به گزارش پایگاه خبری‌تحلیلی هابیلیان (خانواده شهدای ترور کشور)، «کامران کرمی» تحلیلگر مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با ایرنا ضمن تشریح کارنامه حقوق بشری حاکمان سعودی، تاکید کرد که بیشترین موارد نقض حقوق بشر در عربستان در قبال شیعیان و زنان صورت می گیرد. به گفته وی باور حاکمان سعودی مطالبات نوگرایانه و خواست های حقوق بشری را برنمیتابد و همین مساله سبب چالش هایی جدی برای عربستان در سطح منطقه ای و بین المللی خواهد شد.
گروهی از ناظران بین المللی که وظیفه تحقیق و تفحص درباره حمله عربستان به یک مراسم عزاداری در شهر صنعا پایتخت یمن را بر عهده داشتند، در واپسین روزهای مهرماه طی بیانیه ای خطاب به شورای امنیت سازمان ملل، سعودی ها را به نقض حقوق بشر متهم ساختند. در حمله هوایی ائتلافِ تحت رهبری سعودی ها که روز شنبه هفدهم مهرماه رخ داد، بیش از 700 غیرنظامی کشته و زخمی شدند.
در بیانیه یاد شده ناظران بین المللی آمده است که هیچ دلیلی برای اثبات رعایت احتیاط های لازم از سوی جنگنده های ائتلاف به منظور کاهش خسارت های مالی و جانی غیرنظامیان وجود ندارد. انتشار این بیانیه بار دیگر پرونده حقوق بشری عربستان را کانون توجه قرار داد. وضعیت حقوق بشری سعودی ها در قلمرو عربستان نیز اوضاع بهتری ندارد. عربستان سعودی به دلیل نداشتن قانون اساسی مدون، در عمل مطابق میل و سلیقه حاکمان آن اداره می شود که همین مساله باعث اعمال تبعیض و حاکم شدن فضای سرکوب و خفقان در این کشور شده است..
متن کامل این گفت‌وگو از این قرار است؛
چه عواملی طی چند سال گذشته وضعیت حقوق بشری عربستان را مورد توجه ناظران بین المللی قرار داده است؟
در یک دهه اخیر و پس از تحولات 11 سپتامبر، وضعیت حقوق بشری عربستان سعودی در مجامع و نهادهای بین المللی مرتبط بیشتر مورد توجه، حساسیت و رصد قرار می گیرد به این معنا که به موازات پررنگ شدن نقش عربستان در حمایت های مستقیم و غیرمستقیم از گروه های سلفی مسلح و فراگیر شدن تروریسم بین المللی که امنیت غربی ها را تهدید می کند، وضعیت برای سعودی ها سخت تر از گذشته شده است. تا پیش از این، نهادهای حقوق بشری در اروپا و آمریکا کمتر به مواردی چون حقوق اقلیت ها، زنان، زندانیان و بطور کلی جامعه مدنی می پرداختند. دلیل آن نیز شراکت اقتصادی و راهبردی عربستان با قدرت های غربی بود که در عمل موضوع هایی مرتبط با حقوق بشر را به حاشیه می راند.
آیا نشانه هایی وجود دارد که در آینده، دولت عربستان به دلیل نقض حقوق بشر متحمل هزینه های بیشتری شود؟
آنچه از تبیین روندهای موجود و رصد چشم اندازهای آینده می توان فهمید، این است که این وضعیت می تواند از 2 منظر برای سعودی ها دردسرساز شود. از یک طرف، غلیان و پوست اندازی جامعه عربستان و از طرف دیگر، گسست در معادله موازنه و همکاری با غرب که ضمن افزایش هزینه های اقدام این کشور در صحنه های منطقه ای و بین المللی، حمایت های سنتی از عربستان را در پرونده های حقوق بشری کاهش خواهد داد.
ارزیابی شما از وضعیت درونی عربستان در زمینه رعایت حقوق بشر بر اساس معیارهای بین المللی چیست؟
به طور اساسی 2 گروه از جامعه عربستان یعنی اقلیت های مذهبی که در راس آن شیعیان قرار دارند و گروه دیگر یعنی زنان اهداف و قربانیان اصلی سیاست های تبعیض آمیز به شمار می آیند. تفاسیر دشوار و سرسختانه نهاد وهابیت در عربستان بیش از سایر گروه ها، این 2 گروه را مورد هدف قرار داده است. در باور آنان، شیعیان به عنوان بدعت گذاران در دین خوانده می شوند که این تفسیر با سرکوب نظامی دولت نیز همراه شده و وضعیت بسیار دشواری را برای شیعیان عربستان رقم زده است. برای زنان نیز وضع بسیار نامطلوب است؛ به ویژه که با گسترش مطالبات نوگرایانه در جامعه عربستان، زنان همچنان از حقوق اولیه بی بهره اند و حتی رانندگی آن ها به رسمیت شناخته نمی شود.
در این میان، نباید یک نکته مهم را از نظر دور داشت و آن ظرفیت های حرکت زنان در جامعه عربستان است. جامعه عربستان دچار تضاد و چالش سنت و مدرنیته است. از یک طرف گرایشی وجود دارد که اعضای این جامعه را به سمت سبک های زندگی غربی می کشاند و از طرف دیگر سنت های تاریخی مبتنی بر پدرسالاری امکان تحرک اجتماعی را از آنان می گیرد. بنابراین، نباید انتظار زیادی از نظام و شالوده باورهای سعودی برای تحمل گرایشات نوگرایانه و خواست های حقوق بشری را داشت.
پرونده دخالت عربستان در سرکوب شیعیان بحرین و کشتار غیرنظامیان یمن ،پرونده جرایم حقوق بشری سعودی ها را سنگین ساخته است. کشتار مردم صنعا در مراسم عزاداری نیز سعودی ها را در مجامع حقوق بشری متهم ساخت. هدف عربستان از چنین اقدام هایی چیست؟ چرا این کشور از مخدوش شدن چهره خود هراسی ندارد؟
برخلاف برخی تحلیل های موجود که اقدام عربستان در بحرین و یمن را نوعی ماجراجویی برای کسب نفوذ یا ایفای نقش برادر بزرگتر ارزیابی می کنند، بر این باورم آنچه امروزه عربستان در بحرین و یمن انجام می دهد در وهله اول اقدام برای بقا و تداوم مشروعیت پادشاهی در سطح شبه جزیره عربی است. بدین معنی که هویت خواهی شیعی و چالش بقای متحدان، 2 عاملی هستند که عربستان را مجبور به عملیات آشکار نظامی کرده است. بنابراین در چنین شرایطی که پیرامون عربستان برای این کشور بحران زا است و این بحران ها قابلیت تسری به قلمرو عربستان را دارد، سعودی ها چندان نگران حیثیت و مخدوش شدن چهره خود نیستند، چون تصور می کنند که دومینوی بهار عربی، پتانسیل تخریبی بالایی دارد که اگر امروز با قاطعیت در مقابل آن نایستند، فردا باید داخل عربستان، هزینه های گزاف تری را بپردازند.
با این حال، اقدام سعودی ها در یمن و بحرین ضمن اینکه پرونده سیاه حقوق بشری عربستان را برای افکار عمومی جهان آشکار می کند، در بُعد سیاسی هم به صورت مستقیم با نقش و ژئوپلیتیک عربستان در سطح منطقه ای ارتباط می یابد و چالش هایی جدی را متوجه این کشور خواهد کرد.
جایگاه و موقعیت گروه های سیاسی و فعالان مدنی در عربستان چگونه است؟ آیا عرصه ای برای فعالیت آنان وجود دارد؟ در مورد فعالیت مطبوعات در عربستان وضعیت چگونه است؟
جامعه مدنی به معنا و مفهوم اعم آن که حد واسط مردم و حاکمیت باشد، به طور اساسی در عربستان سعودی به رسمیت شناخته نشده و نمی شود. در قلمرو همسایگان عربستان و در منطقه خاورمیانه تا اندازه ای شاهد جوامع مدنی نیم بند هستیم اما در عربستان چنین سازوکاری بسیار بسیار ضعیف است. حزب در اشکال غربی و شرقی آن نیز در عربستان محلی از اعراب ندارد و هرگونه اقدام برای تشکیل آن غیرقانونی است و جرم محسوب می شود. یک سری تشکل ها و جمعیت های مذهبی وجود دارند که به دلیل مصلحت هایی از سوی معتمدان تاسیس شده و پس از مدتی منحل می شوند یا اگر بنای مخالفت دارند به خارج از مرزهای عربستان تبعید می شوند. تنها مطبوعات هستند که تا حدی قابلیت فعالیت رسانه ای دارند اما نکته اینجا است که این رسانه ها در واقع تریبون حاکمیت و گفتمان آن در داخل، منطقه و سطح بین المللی است و اگر بخواهیم کارکرد مطبوعات در عربستان را به لحاظ ماهیت و فلسفه وجودی آن تحلیل کنیم، فرسنگ ها فاصله می بینیم. بنابراین جامعه عربستان راه بسیار سختی را در فرایند تحول اجتماعی و نو شدن پیش رو دارد.
