شهر مهاباد یکی از شهرهای مهم وسیاسی شمال غرب کشورمی باشد وبه سان گنبد کاووس از شهرهای سنی نشین کشوربود و به طور قطع تبعید شهید مدنی به آن شهر در زمینه ی همان سیاست تبعید روحانیون مبارز به مناطق نامتجانس از لحاظ مذهبی بود. ولی وی به هرجا که قدم می گذاشت همان سلوک همیشگی خود را داشت ونکات اشتراک تأکید می ورزید ونکات افتراق را نادیده می گرفت. بنابراین وقتی به مهاباد واردشد بر همان جنبه ی مبارزه با رژیم پهلوی تأکید وسعی در بسیج مردم در این زمینه کرد. وی در یکی از سخنرانی های خود اظهار کرد :« شما به ابوبکر، عمر، علی وعثمان چه کار دارید؟ بروید تحقیق کنید که پول نفت کجا می رود.»
وبدین گونه اذهان مردم را از اختلافات مذهبی به نکات حساس منعطف کرد. حضور وی در مهاباد با واکنش برخی روحانیون اهل تسنن آن شهر روبه روشد. از جمله شیخ عزالدین حسینی- امام جمعه وقت مهاباد- که رهبر مذهبی شهر بود وبه حضور وی وفعالیتهایش واکنش نشان داد. شهیدمدنی نیز از بدو ورود به مهاباد مقابله وافشای چهره های واقعی داعیه داران مبارزه ی ظاهری را وجهه همت خود قرار داد وبه افشا گری علیه آنان پرداخت. از جمله آن افراد همان عزالدین حسینی بود که رسماً از طرف شاه به امامت جمعه شهر منصوب شده بود. این افشاگری ها باعث شد تا تعدادی از جوانان مبارز ومذهبی مهاباد به خانه عزالدین حسینی رفته ضمن ابراز انزجار وتنفر شدید شیشه های منزل وی را به عنوان اعتراض بشکنند.
وی شعار وحدت شیعه وسنی راسرمی داد وآن رابهترین راه مبارزه با رژیم پهلوی می دانست وبر آن تأکید میکرد وبه این وسیله جوانان مبارز مهاباد را در خط مبارزه بارژیم پهلوی قرار می داد.حضور شهید مدنی در مهاباد که از لحاظ جغرافیایی نزدیک به زادگاه خود- آذرشهروتبریز – بود باعث شد تا مبارزان مذهبی از تبریز به خدمت وی بشتابند واز وی راهنمایی بگیرند ودرخواست نمایند تا پس از پایان تبعید به آن شهر مراجعت کند. مجموع این اقدامات باعث شد تا ساواک مهاباد خواستار تغییر محل (اقامت اجباری)تبعید وی از مهاباد شود. رئیس ساواک خرم آباد در نامه ای به فرمانداری خرم آباد در این زمینه نوشت:
« مصلحت منطقه ای ایجاب می نماید که محل تبعیدوی( اسد الله مدنی دهخوارقانی )از مهاباد تغییر یابد. علی هذا به منظور انجام اقدامات قانونی در این مورد خواهشمند است دستور فرمایید روز جاری در زمینه ی تشکیل کمیسیون امنیت اجتماعی خرم آباد اقدامات لازم معمول ونتیجه را اعلام دارند.»
بلافاصله پس از وصول این نامه کمیسیون امنیت اجتماعی تشکیل جلسه داد وبعد از تأکید بر این نکته که ادامه ی حضور وی در مهاباد به مصلحت نمی باشد ، رأی صادر کرد که محل اقات اجباری که مدت 20 روز از آن باقی مانده است به تهران تغییر یابد. این در حالی بود که بر اساس رأی ساواک خرم آباد در سال 1354 مدت تبعید وی تمام شده بود. بنابراین آیت الله مدنی با اشاره به این موضوع از قبول این حکم خودداری کرد ویادآوری نمود که مدت تبعیدش خاتمه یافته ویک روز نیزاز مدت تعیین شده گذشته است. ساواک آذربایجان غربی در نامه ای که به مرکز ارسال کرد، خواستار روشن شدن این موضوع شد وساواک مرکز یک روز بعد طی دستوری اعلام کرد که: اسدالله مدنی دهخوارقانی آزاد است وبه هر نقطه ای که مایل باشد می تواند برود؛وبدین ترتیب سه سال دوران تبعید وی پایان یافت.
فصل پنجم
از آزادی تا پیروزی انقلاب اسلامی
- 1حضور در تبریز
شهید مدنی قصد داشت بلافاصله بعد از آزادی از تبعید به تبریز برود واین تصمیم در پی دعوتی بود که علمای تبریز به خصوص آیت الله سید محمد علی قاضی طباطبایی از وی به عمل آورده بودند. ساواک تبریز وقتی از این موضوع آگاه شد، طی نامه ای به مرکز اعلام کرد که ورود وی به تبریز به هیچ وجه به مصلحت نمی باشد وخواستار ممانعت از ورود وی شد وحتی تأکید کرد که حضور وی در تبریز باعث تحریک جمع وبدبختی عده ای از مسلمانان تبریز خواهد شد. ولی قبل از اینکه ساواک بتواند کاری بکند شهید مدنی وارد تبریز شد. در کنار دیگر روحانیون مبارز تبریز مبارزه ی خودعلیه رژیم پهلوی را تداوم داد. وی در تبریزمنزلی اجاره کرد وامام جماعت مسجد شهیدی – از مساجد بزرگ تبریز- را بر عهده گرفت وآنجا را به عنوان پایگاه مبارزاتی خود قرار داد.علاوه بر آن با سخنرانی های افشاگرانه خود علیه رژیم مردم را به مبارزه ی بیشتر با رژیم دعوت کرد. در یکی از سخنرانی ها که در مدرسه ی ولی عصر تبریز ایراد کرد، از طلاب به نبرد مسلحانه دعوت کرد وتأکید نمود:
« باید اسلحه تهیه کنیم وبا دشمن بجنگیم.»
علاوه بر حضور در تبریز ، سفر به برخی شهرهای اطراف وایراد سخنرانی از دیگر اقدامات شهیدمدنی در تبریز بود. از جمله سفرهای تبلیغی وی مسافرت به زادگاه خود- آذرشهر- بود. آیت الله مدنی در روز 30 آبان وارد آذرشهر شد وبا توجه به جایگاهی که در آن شهر داشت مورد استقبال قرار گرفت. سپس در مجلس یادبود کشته شدگان 9 آبان آن شهر شرکت کرد. در روز 9 آبان 57، در پی تظاهرات مردم آذرشهر علیه رژیم، مأموران رژیم به استعمال سلاح گرم مبادرت نمودند. متعاقب آن، چندین نفر از تظاهر کنندگان به شهادت رسیدند. شهید مدنی نیزبعد ازورود به تبریز بلافاصله، به زادگاه خود شتافت ودر مجلس بزرگداشت آنان شرکت کرد. نکته ی جالب توجه در این میان، حضور حدود 200 نفر از اکراد مهاباد در این مراسم بود. در این مجلس که با حضور گسترده ی اهالی آذرشهر وروستاهای اطراف برگزار شد، حدود 200 نفر از کردهای مهاباد ضمن حضور در آن واظهار همدردی با اهالی، به شهید مدنی مراجعه وعنوان کردند که مسلح هستند وآماده اطاعت از دستورهای وی می باشند.گزارشگر ساواک درباره ی اظهارات یکی از اهالی مهاباد به شهید مدنی می گوید:
یکی از آنان(مهابادی ها) به مدنی- روحانی مقیم آذرشهر- مراجعه وبه وی می گوید ما همگی مسلح هستیم وسلاح خود رادر ماشین گذاشته ایم. اگر اجازه بدهید با مأموران دولتی به جنگ بپردازیم واضافه نموده است که هرچند قبضه ی تفنگ که می خواهید در اختیارتان می گذاریم که مدنی با پیشنهاد آنان مخالفت می کند.»
این موضوع نشان می دهد که شهید مدنی در حضور کوتاه مدت خود در مهاباد، تا چه اندازه بر مبارزان مذهبی آن شهرتأثیر نهاده بود که آنان برای اعلام حمایت تا آذر شهر آمده بودند.
این گونه اقدامات ونیز محبوبیت در میان مبارزان مذهبی باعث شد تا شهید مدنی به عنوان فردی خطرناک -از نظر رژیم – تلقی شود. وی به هر نقطه ای که عزیمت می کرد مبارزان مذهبی را ساماندهی می کرد،این بار با حضورش در تبریز فقط به سامان دهی مبارزان مذهبی تبریز وحومه بلکه به ارائه طریق برای شهرهای دوردستی چون مهاباد نیز می پرداخت. بنابر این طبیعی می نمود که حضورش برای مدت زیادی تحمل نشود. ساواک که شهید مدنی را به طور کامل زیر نظر داشت از اقدامات وی احساس خطر می کرد.وبه خاطر این دلیل بود که طی نامه ای به ساواک مرکز اعلام کرد که حضور وی در این شهر خطرناک است وباید چاره ای اندیشیده شود. ساواک مرکز نیز که به طور مستمر در جریان اقدامات وی بود دستور داد تا به محض انجام دادن اولین تحریکات دستگیروتبعیدشود وساواک تبریز نیز وجود ایشان را تحمل نکرد ووی را بعد از انجام دادن یک سخنرانی دستگیر واز تبریز تبعید کرد.
یکی از دلایل موافقت ساواک با ورود شهید مدنی به تبریزویا حداقل عدم سخت گیری نسبت به ورود ایشان به تبریز، این بود که گمان می کرد باحضور شهید مدنی بین وی وآیت الله قاضی اختلاف خواهد افتاد واین امر باعث کندی مبارزات مردم تبریز خواهد شد. شهید مدنی که به انواع توطئه های ساواک آگاه بود از این نیت آنان مستحضر بود. بنابر این بعد از ورود به تبریز در کنار آیت الله قاضی، مبارزات خود را تداوم داد واین امر هراس بیش از پیش رژیم را برانگیخت وبه این خاطر بود که در تبعید شهید مدنی از تبریز تعجیل کرد. بلافاصله بعداز دستگیری وتبعید وی از تبریز آیت الله قاضی وآیت الله سید حسن انگجی با صدور اعلامیه ای این اقدام رژیم را محکوم کردند.
- 2ورود آیت الله مدنی به همدان ودر دست گرفتن رهبری مبارزات
آیت الله مدنی با همدان پیوندی دیرینه داشت؛حضور چندین ساله در آن شهر ورهبری مبارزات نهضت اسلامی در آنجا باعث ایجاد این پیوند بود. علاوه بر این همدان بعد از وفات آیت الله معصومی همدانی فاقد زعیمی برجسته بود که بتواند نهضت را در آن شهر اداره کند. این عوامل در کنار سوابق مبارزاتی آیت الله مدنی باعث شد تا مردم همدان از آیت الله مدنی دعوت کنند به آن شهر برود ورهبری مبارزات مردم آن سامان علیه رژیم پهلوی را به دست گیرد. آیت الله مدنی بعد از دریافت دعوت مردم همدان، آن را اجابت کرد وبه سوی شهر همدان روانه شد. مبارزان همدان نیز به محض اطلاع از اجابت دعوتشان از سوی ایشان در صدد برگزاری مراسم استقبال ویژه از ایشان برآمدند.مقدمات این استقبال فراهم شد. روز 8 دی روز ورود آیت الله مدنی به همدان مشخص شد. ولی آیت الله مدنی جلوتر از تاریخ معین شده توسط مبارزان ودر میان استقبال شدید مردم در 5 دی 1357 وارد همدان شد. روزنامه ی " ندای میهن" در این باره می نویسد:
« روز سه شنبه 5 دی 1357 شهر همدان شاهد یکی از بزرگترین استقبال هایی بودکه طی سالیان اخیر در همدان دیده شده بود.
از یک هفته قبل مردم شهر منتظر ورود آیت الله مدنی بودند وحتی روز جمعه گذشته(8دی) را به عنوان روز تشریف فرمایی ایشان در شهر شایع کرده بودند وعده ای در آن روز قصد استقبال داشتند. سرانجام این انتظار پایان یافت وروز 5دی از صبح زود مردم خودرا برای استقبال اماده می کردند وجمعیت یکپارچه به طرف ملایر-اراک- قم سرازیر می شدند. سرانجام در ساعت 2:30 بعداز ظهر حضرت آیت الله در میان انبوه مستقبلین وارد شهر شد، وبه محل سکونت سابق خود واقع در کوچه ی مدرسه ی آخوند وارد شدند.»
آماده شدن مردم همدان جهت استقبال از آیت الله مدنی، یکی از موضوعاتی بود که انعکاس گسترده ای در اسناد وگزارش های ساواک داشت. ساواک همدان در گزارشی ارسالی به تهران قید کرده بود:
« از ساعت 1 روز 1/10/57 به منظور استقبال از اسداله مدنی دهخوارقانی که به جای مرحوم آخوند ملا علی معصومی انتخاب شده است، حدود 30 هزار نفر از طبقات مختلف مردم مقابل مسجد جامع اجتماع وسپس به طرف دروازه ی ملایر حرکت نموده ومنتظر رسیدن یاد شده از قم می باشند وتا این ساعت هیچ گونه برخوردی نبوده است.
از طرف رئیس سازمان اطلاعات وامنیت همدان منشی سلطانی»
آیت الله مدنی در میان استقبال گرم وباشکوه مردم در حالی که به نفع امام خمینی وعلیه رژیم شعار می دادند وارد همدان شد ومردم وی را تا منزلش مشایعت کردند. آقای حسن مشتاق در این باره می گوید:
« برای استقبال از آیت الله مدنی دو سه روز جلوتر تدارک دیده شد وکسانی که باید برنامه ریز این جریان باشند را معلوم کردند. یک جلسه ی مشورتی در منزل آقای حسینی تشکیل شد وافراد مسئول ووظایف آنان معین گردد وقرار شد که دو روز بعد (هنگام ورود وی) مردم به استقبال ایشان بروند. در جاده ی ملایر از ایشان استقبال بسیار گسترده ای شد ومردم ایشان را سر دست بلند کردند.»
آیت الله مدنی در بدو ورود به همدان هدایت مبارزات مردمی رابه عهده گرفت وبا قشرهای گوناگون جامعه ارتباط برقرار کرد. به طوری که گزارش لحظه به لحظه این هدایت ها ومبارزات تا زمان از هم پاشیدن وانحلال رژیم در اسناد ساواک موجود است. پس از ورود آیت الله مدنی مردم همدان در یک تظاهرات بیست هزار نفری که تمام اقشار جامعه در آن حضور داشتند ، حمله ی رژیم به بیمارستان شاهرضا در مشهد را محکوم کردند. روزنامه " ندای میهن" در این باره نوشت:
« خبر تکان دهنده کشتارهای بیرحمانه بیمارستان شاهرضای مشهد یک بار دیگر مردم متدین همدان را تبدیل به یکپارچه عصیان کرد وشهر همدان را دچار ناآرامی شدید وصحنه ی تظاهرات وسیع وراهپیمایی متوالی نمود. بازاریان، دانش آموزان وطبقات مختلف در فرصت های مناسب دست به تظاهرات دامنه دار در نقاط مختلف شهر زدند وبا تعطیل بازار وخیابان ها وسخنرانی هایی در مساجد مراتب همدردی خودرا با مشهد اعلام واعتراض خود را نسبت به عاملین این فجایع ابراز داشتند.»
زندگی و مبارزات آیت الله مدنی (10)
