مراحل شكل گيري گروه فرقان:
اساساً انگيزه هاي ايدئولوژيك موجب تشكيل گروه فرقان شد . انحرافات ايدئولوژيك رهبر گروه فرقان به ويژه تفاسير مادي و غير اصولي وي از قرآن ، عصياني عليه نگرش رايج روحانيت به دين و مقدسات ديني بود .
نظر به اشاعه كلاس هاي فرهنگي در سال هاي آخر دهه پنجاه در ميان نيروهاي مذهبي كه هر مسجد و محفل مذهبي سعي مي كرد با برپايي كلاس هاي قرآن در حفظ جوانان مفيد واقع شود ، گروه فرقان نيز با چنين رويكردي مراحل شكل گيري خود را آغاز كرد .
مبناي حركت ايدئولوژيك گروه نيز انفصال و جدايي از روحانيت بود :
" گروه فرقان از دسته گروه هاي منفصل از روحانيت است كه با فاصله گرفتن از منابع اصيل دين و دين شناسي و روي آوردن به تفسيرهاي سمبليك اجتماعي از مقوله هاي ديني از ويژگي هاي آنان است ." (1)
در واقع اين گروه مذهبي با ديدگاهي افراطي و با برداشت هاي خاصي از اسلام انقلابي و شعار اسلام " منهاي روحانيت " توسط اكبر گودرزي پايه ريزي شد . (2)
آغاز فعاليت در مساجد تهران:
هنگامي كه اكبر گودرزي به تهران آمد ، در مدرسه چهل ستون مسجد جامع بازار ساكن شد ، او در كنار درس طلبگي به مطالعه تفسيرهاي مختلف پرداخت و از كتابخانه اين مدرسه كه دوره هاي مختلف تفسيري را جمع آوري كرده بود ، استفاده كرد .
اكبر گودرزي ضمن مطالعه تفاسير مختلف به فيش برداري و يادداشت نمودن مطالب مختلف اقدام مي كرد . اين جريان باعث شد تا به تشكيل جلسات قرآن در مساجد مختلف تهران اقدام نمايد . او خود معتقد است كه اين جلسات اغلب به درخواست ائمه جماعات آن مساجد صورت گرفته است . (3)
ابتدا كلاس هاي قرآن با آموزش ساده و ابتدايي شروع مي شد و سپس به تجزيه و تحليل آيات قرآني مي انجاميد . وي در خلال اين جلسات با افرادي صميمي مي شد كه آغازگر شناسايي برخي از ياران و همفكران او در آينده شد .
در واقع اكبر گودرزي به يارگيري از اين محافل پرداخت و با تفاسير انقلابي و جديدي كه از خود ارائه مي داد ، جواناني را به خود جذب كرد ، اين افراد ضمن آشنا كردن افراد ديگري با گودرزي ، حلقه دوستان او را توسعه مي دادند .
مسجد الهادي:
اولين مسجدي كه شاهد حضور اكبر گودرزي به عنوان مدرس و مفسر قرآن شد ، مسجد الهادي واقع در خيابان شوش بود . اين مسجد در منطقه محروم و مستضعف نشين شوش غربي ، پشت كارخانه قند و شكر سرگود عرب ها واقع شده است . با توجه به وجود زمينه هاي مذهبي در اين مناطق ، افراد مختلف كوچك و بزرگي در اين جلسه شركت مي كردند .
يكي از افرادي كه توانست ارتباط صميمي تر و عميق تري با گودرزي برقرار كند ، فردي به نام مصطفي جوادي بود . جوادي از گودرزي خواست تا در هيئتي كه در خانه اش تشكيل مي شد ، به سخنراني بپردازد . گودرزي با حضور در اين هيئت محيط تازه اي را تجربه كرد :
" چند هفته در آن هيئت شركت كردم و بعدها آن هيئت ديگر تشكيل نشد ، ولي ارتباط من با جوادي ادامه يافت تا اين كه بعد از مدتي از مدرسه چهتل ستون بيرون رفتم و در خانه جوادي زندگي مي كردم ." (4)
در مدتي كه گودرزي در خانه جوادي زندگي مي كرد با حسن اقرلو كه رابطه خانوادگي با جوادي داشت ، آشنا شد و او هم به حلقه گودرزي پيوست . در اين زمان گودرزي به نوشتن تفاسير و نيز شرح هايي بر دعاهاي صحيفه سجاديه امام زين العابدين (ع) اشتغال داشت .(5)
بعضي شب ها هم جوادي و حسن اقرلو و فردي به نام علي ، كه كارگر مغازه جوادي بود به اتاق او مي آمدند و درباره آيات قرآن و نيز كتاب هاي دكتر شريعتي صحبت مي كردند . از ديگر كساني كه در مسجد الهادي با اكبر گودرزي آشنايي يافت و از دوستان خاص او شد ، امير فعله نوتاش بود .
مسجد شيخ هادي:
مسجد شيخ هادي در خيابان حنيف نژاد ، پشت پارك شهر قرار دارد ، اكبر گودرزي هنگامي كه در مدرسه چهل ستون بود با طلبه اي به نام سيد مرتضي هاشمي دوست شد كه پدرش امامت جماعت مسجد شيخ هادي را بر عهده داشت .
سيد مرتضي هاشمي از او خواست در تعطيلات تابستان در مسجد فوق جلسات قرآن بر پا كند ، اكبر گودرزي در اين مسجد با فردي به نام عبدالرضا رضواني ارتباط يافت كه دانشجوي مدرسه عالي علوم اراك بود . رضواني در دانشكده به همراه ديگر دانشجويان مذهبي كار فرهنگي مي كرد .
گودرزي نيز يك بار به اراك رفت و از نزديك فعاليت هاي رضواني و دوستش قاسم را مشاهده كرد كه اين رفت و آمد زمينه همكاري و همفكري هاي بعدي را فراهم آورد . حسن اقرلو بعدها با آن دو تماس گرفت و آنها به تهران آمدند و خانه اي در حوالي نيروي هوايي اجاره كردند كه امير فعله نوتاش هم به آنها پيوست . (6)
اين گروه كه در واقع از جلسات مسجد شيخ هادي پايه ريزي شد ، در زمينه كار ايدئولوژيك با يكديگر همكاري مي كردند .
مسجد فاطميه:
يكي ديگر از جلسات قرآن اكبر گودرزي در مسجد فاطميه واقع در خزانه بود . افراد مختلفي در اين جلسه شركت مي كردند و يكي از افرادي كه با گودرزي ارتباط پيدا كرد ، حسن توكلي بود ، وي پس از مدتي ارتباطش را قطع كرد .
مسجد خمسه:
يكي از فعال ترين مساجد در ارتباط با اكبر گودرزي و انديشه هاي گروه فرقان مسجد خمسه ، واقع در قلهك تهران بود . زماني كه اكبر گودرزي در مدرسه چهل ستون بود ، فردي به نام علي حاتمي از وي خواست تا روزهاي جمعه در اين مسجد به تفسير قرآن بپردازد . گودرزي درباره شيوه كار خود در اين جلسات مي گويد :
" آياتي چند از سوره مؤمنون را مثلاً روي تخته سياه مي نوشتم و درباره كلمات و جملات و به طور كلي مطالبي كه از آيه استفاده مي كردم توضيحاتي مي دادم و افراد جلسه هم نظرات و توضيحات شان را مي دادند و در پايان نتيجه گيري كلي را روي كاغذ مي نوشتند و يادداشت بر مي داشتند . بعد از مدتي خودشان پيشنهاد كردند كه روي صحيفه سجاديه و دعاهاي آن كار شود و من هم پذيرفتم و چندين جلسه هم روي دعاي چهارم و پنجم صحيفه كار شد ." (7)
اكبر گودرزي جلسات مسجد خمسه را توسعه داد و بعدازظهر جمعه براي دختران نيز كلاس نهج البلاغه گذاشت ، اين جلسات به طور سيار و نوبتي در خانه هاي افراد تشكيل مي شد . هسته اصلي گروه فرقان در مسجد خمسه شكل گرفت و افرادي چون محمد متحدين ، عباس عسگري و عليرضا شاه بيگ ارتباط عميق تري با گودرزي برقرار كردند . (8) اين افراد از گودرزي خواستند تا مباحث مسجد در خانه هايشان نيز طرح شود و اين ارتباطات نزديك موجب پيوندهاي پس از آن شد .
اكبر گودرزي روي مسائل فكري و عقيدتي آنها كار مي كرد ، در يكي از جلسات تصميم گرفته شد تا نوشته ها و يادداشت ها تكثير شوند . با دكتر ملكي يكي ديگر از كساني كه در جلسات مسجد قلهك شركت مي كرد ، نيز صحبت شد . در خانه عسگري جمع شدند و ملكي گفت افرادي را در اروپا مي شناسد كه مي توانند اين نوشته ها را چاپ و تكثير نمايند .
چون دكتر ملكي عازم تعطيلات تابستاني بود ، گودرزي نوشته ها را در اختيار او گذاشت و بعد از دو سه ماهي كه بازگشت فقط يك جلد از تفسير سوره يوسف و قسمت هايي از كتاب توحيد و تفسير سوره طه را با خود آورد ، از اين رو اكبر گودرزي و يارانش تصميم گرفتند جريان چاپ و تكثير را در داخل كشور به نتيجه برسانند .
به كمك اعضا پولي تهيه كردند و يك دستگاه تايپ و يك دستگاه كپي خريداري كردند ، آنها در خانه عسگري شبانه روز دست به كار شدند و نوشته ها را تايپ و كپي كردند . در جريان اين فعاليت كتاب توحيد و ابعاد گوناگون آن (كتاب اول) و تفسير سوره هاي كهف ، مريم و انبياء تكثير و سپس توسط علي حاتمي پخش شد .
گروه مسجد خمسه قلهك در فرآيند كار گروهي خويش موفق به چاپ و تكثير نوشته هاي اكبر گودرزي شد كه مرحله موفقيت آميزي براي آنان به شمار مي آمد . در واقع اكبر گودرزي افكار و انديشه هاي خويش را از درون مساجد و به نام دين و برداشت هاي جديد ديني توسعه داد و توانست افرادي را به خود جذب نمايد كه اين افراد در مراحل بعدي و تأسيس گروه فرقان نقش مهمي در پيشبرد اهداف او داشتند . اكبر گودرزي به غير از مسجد در جلسات خانگي نيز شركت مي كرد كه خود به يكي از آنان اشاره كرده است .
--------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت:
1. رسول جعفريان ، جريان ها و سازمان هاي مذهبي سياسي ايران ، تهران ، مركز اسناد انقلاب اسلامي ، 1383 ، ص 567
2. ياسر هاشمي ، عبور از بحران ، كارنامه و خاطرات هاشمي رفسنجاني ، تهران ، دفتر نشر معارف انقلاب ، چ دوم ، 1378 ، ص 82
3. آرشيو مركز اسناد انقلاب اسلامي ، پرونده اكبر گودرزي ، شماره بازيابي 774
4. همان
5. همان
6. همان
7. همان ، ص 52
8. همان
گروه فرقان (10)
