نقد ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق-کتاب شناخت(قسمت دهم)

»توضيحي دربارة اصل اجتهاد »

منظور از اجتهاد آن نيست كه هر كس طبق برداشت و صلاحديد شخصي خود درباره احكام اسلامي نظر بدهد ، و هر قسمت يا قسمتهائي كه موافق با نظر شخصي او نبود تبديل و تغيير دهد ، بلكه منظور از اجتهاد چنانكه در تمام متون اسلامي تعريف شده است « تحصيل احكام شرعي فرعي از دليل هاي اصولي مناسب آنها ) ست ، مجتهد پس از فرا گرفتن تمام مقدماتي كه صلاحيت استنباط بر آنها متوقف است ( از علوم مقدماتي عربي مانند نحو و صرف و معاني و بيان و بديع و منطق و فلسفه گرفته تا تفسير و حديث و رجال و اصول و كلام و استدلال فقهي يا فقه استدلالي و تفريعي و فتوائي ) احكام الهي را از ادلة موجود آن در متون اصلي اسلامي طبق ضوابط و اصول مقرره در علوم مقدماتي و فقه و اصول استنباط مي كند ، و حق ذره اي تصرف يا دخالت دادن ذوق و سليقة شخصي را ندارد ، و نسبت به آن جنبه كه احكام مشخصي در آن مقرر نشده ، احكام و قوانين كلي مربوط به آن قسمت را استنباط كرده و سپس با استفاده از خبره اسلامي خود درباره احكام الهي ، طبق مصلحت زماني و مكاني امت اسلامي حكم موافق و مناسب با آن قواعد عامه را صادر مي كند .

راجع به احكام اسلام تنها كاري كه بايد مجتهد انجام دهد همين است و بس .

در قرآن و سنت متون بسيار زيادي درباره ممنوعيت هرگونه دخل و تصرفي در احكام الهي وارد شده است .

8-مراحل شناسائي

« مرحله اول – شناسائي صورت حسي دارد ( عمل )

مرحله دوم – شناسائي صورت تعقلي بخود مي گيرد ( تئوري)

مرحلة سوم – صحت و سقم اين شناسائي تعقلي در عمل و به طور تجربي تحقيق مي شود ( عمل وسيعتر)

مرحلة چهارم – شناسائي تعقلي پس از جرح و تعديلهائي به صورت قانون جزء معرفت ( واقعيات شناخته شده ) بشر در مي آيد ( تئوري وسيعتر و دقيقتر ) » ص 76

« شناسائي هيچوقت نمي تواند مطلق باشد ولي همواره به سوي مرحله اي كه عاري از احساسات ضد تكاملي و اثرات منفي آنست به پيش مي رود ، بشر دائما از وابستگي هاي شخصي و فردي كنده مي شود و به همين نسبت رموز بيشتري از جهان را كشف مي كند و بيشتر به سوي مطلق مي گرايد » ص 91

« خطاي حواس در بوجود آمدن تفكرات غير منطقي نقش مهمي دارد » ص 88

« تمامي شناسائي هائي كه به دست مي آوريم حتي آنهائي كه علمي هستند هم رنگي از تفكرات ما را دارند و هم از احساسات » ص 87

« نحوه تفكر ما نيز اكثرا بخاطر قرار گرفتن در شرايط خاص ( نظير طبقات اجتماع ) رنگ آن شرايط را بخود گرفته و داراي اشكالاتي است كه نتيجة آن باز هم كاهش ميزان صحت شناسائي است » ص 90

همانطور كه از نحوه انتخاب جملات بالا پيداست مطالبي كه در اين فصل آمده به دو بخش مهم تقسيم مي شوند :

1-مطالبي كه راجع به مراحل شناسائي بيان شده .

2-مطالبي كه مربوط به نسبي بودن شناسائي است .

در مورد هر دو بخش اين فصل مطالب گفتني زياد است كه در مطالب زير خلاصه مي كنيم :

1-در مورد مراحل شناسائي

در اين مورد دو نقد اصلي داريم:

1-تنها آن دسته از شناسائي ها كه به اوضاع و احوال مادي موجودات محسوس خارجي مربوط هستند لزوما اين مراحل يا برخي از آن را بايد طي كنند ، شناسائي هائي كه مستقيما مربوط به خواص مادي موجودات محسوس نيستند نيازي به اين مراحل ندارند ، شناسائي هاي رياضي كه بر بديهيات عقلي تكيه دارند ، بدون نياز به اين مراحل قابل استنباط بر دريافت هستند، شناسائي هاي مربوط به متافيزيك نيز در نتيجة رابطه مستقيمي كه با بديهيات اصيل عقلي دارند نيازي به اين مراحل ندارند .

2- در مورد شناسائي هاي مربوط به خواص مادي محسوسات خارجي نيز گرچه بطور اجمال بعضي از اين مراحل ضروري هستند ولي ترتيبي كه براي اين مراحل تعيين شده و همچنين تعدادي كه براي آنها مشخص گرديده هيچ يك عملا شرايط لازم و دائمي براي شناسائي نيستند ، در بسياري از موارد انسان در نخستين برخورد حسي با پديده اي خاص به قانون كلي پي مي برد ، و در بعضي موارد فرضيه پيش از مرحلة برخورد عملي و حسي نخستين انجام مي گيرد ، و در بسياري موارد مرحلة نخستين – مرحلة عمل و احساس- با مرحلة سوم- مرحلة آزمايش صحت و سقم فرضيه- در يكديگر ادغام شده و با هم انجام مي گيرند . . . بهرحال آنچه به عنوان مراحل شناسائي بيان گرديده تنها مي تواند بعنوان پيشنهادي براي نظم بخشيدن به فراگيري هاي علمي تلقي گردد ، و نه بعنوان يك قانون علمي حتمي و عمومي .

نقد ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق-کتاب شناخت(قسمت نهم)