گروه های سلفی جهادی، از هم گسیخته اما دارای هدف واحد هستند

Testtubedailyshow

ویتسه ون دن برگ پژوهشگر مرکز بین المللی مقابله با تروریسم لاهه است. وی دانش آموخته علوم سیاسی در دانشگاه لیدن و کارشناس روابط بین الملل و فلسفه سیاسی است. ویتسه پس از اتمام تحصیل در دانشگاه لیدن در سال 2002، وارد نیروی هوایی شد و به «آکادمی نظامی سلطنتی هلند» پیوست. او که چند درجه نظامی در نیروی هوایی هلند دارد، در سال 2011 و 2012 در سمت دیدبان نظامی سازمان ملل در خاورمیانه فعالیت می کرد. ویتسه از سال 2013 به انستیتو امور امنیتی و بین المللی دانشگاه لیدن پیوسته است و درآنجا ضمن گذراندن دوره دکترا، درباره موضوع خشونت سیاسی در منازعات فعلی خاورمیانه پژوهش می کند. وی همچنین درحال حاضر در مرکز بین المللی مقابله با تروریسم لاهه، بر روی پروژه ای درخصوص پیکارجویان تروریستی خارجی کار می کند. ون دن برگ معتقد است نه ایدئولوژی و نه مذهب هیچ کدام علت رادیکالیزاسیون نیستند و گروه های رادیکال از ایدئولوژی و مذهب استفاده می کنند تا هوادار جذب کنند. وی مؤثرترین راه مقابله با گروه های افراطی را آگاه کردن آن ها از واقعیت رادیکالیزاسیون و افراطی گری می داند. این پژوهشگر گروه های جهادی بین المللی معتقد است باوجود اعلام جدایی النصره از القاعده، این دو سازمان به همکاری با یکدیگر ادامه خواهند داد. وی همچنین معتقد است با فروپاشی داعش، اعضای این گروه به النصره، رقیب کنونی خود، خواهند پیوست. آنچه در ادامه می آید، متن مصاحبه اختصاصی خبرنگار بنیاد هابیلیان با این پژوهشگر مرکز بین المللی مقابله با تروریسم لاهه درباره موضوعات فوق است که در اختیار مخاطبین سایت قرار می گیرد.

هابیلیان: کدام یک را علت اصلی رادیکالیزاسیون می دانید: ایدئولوژی یا مذهب؟

ون دن برگ: دربین کارشناسان بحث زیادی درباره این پرسش در جریان است. درواقع، هیچ کس پاسخ دقیق این پرسش را نمی داند؛ زیرا برای افراد مختلف متغیر است. به شخصه، معتقدم نه ایدئولوژی و نه مذهب هیچ کدام علت رادیکالیزاسیون نیستند: هردوی آن ها ابزارهایی هستند که ممکن است افراد یا گروه های رادیکال از آن استفاده کنند تا هوادار جلب کنند. به باور من، افرادی که چه از طریق ایدئولوژی و چه از طریق مذهب به رادیکالیسم روی می آورند، قبلاً به نوعی سرخوردگی یا معضل روحی مبتلا بوده اند که آن ها را به سوی این پدیده کشانده است.

هابیلیان: آیا این موضوع برای سلفیه جهادی نیز صدق می کند؟

ون دن برگ: سلفیه جهادی مثال خوبی برای این قضیه است. در اروپا، بسیاری از کسانی که به این نوع رادیکالیسم روی آورده اند، در گذشته دارای مشکلاتی بوده اند و فرقی نمی کند که این افراد از قبل مسلمان بوده اند یا از دین دیگری به اسلام روی آورده اند. براساس تحقیقات به عمل آمده، بسیاری از افرادی که به گروه های افراطی می پیوندند، یا از مشکلات روانی رنج می برده اند یا خواسته ای داشته اند که مقامات و مسئولین به آن رسیدگی نکرده اند. به نظر می رسد که این افراد در برخورد با رادیکالیزاسیون آسیب پذیری بیشتری دارند.

هابیلیان: بهترین راهکار سیاسی برای برخورد با سلفیه جهادی چیست؟

ون دن برگ: روی کاغذ می توان گفت بهترین راه، معرفی گروه های جایگزینی است که در عمل قادر به جذب گروه های آسیب پذیر باشند. این گروه ها نیاز دارند آگاه شوند که رادیکالزاسیون راه حل نیست، بلکه خودش معضل است. این آگاهی نیز نیازمند رویکردی پیشگیرانه در تمام سطوح مدیریتی، به ویژه شهرداری هاست. ایده آل این است که مدیریت جامعه شهری به گونه ای باشد که از هم از نظر سیاسی و هم مذهبی، پاسخگوی نیازهای گروه ها باشد.

هابیلیان: کدام عامل در گرایش جوانان اروپایی به رادیکالیسم نقش پرررنگ تری داشته است، مطالبات سیاسی و اقتصادی یا مسائل فرهنگی و هویتی؟

ون دن برگ: تکرار می کنم، هر فرد ممکن است انگیزه به خصوصی برای پیوستن به گروه های افراطی داشته باشد. به طور کلی، به نظر می رسد ترکیبی از تمام عوامل فوق در گرایش به رادیکالیسم نقش داشته باشد. رکود اقتصادی باعث بیکاری می شود و بیکاری پیامدهای فرهنگی و هویتی دارد. اگرچه، مواردی از رادیکالیزاسیون وجود دارد که این فرضیه را نقض می کند، مانند افرادی که از پایگاه اقتصادی قدرتمندی برخوردار بوده، تحصیلات عالیه داشته اند و با این وجود رادیکالیزه شده اند. این افراد، بنابه دلایلی به جهاد علاقه مند می شوند و تصمیم می گیرند به گروه های جهادی بپیوندند. فشار از سوی خانواده یا دوستان ممکن است عامل مهمی در این تصمیم گیری باشد.Vitseh

هابیلیان: چه عواملی جوانان هلندی را ترغیب کرده است تا به سوریه سفر کنند و در به اصطلاح جهاد علیه اسد شرکت کنند؟

ون دن برگ: می توان گفت همان علل گرایش به افراطی گری که دربالا ذکر شد، در رفتن جوانان هلندی به سوریه هم صدق می کند. یک فرض این است که بسیاری از مراکشی تبارهای هلند که عموماً یا نسل اولی هستند (یعنی خودشان در مراکش متولد شده اند و سپس به هلند مهاجرت کرده اند) یا نسل سومی (فرزندان فرزندان نسل اولی ها) دچار بحران هویت هستند و این بحرانْ آن ها را در برابر رادیکالیزاسیون آسیب پذیر کرده است.

هابیلیان: بعضی از کارشناسان افراطی گری، مخالف این هستند که در توصیف گروه های جهادی بین المللی از عنوان «جریان» استفاده شود؛ زیرا معتقدند این گروه ها علیرغم اشتراک در مجموعه ای کلی از باورهای ایدئولوژیک، به لحاظ سازمانی و گاهی اوقات از نظر دکترین با هم متفاوت هستند و در دسته بندی های مختلفی قرار می گیرند. نظر شما دراین باره چیست؟

ون دن برگ: من هم معتقدم این گروه ها از هم گسیخته اند و به نظرم مشاجرات میان داعش و القاعده نشان دهنده این گسیختگی است. بااینکه هدف کلی این دو گروه یکی است و آن عبارت است از ایجاد (دوباره) خلافت، آن ها درباره چگونگی پیاده کردن این هدف با هم اختلاف دارند. نکته مهم دراین باره این است که گسیختگی خصوصیت مشترک گروه های افراطی است. برای مثال، ارتش جمهوری خواه ایرلند چندبار منشعب شد، گروه بادر ماینهوف در آلمان از داخل متلاشی شد. در حقیقت تحقیق در تاریخ نشان می دهد که گسیختگی علت اصلی شکست گروه های تروریستی است.

هابیلیان: ژولای ویدویی از ابومحمدالگولانی، رهبر جبهة النصره، منتشر شد که در آن جدایی رسمی این گروه از القاعده و تغییر نام آن به «جبهة الفتح الشام» را اعلام کرد. به نظر شما آیا این جدایی واقعاً محقق شده است؟

ون دن برگ: همانطورکه بسیاری از کارشناسان اشاره کرده اند، محل سؤال است که آیا جبهة النصره (یا جبهة الفتح الشام کنونی) واقعاً از القاعده مرکزی جدا شده است یا نه. اگرچه به نظر می رسد که این گروه ها به لحاظ گفتمانی از هم جدا شده اند، در حقیقت در اهداف و روش های رسیدن به آن اهداف، با هم مشترک هستند. این حرکت النصره حاکی از تمایل گروه برای تبدیل شدن به شریک مقبول کنشگران بین المللی است: با انشعاب از القاعده، النصره دیگر به طور رسمی سازمانی تروریستی محسوب نمی شود و ممکن است در مقام طرف مذاکره محسوب شود.

هابیلیان: آیا با جدایی النصره، القاعده ضعیف می شود؟ این رویداد بر رقابت النصره با القاعده چه تأثیری خواهد گذاشت؟

ون دن برگ: درست است که النصره سازمانی قدرتمند است و جدایی اش از القاعده باعث تضعیف این گروه می شود، اما درعمل انتظار می رود این دو گروه همچنان به همکاری با یکدیگر ادامه بدهند. القاعده ازاین پس دیگر عنصری در داخل القاعده مرکزی نخواهد بود، بلکه در جایگاه شریک قدرتمند آن عمل خواهد کرد. بنابراین، النصره می تواند با استقلال بیشتری از القاعده به فعالیت بپردازد و این امر، روی کاغذ، جایگاه القاعده را تضعیف خواهد کرد.

در پاسخ به بخش دوم، به نظر می رسد با تضعیف هرچه بیشتر و درنهایت متلاشی شدن داعش درنتیجه ائتلاف های بین المللی، النصره جای خالی این گروه را پر خواهد کرد. ازسوی دیگر، باتوجه به تمایل النصره برای تبدیل شدن به شریکی مقبول برای بازیگران ائتلاف علیه داعش، این احتمال وجود دارد که این گروه از درپیش گرفتن روش های داعش خودداری کند. 

هابیلیان: رقابت میان داعش و القاعده چه پیامدهایی برای منطقه به همراه خواهد داشت؟

ون دن برگ: درست است که رقابت سختی میان گروه های جهادی وجود دارد، اما این گروه ها در انتها یک هدف را دنبال می کنند. پیش بینی من این است که رهبران گروه ها از ترس شهرت، همدیگر را تحمل نخواند کرد. اگرچه افراد رده های پایین تر نشان داده اند اگر نزاعی پیش بیاید، عملگراتر هستند. تاآنجاکه در مواقعی، گاهی اوقات با یگان های خود، به اردوگاه های رقیب پیوسته اند. حتی معتقدم در صورت وقوع تهدیدی مشترک، مثلاً حمله ائتلاف های بین المللی، جهادی ها گزینۀ اتحاد را در دستورکار قرار خواهند داد.   

هابیلیان: ورود داعش به مرحله افول یا سقوط احتمالی چه پیامدهای ژئوپلتیکی به بار خواهد آورد؟

ون دن برگ: به نظر من پیامدهای این رویداد بیشتر متوجه منطقه خواهد بود، اگرچه ممکن است بعضی از آن ها که به داعش تعلق خاطر دارند به صورت انفرادی به حملاتی در غرب دست بزنند. دو سناریو ممکن است در منطقه اتفاق بیافتد:

  1. جنگجویان داعش ممکن است به فاز فعالیت زیرزمینی روی بیاورند و همچنان به صورت سازمانی تروریستی در عراق و سوریه باقی بمانند؛ شبیه کاری که اسلاف آن مانند «القاعده در عراق» و «دولت اسلامی در عراق» انجام دادند.
  2. همچنین آن ها ممکن است به گروه سلفی دیگری مثل النصره بپیوندند. شکاف میان القاعده و جبهة النصره ممکن است راه را برای وقوع این سناریو هموار کند.

هر دو سناریو یک نقطه مشترک دارند و آن اینکه ایدئولوژی جهادی باقی خواهد ماند و ممکن است تهدید خطرناکی برای آینده باشد.

هابیلیان: مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر پدیده موسوم به «جهادجهانی» را چه می دانید؟

ون دن برگ: سه عامل را مؤثر می دانم:

  1. سطح رهایی ای که سنی ها به طور عام و سلفی ها به طور خاص تجربه می کنند: اگر احساس کنند که به آن ها ظلم می شود، فعال خواهند شد و به میدان خواهند آمد. این ایده برگرفته از نظریه محرومیت نسبی است [این نظریه می گوید که عمدتاً سرخوردگی افراد در دست‌یابی به اهدافشان در نهایت باعث ایجاد رفتارهای نامتعارف از سوی آنان میشود. به همین ترتیب این نارضایتی مستمر انگیزه هایی را برای خشونت جمعی فراهم می کند که پیدایش تروریسم نمود بارز آن است.]
  2. نواحی در دسترس برای فعالیت: گروه های جهادی سلفی برای ادامه حیات به دولت های شکست خورده یا مناطق فارغ از کنترل دولتی احتیاج دارند.
  3. سطح همکاری بین المللی علیه گروه ها: چنانچه این گروه ها را در محیط های پیرامونی شان به حال خود رهاکنند، قادر خواهند بود دوباره قامت راست کنند.

هابیلیان: بانگاهی به تحولات سال 1999، مشاهده می کنیم گروه های ستیزه جوی سلفی جهادی عربستان سعودی را «دشمن نزدیک» خود درنظر می گیرند. هرچند، امزوه آشکار است که جهادی ها، به خصوص دولت اسلامی، شیعیان را دشمن نزدیک خود قلمداد کرده اند. این تغییر استراتژی چرا و چگونه روی داد؟

ون دن برگ: درست است. ستیزه جویان جهادی به رژیم هایی می تازند که –به زعم آن ها- تفسیر غلطی  از اسلام را مطرح می کنند. جهادی ها، عربستان سعودی را به علت پذیرفتن سربازان آمریکایی در جنگ اول خلیج فارس و بیرون نکردن آن ها پس از جنگ، محکوم می کنند. اتفاقی که در دهه 90 افتاد، این بود که ابومصعب الزرقاوی، رهبر گروهی که بعداً در نهایت نام داعش را برخود گذاشت، دیدگاه جهادی به شدت رادیکالی را اتخاذ کرد که شیعیان را مرتد و اهداف مشروع حملات جهادی درنظر می گرفت. وی تاآنجا پیش رفت که اعلام کرد شیعیان به سبب نزدیکی شان با مسلمانان (همانطور که گفته شد، زرقاوی شیعیان را مرتد می داند) ازجوامع سکولار خطرناک تر هستند.  

این روایت پس از حمله سال 2003 آمریکا به عراق جذابیت کسب کرد. گروه های جهادی سنی در عراق گمان می کردند در سیاست، عرصه را به شیعیان و کردها، که به زعم آن ها از جانب آمریکا حمایت می شوند و با ایران همکاری می کنند، واگذار کرده اند. این گروه ها سرخوردگی خود را درمیان اهل تسنن منتشر کردند تا برای ایده های خود طرفدار جلب کنند. جهادی ها، برای جبران سرخوردگی (مربوط به پاسخ سؤال اول) ناشی از ازدست دادن جایگاه سیاسی شان و مشاهده این واقعیت که گروه های سنی فاقد قابلیت انسجام سازمانی هستند، گزینه نزاع مذهبی را در دستور کار قرار دادند. اگرچه بسیاری از اهل تسنن داعش را قبول ندارند، چاره ای نمی بینند مگر اینکه با این گروه همکاری کنند.   

هابیلیان: آیا ممکن است که جهادی ها بار دیگر عربستان را دشمن نزدیک در نظر بگیرند؟

ون دن برگ: بله.  تاکنون چندبار به عربستان سعودی توسط سلفی جهادی ها حمله شده است. جهادی ها آل سعود را متحدین آمریکای سکولار می دانند و ازین رو معتقدند باید با آن ها مقابله شود. تصویب قانون پیگرد قضایی اتباع سعودی برای مشارکت در حملات یازده سپتامبر احتمال رویارویی جهادی ها با عربستان را افزایش می دهد.

هابیلیان: آینده گروه های تروریستی جهادی سلفی را چگونه پیش بینی می کنید؟

ون دن برگ: با بررسی رویدادهای چندسال گذشته، می توان انتظار داشت اندیشه های جهادی-سلفی در نقطه ای (به طور متمرکز) به حیات خود ادامه دهند، همچنانکه همیشه عده ای سلفی وجود خواهند داشت که احساس می کنند توسط دیگر جوامع (مثلاً شیعیان، «غرب» و سکولارها) مظلوم واقع شده اند. تاریخ همچنین به ما می آموزد که این سلفی های افراطی تمایل دارند به مناطقی بروند که درآنجا بتوانند فارغ از کنترل شدید دولتی به فعالیت بپردازند. باتوجه به این واقعیت و باتوجه به به بیرون رانده شدن سلفی های جهادی از عراق و سوریه توسط ائتلاف های بین المللی، به احتمال زیاد آن ها به منطقه ای دیگر خواهند رفت. محتمل ترین مقاصد بعدی این گروه ها ابتدائاً لیبی و نیجریه (محل فعالیت بوکوحرام) و سپس جنوب شرق آسیا خواهد بود. در مجموع، معتقدم خاورمیانه لازم است خود را برای مقابله طولانی مدت با جهادگرایی آماده کند.

 

 


مطالب پربازدید سایت

شهادت یک نوزاد در حمله تروریست‌ها

حمله تروریست‌ها در ایام نوروز

جدیدترین مطالب

شهادت یک نوزاد در حمله تروریست‌ها

حمله تروریست‌ها در ایام نوروز

احمد عطایی مدیر انتشارات قدر ولایت

باید اعترافات و اسناد جنایات منافقین منتشر شود

دادگاه منافقین اقدامی در مسیر عدالت؛

روایت خانواده‌های شهدای ترور از جنایت‌های فرقه نفاق

مطالب پربازدید بخش گفتگو

رئیس بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی

ماهیت فرقه منافقین با اسلام در تضاد است

علی بابایی کارنامه نماینده مردم ساری در مجلس شورای اسلامی

منافقین باید تاوان جنایات خود را به اندازه شأن ملت ایران پرداخت کنند

مصاحبه رادیویی دبیرکل بنیاد هابیلیان در سالگرد حادثه تروریستی شاهچراغ (ع)

ریشه واقعه شاهچراغ به قدرت های استکباری برمی گردد

دی 1402
شنبه 1 شنبه 2 شنبه 3 شنبه 4 شنبه 5 شنبه جمعه
1
2
3
5
6
7
8
9
10
11
12
14
15
16
17
18
19
21
22
23
28
29

دانلود فیلم های تروریستی ایران و جهان