است و مسئله رد شمس و دیگر این که قریش آمدند و از حضرت خواستند به این که اگر درخت خرما جلوی حضرت بیاید ما ایمان می آوریم و قضایا خیلی زیاد است .
راجع به خود ائمه معصومین هم که دارای این ولایت بودند ، اولاً تشریعی آن ، این آیه شریفه « اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم » اطیعوا الله معلوم است که اطاعت خداوند عالم چنان که خداوند به وسیله پیغمبر نازل کرد ، اطیعوا الرسول و اولی الامر آن بعداً شرح خواهیم داد .
ولایت فقهای جامع الشرایط :
به این که ولی الامر در مرتبه اول ، خود ائمه معصومین هستند و در مرتبه بعد فقهای جامع الشرایط ، پس آن ولایت تشریعی اول مربوط است به ذات اقدس خداوند عالم و این ولایت را هم به انبیاء و ائمه افاضه کرده و دلیل آن همین آیه شریفه است و راجع به ولایت تکوینی هم قضایایی از خود پیغمبر اکرم راجع به ائمه نقل شده ؛ و قضیه راجع به دو نقش شیری را که در اثبات الهداء کتاب چند جلدی که توسط آقای جنتی که عضو شورای نگهبان ترجمه شده و این کتاب دارای 3 بخش است ، یکی نصوصی است که راجع به خود پیغمبر و ائمه است و نبوت پیغمبر اکرم و امامت ائمه و بخش دیگرش راجع به معجزات آنهاست .
و آنجا این معجزه را نسبت به 3 امام می دهند ، یکی حضرت موسی بن جعفر (ع) و حضرت رضا (ع) و حضرت هادی (ع) . در کتب فقه مثل کتاب مرحوم انصاری هم اشاره به این مطلب معلوم می شود ، مطلب مسلم بوده است ، حالا به یکی از این 3 نفر امام بوده است یا راجع به هر سه نفر بوده ، این مسلم بوده است .
معجزات پیمبران جزو ولایت تکوینی است .
به این معجزه که موقعی امام مورد سخریه واقع شده است ، حضرت اشاره کردند به آن دو نقش شیر مجسم شدند و به امر الهی آمدند و آن مرد ساحر را از بین بردند و برگشتند به حالت اول ؛ مثل عصای موسی که آن همه وسایل سحری را که تهیه کرده بودند که قرآن اشاره می کند تمام آنها را عصا بلع کرد و برگشت به حالت اولش ؛ این را می گویند ولایت تکوینی .
و اما ولایت تصرف در اموال و نفوس مردم ، این اولاً مربوط می شود به خداوند عالم و در مرتبه دوم خود پیغمبر اکرم « النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم » آن مقدار اختیاری را که خود شخص نسبت به خودش و اموالش دارد خداوند می فرماید : پیغمبر بر خود شخص اولی است و اختیار بیشتری از او دارد نسبت به نفوس و اموال .
و این ولایت را پیغمبر اکرم به امیرالمؤمنین و ائمه بعدی ما در غدیر خم در بین مردم در مقابل جمعیت زیادی اول سؤال کرد از مردم « الست اولی بکم من انفسکم ؟ قالوا : بلی یا رسول الله » چون نمی توانستند منکر بشوند ، در غیر این صورت منکر قرآن می شدند و قرآن تصریح فرمود حالا که قبول کردند « من کنت مولاه فهذا علی مولاه » و بعد هم سلسله ائمه (ع) .
