اتحادیه کمونیست ها از ابتدا تا انقلاب اسلامی
فصل اول :
اتحادیه کمونیست ها و خط مشی چریکی
پس از شکست اتحادیه کمونیست ها در واقعه آمل و تجدید نظر در دیدگاهها ، خط مشی چریکی از نظر اتحادیه مغایر با موازین و اصول مارکسیسم – لنینیسم شناخته و به عنوان راه اصلی یا عمومی انقلاب ، ترک شد .
به این علت که این خط مشی ، قدرت انقلاب را به جای توده مردم به دست معدودی از روشنفکران و انقلابیون می داد ، نقش اصلی توده مردم را در انقلابات نفی می کرد و به جای دادن ایمان به قدرت توده های مردم ، به آنها می گفت که عده دیگری منجی شما هستند و شما باید به قدرت آنان ایمان آورید .
این مشی عموماً در محافل روشنفکران ، جدا از توده ی مردم ، شکل گرفته و بیشتر ناشی از ناتوانی روشنفکران در بسیج مردم برای مبارزه بود . آن دسته از روشنفکران که حاضر به تمکین در برابر ظلم نبودند ، به این مشی روی می آوردند .
نقطه ضعف اصلی این مشی ، ممانعت از ایفای نقش توده مردم در انقلاب است و تا کنون جز در کوبا ، در هیچ کشور دیگری نه تنها پیروزی در بر نداشته ، بلکه زیان های ناشی از این مشی در به انحراف کشیدن انقلابات بیش از حد بوده است .
تربیت افراد به روش نظامی و مخفی و قرار گرفتن در سطح بالای نظامی از نقاط قوت آن بود . همچنین در برخی از جوانان ، شجاعت و غیرت را می افزود ، اما این نکات مثبت در برابر حرکت توده های مردم ، مانند سنگ ریزه هایی در برابر کوه های سرافراز بودند .(1) اما برخی از مارکسیست ها ضمن دفاع از تئوری مشی مسلحانه ، معتقدند که این مشی به صورتی خلاق ، مارکسیسم – لنینیسم را در شرایط مشخص پیاده می کند . (2)
بعد از جنگ جهانی دوم و استقرار رژیم های سوسیالیستی در چین و ویتنام شمالی ، مسئله جنگ توده ای ، در تجربیات و دانش مارکسیستی جایگاه مهمی پیدا کرد . در هر دو تجربه ، جنگ دهقانی ، انقلاب را به پیروزی رسانید .
این دستاوردها در طی سال های اخیر موجب غلبه مشی چریکی بر اذهان اکثریت مطلق مارکسیست – لنینیست ها شد ، (3) اما با شدت یافتن جنبش های رهایی بخش ملی ، به دلیل ضعف سیستم امپریالیسم جهانی و پیروزی انقلاب ها در برخی از کشورها ، تردیدهایی در مورد آزمایش های مارکسیسم – لنینیسم به وجود آمد .
در دو کشور کوبا و الجزایر ، احزاب کمونیست نه تنها نتوانستند رهبری جنبش را بر عهده بگیرند ، بلکه به پیروزی آن تردید داشتند . مبارزین هر دو کشور که کمونیست نبودند ، به هنگام نظریه پردازی در مورد تجربه های خود ، مشاهده کردند که این تجربه ها با آموزش های مارکسیستی تفاوت های آشکاری دارند . (4)
مارکسیست های وطنی ، آن چنان مجذوب حرکت های مسلحانه شدند که خارج از اصول مارکسیسم ، حتی در مبارزه سیاسی هم معتقد به تاکتیک مسلحانه بودند . در این دیدگاه ، حرکت مسلحانه ، هر چند هم که کوچک باشد ، می تواند موتور بزرگ توده ها را به حرکت در آورد . (5)
شرایط ذهنی انقلاب ، در طی عمل مسلحانه است که به کمال می گراید . بر این اساس ، چریک ، نام " پیشرو " و یا " پیشاهنگی " را می گیرد که با فدا نمودن خود ، موجب بیداری و سپس همکاری خلق می شود . هر چند در ابتدا پیشرو متحمل ضربات سختی می شود ، اما هنگامی که توانست ضربه هایی را اعم از سیاسی و نظامی به دشمن وارد آورد ، به تدریج راه مبارزه برای توده ها روشن می شود .پیشرو مسلح باید در عمل ، از خود قدرت نشان دهد تا توده ها را به قدرت خود متقاعد کند .
مارکسیست های هوادار مشی مسلحانه بر این باور بودند . در چنین شرایطی که مبارزه به مراحل سخت و نفس گیر خود می رسد ، کاسه صبر توده ها لبریز می شود و به حرکت در می آیند .
در مورد واقعه 6 بهمن آمل ، نیروهای مارکسیست اتحادیه کمونیست های ایران بسیار معتقد بودند که مردم بدان ها خواهند پیوست و توده ها به حرکت در خواهند آمد : " هیچ کدام فکر شکست را نکرده بودیم و می گفتیم مردم همکاری خواهند کرد." (6) بدین معنا که مردم به طور طبیعی به آگاهی و بیداری رسیده اند و منتظر اقدام هستند .
حتی در تحلیل ها ، شرایط همکاری و همگامی مردم را به مراتب مناسبت تر و مساعدتر از آنچه که به ذهن خطور می کرد ، می دیدند . بدین معنا که اگر پیشرو و مسلح و پیشاهنگ جنبش مسلحانه باید سالها در کوه و جنگل دست به عملیات پارتیزانی بزند و به تدریج حمایت توده ها را به خود جلب کند ، در شرایط فعلی ایران ، توده ها در وضعیت انفجار انقلابی قرار دارند ؛
لذا پیشگامان باید سریعاً یک " قیام فوری " را تدارک ببینند تا مردم بدان بپیوندند ، زیرا مردم اساساً ناراضی هستند : " تحلیل این بود که مردم ناراضی هستند و ما اگر برویم جلوی سپاه را بگیریم ، مردم همکاری و قیام خواهند کرد . "
مارکسیست های اتحادیه کمونیست ها که سالیان سال ، تنها با مرور تئوری ها و فرضیه ها زندگی کرده بودند ، تصور می کردند آموزه های چپ گرایانه نه تنها در ایران راهنمای عمل است ، بلکه جهان شمول است :
" به اعتقاد ما در عصر انقلاب پرولتری و آزادی بخش و رهایی بخش و عصر امپریالیسم به مثابه آخرین مرحله رشد سرمایه گذاری ، مارکسیسم – لنینیسم و اندیشه مائوتسه دون ، تبلور عالی ترین شکل و محتوای ذهنی و عملی به کارگیری این دو حقیقت بارز ماتریالیسم و دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخ به عنوان راهنمای عمل و دارای اعتبار جهان شمول است ."(7)
اعضا و هواداران اتحادیه با این تئوری ها ، به ویژه تئوری مشی مسلحانه و پیوستن توده ها به آنان ، اقدام به جنگ شهری آمل کردند تا با حضور مسلحانه خویش مردم را با خود همراه سازند . البته این امر بدون الزام ایجاد کانون های چریکی پیگیری می شد ، لذا حرکتی بسیار عجولانه و خام و صرفاً به این امید بود که مردم سریعاً به آنها بپیوندند؛
در حالی که بسیاری از حرکت های چریکی ، حتی با داشتن کانون های چریکی شهری و روستایی ، در طول تاریخ جنبش کمونیستی جهانی نتوانسته بودند توده ها را با خود همراه سازند و به موفقیت های لازم دست یابند .
اتحادیه کمونیست ها در اثر یک تحلیل غلط و بدون پشتوانه تئوریک ، اقدام به " قیام فوری " کرده و به این نتیجه رسید که قبل از آنکه سایر گروه ها گوی سبقت را از آنان بربایند ، افتخار این حرکت بزرگ نصیب آنان شود . رفتار اتحادیه آن چنان شتابزده بود که نه تنها به اصول مارکسیسم ، بلکه به اصول تحریف شده مارکسیست های وطنی هم توجه نداشت و حرکت آن اساساً مبتنی بر جاه طلبی گروهی بود .
" تجربیات جنگ چریکی در امریکای لاتین نشان می دهند که یک کانون چریکی نمی تواند در شرایط انفراد سیاسی و محاصره نظامی ، بدون آن که رابطه ای عمیق با جنبش های شهری داشته باشد و بدون آنکه از طرف شهر به نحوی جدی حمایت شود ، دوام بیاورد و دیر یا زود توسط نیروهای ویژه ی دشمن از میان خواهد رفت ." (8)
به رغم این توجیهات تئوریک ، اتحادیه کاملاً در خلأ تصمیم گیری کرد . یکی دیگر از فاحش ترین اشتباهات اتحادیه کمونیست ها این بود که کاملاً در دید و دسترس اطلاعاتی و حتی عملیاتی نیروهای مدافع جمهوری اسلامی و به عبارت روشن تر در محاصره نظامی بود.
وقوع چندین درگیری قبل از رخداد 6 بهمن 1360 ، مصداق این ادعاست .
لذا نیروهای مدافع شهر در حالت آماده باش بودند ، اما تمام حواس رهبران اتحادیه متوجه این نکته بود که تحت هر شرایطی فقط خود را به شهر برسانند و تمام تئوری های یافته شده را در یک " شب " محقق کنند .
موضوع دوم ، همانطور که در پاراگراف قبلی اشاره شده ، این است که اقدام چریکی حتماً باید از طرف شهر و به نحو جدی حمایت شود . در مورد رابطه جنگلی ها با مردم شهر آمل حمایت کمی وجود داشت و جز تنی چند از هواداران که اطلاعات شهر را به جنگل می رساندند و یا غلامرضا سپرغمی که خانه اش را برای شب عملیات در اختیار جنگلی ها گذاشت ، (9) حمایت چشمگیر و قابل اعتنایی ، حداقل از سوی روشنفکران و جوانان شهر مشاهده نشد ؛ حتی یکی از جنگلی ها به در خانه اقوام خود رفت که آنان را با قیام فوری همراه کند و با بی اعتنایی و فحاشی صاحبخانه رو به رو شد .
اما نکته بسیار مهم در جریان حمله مسلحانه به شهر آمل ، مقاومت مردمی و دفاع مردم حزب الله از شهر آمل بود . بر خلاف تصور نظریه پردازان مارکسیست ، نه تنها نیروهای ویژه محافظ شهر به مقابله با جنگلی ها رفتند ، بلکه سرکوب آنها در واقع به وسیله نیروهای مردمی صورت گرفت .
کمونیست ها شعار می دادند و معتقد بودند در آمل مردم به یاری آنها خواهند شتافت ، ولی مردم شتابانه به مقابله و سرکوب آنها پرداختند . ازدحام مردم به حدی بود که برخی از نیروهای امنیتی مانع از ورود مردم اطراف به شهر شدند تا نیروهای دیگر به راحتی و تحت نظر فرماندهان ، به مانور عملیاتی بسیج گونه خود ، بپردازند .
یکی دیگر از اشتباهات تئوریک اتحادیه ، تحلیل نادرست از ماهیت حکومت جمهوری اسلامی بود که آن را دیکتاتوری می دانستند . دیکتاتوری در تعیین شکل مبارزه نقش بسزایی دارد ؛ دیکتاتوری ، به رژیم های اختناق و سرکوبی گفته می شود که در آن آزادی های دموکراتیک وجود ندارند . (10)
پی نوشت:
1. مراجعه شود به : فرید سریع القلم ، شپرونده 18311
2. ملاحظاتی درباره تئوری پیشاهنگ ، راه کارگر ، تهران 1358 ، ص 5
3. انقلاب دموکراتیک و رهبری پرولتاریا ، مبارزین آزادی طبقه کارگر ، تهران 1357 ، ص 92
4. ملاحظاتی درباره تئوری پیشاهنگ ، پیشین ، ص 7
5. مسعود احمد زاده ، مبارزه مسلحانه هم استراتژیک ، هم تاکتیک ، نشر ستیغ ، تهران بی تا ، ص 74
6. آرشیو مرکز اسناد ، غلامرضا سپر غمی ، پ . ش : 24142 ، ر . ک به بخش دوم این کتاب
7. علی (رحمان) چهار محالی ، پ . ش . 2415 ر . ک به بخش دوم این کتاب
8. مسعود احمدزاده ، پیشین ، ص 76
9. ر . ک به : پرونده غلامرضا سپرغمی ، 24142 وی که متولد 1333 بود در شهر آمل به دنیا آمد . دانشجوی راه و ساختمان دانشگاه تبریز بود . پس از واقعه شهر آمل در تاریخ 5/6/64 توسط دادستانی شهر تهران دستگیر شد .
10. عبدالرضا هوشنگ مهدوی ، انقلاب ایران به روایت بی.بی.سی به نقل از حاج سید جوادی ، انتشارات طرح نو ، تهران 1372 ، ص133
اسناد اتحادیه کمونیست های ایران در واقعه آمل(۱)
