ارزیابی حقوقی از گزارش البرادعی و تحلیلی بر نشست آتی شورای حکام ؛
گزارش دیگری از البرادعی منتشر شد و بر اساس قطعنامه 4 فوریه گذشته ، شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی باید در مورد ارجاع و یا عدم ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت تصمیم بگیرد. از این جهت ارزیابی این گزارش ، امکان حقوقی ارجاع به شورای امنیت و برخی نکات ویژه می تواند در موقعیت بسیار خطیر فعلی بیشتر مورد توجه باشد.
الف - ارزیابی فنی و حقوقی گزارش اخیر
1- گزارش البرادعی عامدانه مطول تنظیم شده تا بی محتوایی آن استتار شود ، از این رو که نشان می دهد هیچ ابهام مهمی در فعالیت های ایران باقی نمانده و همانطور که ابهامات و بلکه اتهامات بزرگ قبلی رفع شده ، ابهامات جزیی موجود هم در فرآیند شفاف شدن است.
وقت آژانس یک سال صرف رسیدگی به ادعای امریکا در مورد فعالیت نظامی ایران در سایت های لویزان ، پارچین و شهید کلاهدوز شد در حالی که به استناد بندهای 32 ، 36 ، 37 و بویژه 52 همین گزارش نه تنها فعالیت نظامی بلکه فعالیت صلح آمیز هسته ای هم در آنجا صورت نگرفته است ! در مورد ادعای اخیر امریکا درخصوص وجود نیمکره فلزی هم ، البرادعی ابتدا در بند 20 وجود چند برگ پرینت از مراحل این اقدام را بزرگ جلوه داده سپس در بند 21 اعتراف می کند که عملیات ایران با مواد مربوطه بر طبق نقشه مذکور انجام نشده و نهایتا در بند 22 صرفا وجود این برگها را در ایران باعث نگرانی می داند. برگهایی که لااقل در آرشیو تک تک بازرسان آژانس هم هست والا قادر به کشف اهمیت آن نبودند! بحث نمک سبز نیز آنقدر کم اهمیت است که البرادعی به سرعت از آن رد شده است.
در مورد آلودگی (بند 9) مجددا بر صحت اظهارات ایران اشاره شده و در مورد گستره برنامه سانتریفیوژ هم مثل سایر موارد کم اهمیت دیگر نتیجه گیری را موکول به تحقیقات بیشتر آژانس یا همکاری افزون تر ایران کرده است.
2-همکاری ایران علی رغم عدم اجرای پروتکل از مقطع فوریه تاکنون فزاینده بوده است.
معاون البرادعی 2 بار به تهران آمده و صراحتا در بند 30 اشاره شده که آژانس به سایت های ایران (حتی غیرهسته ای) دسترسی کامل داشته است.
3- براساس بند 53 آژانس هیچگونه انحراف از مواد به سمت سلاح هسته ای مشاهده نکرده است.
4- جالب این که برخلاف قطعنامه 24 سپتامبر گذشته شورای حکام که عدم پایبندی ایران را قابل گزارش به شورای امنیت دانسته بود ، در بند 47 گزارش اخیر به صراحت اشاره شده که ایران اقدامات اصلاحی درباره قصورها و تخلفها را انجام داده است. این یعنی گواهی به انجام تکالیف اساسنامه ای توسط ایران.
5-مدیرکل آژانس احتمالا براساس عادت (!) حتی در انتهای گزارش ابهامات رفع شده ، ضرورت شفافیت بیشتر و بررسی بیشتر آژانس در ایران و ارزیابی نمونه برداری ها را خاطرنشان ساخته است.
بر این اساس آژانس فرآیند ذاتی خود را طی می کند و نمی تواند از این روند طبیعی خارج شود.
6- شاید مهمترین نکته گزارش این باشد که طبق ماده 53 تمام مواد هسته ای مورد حسابرسی آژانس قرار گرفته است» و نیز «روند غنی سازی در نطنز تحت پوشش اقدامات نظارتی آژانس است». (بند 44) در این صورت ابراز نگرانی البرادعی نه وجه فنی بلکه سیاسی دارد.
ب: ارجاع پرونده به شورای امنیت :
حداقل به دلایل زیر هرگز مجرای قانونی و فنی برای ارجاع پرونده به شورای امنیت وجود ندارد.
1-براساس اساسنامه ، پادمان و دستورالعمل شورای حکام گزارش و ارجاع منوط به انحراف از مسیر صلح آمیز یا سرپیچی از اقدامات اصلاحی است.بندهای 53 و 47 این موارد را رد کرده است.
2-جناب مدیرکل صراحتا در بند 54 اعلام می کند که گزارش بعدی خود را به نحو مناسب به شورای حکام ارائه خواهد داد! یعنی پرونده باید در آژانس بماند.
3- همانطور که البرادعی بارها نوشته امکان حل و فصل در آژانس باقی است و این پروسه در میانه است نه انتها.
4-تمام مواد هسته ای ایران اظهار شده (ماده 53) و مهمترین بخش فعالیت ها یعنی غنی سازی هم تحت نظارت دقیق آژانس است(بند 44). شورای امنیت یعنی چه؟! و مگر اساسا آژانس طبق قوانین خود مجبور به اظهار نظر در مورد مواد و فعالیت های اظهار نشده است؟!
5- ایران هنوز عضو پادمان و آژانس است و از تعهدات خود تخطی نکرده است.
ج: اما چند نکته
1- وظیفه آژانس رفع ابهام و اتهام اعضا به یکدیگر نیست ، اطمینان از صلح آمیز بودن برنامه هاست. در 3 سال اخیر آژانس دائما به جای ابهامات خود به دنبال اتهامات امریکا به ایران دویده است و تاکنون هم همه آنها خیال پردازی درآمده اند.
2- البرادعی بارها اعلام کرده قادر به نتیجه گیری نهایی نیست ! اگر آژانس به سرعت در مورد کشوری اعلام نتیجه نهایی کند که نقش دیده بانی خود در مورد سلاح های هسته ای را از دست می دهد. مگر آژانس برای حل چند ابهام در فعالیت های ژاپن 27 سال بازرسی نکرد که در مورد ایران طی 3 سال را تاب نمی آورد؟
3- البرادعی مثل سایر گزارش ها گفته نمی تواند اعلام کند که تاسیسات اعلام نشده ای در ایران وجود ندارد. او هرگز در مورد هیچ کشور فعال در انرژی هسته ای نمی تواند اعلام کند که فعالیت اظهار نشده ای ندارند.
4-هیچ کشور عضو آژانس نباید بهای ناتوانی آژانس را در نتیجه گیری بپردازد. اگر در مورد P2 و آلودگی سطح پایین آژانس محتاج تحقیق بیشتر از سایر اعضا و شبکه های بین المللی است ، این موضوع چه دلیلی برای توقف فعالیت های تحت نظارت ایران است.
(توجه به ماده 4 پیمان NPT)
5- و سرانجام این که وقتی علی رغم همه مسائل یاد شده البرادعی در بند 54 ابزارهای فراتر از آژانس را درخواست می کند یعنی به ناتوان بودن آژانس ، شورای حکام و خود اعتراف می کند و آژانس را یک نهاد واسطه ای و دست دوم می داند. فرجام سخن این که نباید شتابزده در مورد نتیجه نشست آتی شورای حکام تصمیم گرفت و در دام سناریوی کهنه غرب افتاد ، چماق و هویج که چماقش تهدید به شورای امنیت است اما جای هویج های اروپایی را سراب روسی گرفته است!
