شهید قدوسی با هم فکری شهید بهشتی ودیگر یاران وهم فکرانش بسیاری از رشته های علمی جدید ومورد نیاز را به حوزه وارد کردند ودروسی را که سال های متمادی تدریس آنها در حوزه های علمیه متروک شده بود، دوباره احیا کردند، علاوه بر این در باب اصلاح وتغییر متون آموزشی وتهیّه ی متون جدید قدم های بلند وارزشمندی را برداشتند. دروسی که در مدرسه ی حقانی تدریس می شد اولاً: ازحیث کیفیت؛ ثانیاً: ازحیث نوع دروسی که ارایه می شد با دروس مدارس دیگر متفاوت بود. شهید قدوسی وشهید بهشتی اعتقاد داشتند که در بعضی کتب درسی حوزه، تطویل زیاد هست وباید این کتاب ها تلخیص شود، لذا برخی از نسخه های خلاصه شده ی کتاب های حوزه در مدرس ی حقانی تدریس می شد، از جمله ی این کتاب ها:
کتاب "رسائل" که در حوزه تدریس می شد، توسط آیت الله مشکینی تلخیص شد و"رسائل الجدیده" نام گرفت، بخشی از کتاب " مکاسب " مرحوم شیخ انصاری نیز خلاصه شد. در برخی از دروس نیز به جای کتاب هایی که در حوزه تدریس می شد، کتاب های دیگری برگزیده وتدریس شد. مثلاً به جای " جامع المقدمات " کتاب" صرف ساده " تدریس می شد که این کتاب به سفارش شهید قدوسی وتوسط بعضی از اساتید تألیف شد واین کتاب صرف تخصصی بود که الان نیز از دروس رایج در مدارس دینی است. به جای " سیوطی " کتاب " بدایع العربیّه " خوانده می شد که هم با زبان ساده تر وهم با مثال ها وتمرین همراه بود که این کتاب نیز به سفارش شهید قدوسی تألیف شد. هم چنین کتاب" البلیغ " به جای کتاب " مختصر المعانی " تدریس می شد . علاوه بر کتاب های فوق کتاب های " فلسفتنا " و" اقتصادنا " دو اثر ارزشمند آیت الله سید محمّد باقر صدر نیز جزو کتاب های درسی مدرسه ی حقانی بود. به سفارش شهید قدوسی مرحوم علامه طباطبایی کتاب های " بدایع الحکمه " و" نهایة الحکمه " را به منظور مقابله با اندیشه های التقاطی وبرای استفاده ی طلاب مدرسه ی حقانی تألیف نمود.
با تدبیر شهید قدوسی وشهید بهشتی دروسی که در حوزه از برنامه ی درسی طلاب کنار گذاشته بودند ویا اجباری نبود، د رمدرسه ی حقانی مورد توجه قرار گرفت وجزو دروسی شد که طلبه ها حتماً باید آن ها را می خواندند. دروسی چون تاریخ اسلام، تفسیر قرآن، نهج البلاغه، معارف یا محاوره ی عربی که در مدارس دیگر مورد توجه نبود، د رمدرسه ی حقانی جزو دروس اجباری به شمار می رفت. علاوه بر دروس ذکر شده مورد دیگری که شهید قدوسی تاکید خاصی بر آن داشت وحتی شخصاً آن را تدریس می کرد درس «اخلاق» بود که جزو دروس اختیاری دیگرمدارس دینی به شمار می رفت. در مدرسه ی حقانی دروس جدیدی نیز تدریس می شد که این درس ها از دروس رایج در سیستم آموزشی کلاسیک به شمار می آمدند. دروسی چون: ریاضیات، جامعه شناسی، روان شناسی ، اقتصاد، فلسفه ی غرب، نویسندگی، فلسفه ی هگل وزبان انگلیسی را در بر می گرفتند. شهید قدوسی وآیت الله بهشتی توجه خاصی نسبت به اهتمام طلبه های مدرسه ی حقانی برای یادگیری داشتند، به نظر آن ها طلاب مدرسه ی حقانی در صورتی می توانستند از عهده ی مسئولیت هایی که در آینده بر عهده می گرفتند برآیند که مجتهدین جامعی از علوم قدیم وجدید باشند. از این رو، اهتمام خاصی نسبت به یادگیری زبان انگلیسی توسط طلاب داشتند وحتی شهید بهشتی فلسفه ی هگل را به زبان انگلیسی تدریس می کردند وتأکید داشتند ، ترجمه هایی که با توجه به این از کتاب های نویسندگان خارجی انجام شده دارای اشکالات ونواقص زیادی است؛ پس به منظور درک منظور واقعی نویسنده ، طلاب نسخه ی انگلیسی کتاب را مطالعه کنند. با وجود مخالفت هایی که در سطح حوزه نسبت به استفاده از وسایلی چون رادیو وجود داشت، شهید قدوسی طلاب را تشویق می کرد به منظور تقویت زبان انگلیسی شان، از برنامه های انگلیسی رادیو استفاده کنند. حتّی شهید بهشتی برای طلبه هایی که وقت بیشتری را برای یادگیری درس زبان اختصاص می دادند، مبلغی را برای هر ساعت تعیین کرده بودند که به این گونه افراد پرداخت می شد.
در کنار توجهی که به اصلاح سیستم آموزشی ونیز نوع دروسی که درمدرسه ی حقانی تدریس می شد وجود داشت، شهید قدوسی در انتخاب اساتید دقّت بسیاری می نمود. این اساتید باید اولاً: از نظر سیاسی افراد قابل اعتمادی می بودند وذهن شاگردان مدرسه را به انحراف نمی کشاندند؛ ثانیاً از توانایی علمی بالایی برخوردار می بودند؛ ثالثاً به نوآوری هایی که در مدرسه صورت گرفته بود اعتقاد داشته و خودشان را با نظم وضوابط مدرسه هماهنگ می کردند. ازاین رو یکی ازمهم ترین جنبه های مدیریتی شهید قدوسی، انتخاب اساتید واجد شرایط برای مدرسه بود ودر سایه ی این تلاش ها مدرسه ی حقانی کادر علمی بسیار قوی ای داشت. تعدادی از اساتیدی که در مدرسه ی حقانی دروس عمومی ومقدماتی را تدریس می کردند، ازاساتید مسلمی بودند که درحوزه ی علمیه دروس عالی را تدریس می کردند، به طور مثال آیت الله خزعلی که در حوزه در سطوح عالیه تدریس می کرد درمدرسه ی حقانی « مختصر» را تدریس می نمود، یا آیت الله جنّتی در حالی که در حوزه درس های تخصصی را تدریس می کرد د رمدرسه ی حقانی دروسی چون« مغنی» یا« سیوطی» را تدریس می نمود. اساتیدی چون آیت الله مؤمن، آیت الله جوادی آملی، آیت الله مصباح یزدی، آیت الله میانجی، آیت الله بشیری، آیت الله صانعی که ازاساتید برجسته ی حوزه بودند ازجمله اساتید مدرسه ی حقانی بودند وبا سیستم مدرسه ی حقانی کاملاً هماهنگ بودند وحتّی اصلاح مطالب برخی از دروس توسط این اساتید انجام شد. اساتیدی نیز که غیر روحانی بودند – ازاساتید دانشگاه ویا دبیران آموزش وپرورش- نیز برای تدریس در مدرسه ی حقانی استفاده می شد. چنان که دکتر نمازی درس اقتصاد را تدریس می نمود یا دکتر احمد بهشتی تدریس درس ادبیات را برعهده داشت. مرحوم شهید بهشتی وآیت الله شهید قدوسی شخصاً نیز بعضی دروس راتدریس می نمودند. شهید بهشتی تدریس فلسفه ی غرب ، فلسفه ی هگل وبعضاً تدریس درس زبان را عهده دار بود. شهید قدوسی نیز تدریس درس هایی چون حفظ قرآن، درس اخلاق وگلستان و نیز دروسی که استاد نداشت راشخصاً به عهده گرفته بود. با وجود این که شهید قدوسی به لحاظ علمی حایز درجه ی اجتهاد بود ومی توانست دروس تخصصی تری نیز تدریس کند اما با توجه به تراکم کاری مدیریت مدرسه، درعمل امکان فعالیت بیشتری دراین زمینه وجود نداشت. تدریس این دروس فرصت مناسبی برای شهید قدوسی بود تا ضمن آموزش ، شناخت مناسبی از روحیّات وخصوصیّات فردی شاگردان مدرسه داشته باشد. وقت وانرژی زیادی که شهید قدوسی در تدریس این دروس می گذاشت با استقبال شاگردان مدرسه روبه رو شده بود وبا وجود این که استثنائاً در کلاس های درس وی حضور وغیاب صورت نمی گرفت، اما کسی غیبت نمی کرد.
ه) شیوه ی مدیریت شهید قدوسی در مدرسه ی حقانی
مدیریت شهید قدوسی در مدرسه ی حقانی آمیزه ای از عشق واحساس مسئولیت بود، برای ایشان طی دوره ی مدیریت شان موارد زیادی پیش آمد که از نیازها ومنافع شخصی شان صرف نظر نمودند تا امور مدرسه از روندی مناسب برخوردار باشد. حضور ایشان در مدرسه ظرف زمانی خاصی نداشت وچه بسا از صبح زود تا نیمه های شب برای رسیدگی به کارها در مدرسه حضور داشت. ازشهید قدوسی نقل شده که ایشان گفته بودند:« به ندرت اتفاق می افتد که من بچه هایم را زمانی که بیدار هستند ببینم.» شهید قدوسی معتقد بود که هرکس که داوطلب طلبگی می شود باید از چند شرط اساسی برخوردار باشد:« اولاً در انتخاب طلبگی هدف متعالی داشته باشد، ثانیاً مسیر صحیحی را بری دست یابی به هدف انتخاب کند وخود را به یادگیری چند کتاب درسی محدود نکند؛ ثالثاً طلبه باید از پشتکار واستقامت لازم برای دست یابی به هدف برخوردار باشد ودر نهایت طلبه باید آمادگی گذشت در راه هدفش را داشته باشد.»
به اعتقاد ایشان کسانی که این شرایط را نداشته باشند ویا به دنبال هدف های خاصی به این سلک درآمده باشند، راهی به سر منزل مقصود پیدا نمی کنند. شهید قدوسی نسبت به اتلاف وقت طلاب حساسیّت زیادی به خرج می داد وبرنامه های مدرسه را طوری برنامه ریزی می کرد که شاگردان مدرسه بیشترین استفاده را از وقت شان بکنند. دراین زمینه شهید قدوسی حتی افراط وتندروی سیاسی شاگردان مدرسه را تأیید نمی کرد ورضایت نمی داد تا شاگردان مدرسه بیشترین وقت خود را به فعالیت های سیاسی اختصاص دهند وازاین آینده نگری ایشان واهمیتی که به تربیت شاگردان برای مسئولیت های خطیری که در آینده باید برعهده می گرفتند نشأت می گرفت. بعضی برنامه ها وسخنان ایشان نشان می داد که به تحقق حکومت اسلامی به طور کامل باور دارند.
برای نمونه، در مواردی ایشان دربرخورد با طلبه هایی که درانجام وظایف شان کوتاهی می کردند برای نشان دادن عنوان مسئولیت هایی که در آینده برعهده می گرفتند ، مسئولیت هایی چون مدیریت بیمارستان یا مسئولیت هایی که سنخیّتی با مقام روحانیّت نداشت را به عنوان مشاغل آینده ی آنها بیان می کرد که باعث تعجب شاگردان واساتید مدرسه می شد.
شهید قدوسی در کنار توجهی که به نظم امور مدرسه داشت ، به شدت مراقب تربیت اسلامی شاگردان مدرسه بود. به نظر وی شخصیت وتربیت اسلامی طلاب مقدم بر یادگیری علم ودانش است وچه بسا ضعف های علمی ودرسی شاگردان قابل حل است، ولی فردی که به لحاظ عقیدتی واجرای واجبات ومستحبات دچار تردید باشد هرگونه سرمایه گذاری بر روی چنین افرادی اشتباه است. ایشان به اجرای واجبات ومستحبات توسط طلاب حساسیت زیادی داشت ودر اخراج طلبه ای که در این زمینه ضعفی داشت تردید نمی کرد.
شهید قدوسی هراز چند گاهی نیمه های شب به مدرسه می رفت وکنترل می نمود که کدام یک از شاگردان نماز شب می خواند. دراین زمینه آیت الله صانعی خاطره ای را نقل می کند که شهید قدوسی شخصاً به ایشان گفته بود:« من از یکی از مراجع اجازه گرفته ام که به طور غیر رسمی وبه طوری که صاحب حجره متوجه نشود، گاهی در اتاق ها را باز کنم ببینم آیا آقایان مثلاً اول صبح مشغول تلاوت قرآنند یا خوابند به طوری که آنها متوجه نشوند.من این اجازه را گرفتم چون شبهه می کنم که در اتاق را بدون اجازه باز کنم. من به ایشان گفتم شما به هر حال ناظر امور مدرسه هستید ومجاز هستید. ایشان گفت: نه، احتیاطاً من از مراجع اجازه گرفتم. گاه می گفت: بعد از نیمه های شب به مدرسه سر می زنم که ببینم آیا طلبه ها در آن موقع برای نماز شب آماده اند یا نیستند، چه مقدارشان آماده ی نمازند وچه مقدارشان نیستند.»
