زمينه ها و راهکارهای مقابله با تروريسم در جهان

از مقالات ارائه شده در كنگره جهاني جهان اسلام قرباني تروريسم

چکيده

بي ترديد نمي توان در مقابل هجمه های تروريست های جهاني که همه ساله خون های زيادی از انسانهای بي گناه را روی زمين مي ريزند و با قوانين بين المللي دروغين کار خود را توجيه مي کنند سکوت کرد و بايد با اتحاد و هم فکری دنيای اسلام در پي محو کامل آن بود . در اين نوشتار برآنيم تا به راهکارهای کليدی که جهان اسلام و همه آزادگان دنيا مي توانند برای نابودی کامل تروريستها از آن بهره جويند بپردازيم . شناخت ماهيت تروريسم ، اهميت مقابله با تروريسم ، نظر قرآن و اهل بيت (ع) و فقهای اسلام در مورد مقابله با تروريسم ، اتحاد و هم فکری ، اعتراض جهاني ، تجهيز مبارزات آزادی بخش ، استفاده از وسايل ارتباط جمعي ، افزايش قدرت نظامي و ... از ابعاد اساسي اين مقاله مي باشد که به تبيين آنها پرداخته ايم .

Kongere4

کليد واژگان

تروريسم ، مقابله با تروريسم ، قرآن ، اهل بيت (ع) ، فقهای اسلامي ، اتحاد ، اعتراض جهاني ، مبارزات آزاديبخش ، رسانه ، قدرت نظامي

مقدمه :

در طول تاريخ بشری همواره افرادی بوده اند که به خاطر منافع شخصي و حزبي درصدد بودند که انسان ها را از زندگي طبيعي خود محروم سازند و از هيچ کوشش شيطاني برای رسيدن به اميال خود کوتاهي نمي کردند که بيرحمانه ترين مصداق آن عمليات های تروريستي مي باشد . بدون شک ريشه همه اين جنايتها ريشه در دنياپرستي و هواپرستي و جداشدن از مکتب انبيا و اوصيای الهي دارد ، چنانکه قرآن کريم فرعون را به عنوان مصداق بارز فساد و ترور انسانها معرفي مي کند و چنين مي فرمايد : « ان فرعون علا في الارض و جعل اهلها شيعا طايفه منهم يذبح ابناءهم و يستحيي نساءهم انه کان من المفسدين»1 «فرعون در زمين برتری جست و اهلش را از هم جدا ساخت ، تعدادی را بع ضعف کشاند و فرزندان آنها را مي کشت و زنان را باقي مي گذاشت . »

با وجود چنين جنايتها و ترورهای وحشيانه که امروزه به طرز فجيع تری دنيا به ويژه مسلمانان را تهديد مي کند و نمونه های عيني آن را در فلسطين و عراق و افغانستان و ... مي بينيم ، مي بايست به فکر چاره بود و همانند انبيا و امامان معصوم (ع) و ياوران آنها در مقابل آنها بايستيم . جالب است که تروريستهای عالم مخصوصا امريکا و اسراييل از يک طرف مردم بي گناه را ترور مي کنند و از طرف ديگر برای مظلوم نمايي مسايلي مانند دموکراسي و حقوق بشر را مطرح مي کنند ، چنانکه آمريکا بعد از حوادث 11 سپتامبر(20 شهريور 1380 ) ماده 5 معاهده ناتو را که همان دفاع از حقوق بشر مي باشد مورد استناد قرار داد و همه اعضای ناتو از حملات وحشيانه آمريکا به کشورهای جهاني حمايت کردند.2

با چنين توصيفاتي شايسته است که به دنبال راهکارهای کليدی در مقابله با تروريسم بود . قبل از هر چيز بايد به شناخت ماهيت تروريسم پرداخت .

تحول در تعريف و ماهيت تروريسم :

در مورد ماهيت و تعريف و تاريخچه تروريسم بحث ها و کتب و مقالات و کنوانسيون های مختلفي ارايه گرديده است . محققين زيادی از جمله اشميت کارهای وسيعي در اين باره انجام داده اند .

اشميت و همکارانش بيش ار 100 تعريف برای ترور مطرح کرده اند که نتيجه تحقيق آنها اين است که « تروريسم شيوه اقدامات تکراری به منظور ايجاد وحشت است که به دلايل جنايي و سياسي توسط گروهها انجام مي شود .3 »توماس جي بدی نيز در تعريف تروريسم بين المللي بعد از تحقيقات خود چنين مي گويد :« کاربرد مکرر خشونت با انگيزه سياسي با ارعاب به واسطه عاملان غير دولتي که بر بيش از يک دولت اثر مي گذارد .» در تعاريف جديد تروريسم ، اين اقدام جرم تلقي مي شود ولي در مراحل آغازين اين واژه مدلول آن يک عمل مشروع و مفيد و مطابق با مصالح بوده است . در طول انقلاب فرانسه در سال 1795م اصلاح حکومت به همراه ترور و وحشتي بود که اين اقدام کاملا مشروع و برای حفظ کيان حکومت بود و اين تروريسم دولتي مذموم نبوده است . در دهه های 30 و 40 قرن 20 تروريسم در ادبيات سياسي غرب به دولت های ديکتاتور اطلاق شد و اين مفهوم بار منفي پيدا کرد و اين به دليل ظهور بحثهايي مانند حقوق بشر و دموکراسي و ... بود . در طول جنگ سرد و نظام دوقطبي تعارض مفهومي در موضوع تروريسم بوجود آمد و هر کس عليه غرب اقدامي انجام مي داد از سوی کشورهای جهان سوم مبارزه و از سوی جهان غرب تروريسم نامشروع خوانده مي شد و پس از پايان جنگ سرد و طرح نظام يک قطبي امريکا طراح اصل اين ايده برای ايجاد تهديدهای جهاني بوده است .5 پس اگر صحبت از تروريسم و مقابله با آن مي شود همان مبارزه با اقدامات جنايتکارانه دنيای استکبار در قتل عام انسان های بي گناه به ويژه کشورهای مسلمان مي باشد .

اهميت مقابله با تروريسم :

همواره در طول تاريخ دو نوع تروريسم ظهور کرده است که هر دو دسته ماهيتي طاغوتي خود را دارند . يک دسته از آنها چهره اصلي خود را مانند مغولها ، حجاج ابن يوسف ها و ... نشان مي دادند و صريحا دم از ترور و خونريزی مي زدند . ولي خطرناک ترين ترور دسته دوم مي باشد که با جعل قوانين بين المللي و فرياد حقوق بشر دست به وحشيانه ترين ترورها در سطح جهان به ويژه عليه کشورهای اسلامي مي زنند و اينجاست که مقابله با تروريسم اهميت خاصي پيدا مي کند و بايد در جلوی چنين قدرتهايي با نهايت صلابت ايستاد . حوادث 20 شهريور که مي توانست نقطه عطفي در مقابله با تروريسم باشد و اکثر دولتهای جهان آن را محکوم کردند – گرچه در واقعي بودن چنين حمله ای تشکيک وجود دارد – ولي اين ممسکي برای آمريکا و اسراييل شد تا اقدامات خشونت وار خود را عليه کشورهای اسلامي افزايش دهند و نام آن را دفاع مشروع گذارند .6 پس کشورهای اسلامي نبايد اجازه دهند که اين استعمارگران با چنين بهانه های واهي و عبث به نام دموکراسي و حقوق بشر و ... دست به ترور و خونريزی در کشورهای مظلوم و اسلامي مانند عراق ؛ فلسطين ، افغانستان و ... بزنند و امنيت جهان را بازيچه دست خود قرار دهند .

قرآن و مقابله با تروريسم :

خداوند متعال يکي از کارهای ناپسند را ترور و اقدامات جنايتکارانه معرفي مي کند و بيان مي دارد اگر کسي به ناحق کشته شود مانند اين است که همه مردم کشته شده اند و اين خود شدت زشتي ترور را مشخص مي کند ، همانطور که قرآن مجيد در اين زمينه مي فرمايد :« من قتل نفسا بغير نفس او فساد في الارض فکانما قتل الناس جميعا 8 »

قرآن از طرف ديگر از مسلمانان خواسته است که با چنين جنايتکاراني با نهايت قدرت برخورد نمايند و از دوستي با آنان بپرهيزند .« انما ينهاکم الله عن الذين قاتلوکم في الدين و اخرجوکم من ديارکم و ظاهروا علي اخراجکم ان تولوهم 9 » خداوند شما را از نزديکي و سازش با افرادی که با شما در دين جنگ کرده و شما را ( با جنايت ) از ديارتان دور مي سازند برحذر مي دارد .

قرآن در جای ديگر از امت اسلامي مي خواهد که تا محو کامل اقدامات تروريستي و فتنه زا از پا نايستند :« قاتلوهم حتي لا تکون فتنه و يکون الدين الله 10 » ، جنايتکاران را نابود سازيد تا فتنه ها خاموش شود و دين الهي فراگير شود . از منطق قرآن تروريستهای عالم بايد به سزای اعمال ننگين خود برسند و قلوب مردم مسلمان عالم بواسطه اين نابودی جنايت کاران عالم پر از امنيت شود و جهان اسلام طعم گوارای آرامش و استقرار را درک کند ، چنانکه قرآن کريم در اين زمينه چنين مي فرمايد : « قاتلوهم يعذبهم الله بايديکم و يخزهم و ينصرکم عليهم و يشف صدور قوم مومنين 11» ، آنها را نابود سازيد تا خدا آنها را بدست شما عذاب و خوار سازد و شما را بر آنها برتری دهد و قلوب مسلمان را آرامش و شفا دهد .

اهل بيت (ع) و مقابله با تروريسم :

سيره قولي و عملي چهارده معصوم (ع) همواره در نفي و مبارزه با اقدامات تروريستي و تهييج مسلمانان به اين امر خطير بوده است . اوج چنين مبارزاتي را مي توان در قيام سالار شهيدان عالم ، امام حسين (ع) ، مشاهده کرد که به جهان اسلام آموخت که نبايد در مقابل جنايتکاران و تروريستهای علم سکوت کرد و بايد با هر وسيله ولو کشته شدن سد راه آنها شد و اين همان عملياتهای شهادت طلبانه مردم فلسطين مي باشد . حضرت امير المومنين علي(ع) مبارزه با جنايت کاران و تروريستهای خونخوار را يک کار عاقلانه و مشروع مي دانند وو مي فرمايند :« جهاد ( با مفسدان ) دری از درهای بهشت است که خدا آن را برای خواص دوستان قرار داده است و لباس تقوی و زره محکم الهي است و هر کس از آن دوری کند خدا او را ذليل مي کند و بيچاره خواهد شد ...12 » . پيامبر اکرم (ص) يکي از جهادهای مقدس را مقابله با خونريزی و ترور دانسته و مي فرمايد : « ... جنگيدن بر دو قسم است ، يکي با کفار تا اسلام آورند و ديگر مقابله با افراد ياغي تا از شورش و جنايت بازايستند .13» حضرت اميرالمومنين علي (ع) از مسلمانان مي خواهد که با تمام قوا و شدت در روبروی تروريست ها و افراد ياغي عالم بايستند و آنها را از ريشه منهدم سازند :« چشم ها را بپوشيد و آوازها را آهسته سازيد و کم سخن گوييد و با تمام قدرت به مقابله با آنان و دفاع از شهرها بپردازيد و دشمنان و جنايتکاران را وادار به تسليم سازيد ...14»

فقهای اسلام و مقابله با تروريسم :

همه علما و فقهای شيعه بر اين عقيده اند که بر امت اسلامي واجب است که در مقابل اقدامات تروريستي و عوامل آن بايستند و اجازه ندهند که افراد جنايتکار به سادگي و بدون هيچ مانعي خون انسانهای بي گناه را پايمال کنند . علامه حلي «ره» در اين زمينه چنين گفته است که:« برمسلمانان واجب است که به سوی افراد جنايتکار حمله کنند و آنان را از قتل و جنايت بازدارند ... اگر آنان دست به جنايت و قتل بزنند مقابله با آنان واجب است 15 » . شهيد ثاني (ره) درباره وجوب مقابله با ترورچنين مي گويد : « ... يک دسته از جهاد مبارزه با کساني است که به امت اسلامي جسارت کرده و قصد جنايت و قتل و غارت دارند ...16 » . امام خميني « قدس سره » ، بنيانگذار انقلاب اسلامي که خود بزرگترين کسي است که در مقابل تروريسم جهاني ايستادند ، در اين باره مي فرمايند : « ... عقل انسان حکم مي کند اگر کساني به جايي حمله ور شده و ( قصد خونريزی دارند ) ... بايد دفاع و مقابله کنند و شرطي نمي خواهد ، همه بايد دفاع کنند .اگر به کشورهای اسلامي تجاوز شود دفاع و مقابله واجب است ...17 »

راهکارهای اساسي مقابله با تروريسم در جهان

1-اتحاد و هم فکری دنيای اسلام در برابر تروريسم :

يکي از پشتوانه های محکمي که برای نابودی تروريسم در سطح جهان وجو دارد اين است که همه امتهای اسلامي متحد شوند و اختلافات سطحي را که همواره استعمارگران از آن سود برده اند دور ريخته و با تمام قوت روبروی عوامل ترور در جهان بايستند . بدون شک اگر اين جنايتکاران چنين قدرت و صلابتي را از جهان اسلام ببينند ، هيچگاه به خود اجازه عمليات های تروريستي در ميان امت های اسلامي را نداده و در دنيا خوار و ذليل خواهند شد، چنانکه مقام معظم رهبری در اين باره فرمودند : « امروز برای آنان ه است که از بين بردن وحدت اسلامي اهميت دارد . استعمار هميشه در صدد شکستن اين وحدت بوده است که يکي از اين حيله ها غصب سرزمين فلسطين و کاشتن شجره ( تروريستي ) اسراييل در قلب کشورهای اسلامي است ... انقلاب اسلامي ثابت کرد که کليد حل مشکلات در دست ملت ها و اراده انسان ها است که بر قدرت ها غلبه خواهد کرد ...18 »

2-اعتراض جهاني به تشکيل دادگاههای جعلي امريکايي :

در پي حوادث مشکوک 11 سپتامبر و حمله به ساختمان های دو قلو در نيويورک و واشنگتن ، شورای امنيت با صدور قطعنامه هايي مجوز حمله آمريکا را به کشورهای حامي تروريسم که منظور اصلي آنها امت های اسلامي است و همچنين تشکيل دادگاههای نظامي آمريکايي برای مقابله با تروريسم را صادر نمود. 19 مفاد اصلي چنين قطعنامه ها و همچنين هدف از تشکيل اين دادگاهها اين است که امريکا و عمالش بدون محدوديت در هر جای عالم که احتمال تروريسم مي رود ، عمليات نظامي کند و فرمان بازداشت و قتل و ... انسان ها را صادر کند که اين با قانون اساسي خود امريکا و با اعلاميه حقوق بشر در سال 1948 م منافات کامل دارد . نتيجه چنين اقداماتي را مي توان در حمله نظامي امريکا به افغانستان و عراق ديد که چطور مسلمانان بي گناه را به خاک و خون کشيدند و عاقبت هم طلبکار امت های اسلامي بودند . جهان اسلام بايد اعتراض و خشم خود را به چنين قطعنامه ها و دادگاههای نظامي به گوش سازمان های جهاني و ساير ملل دنيا برسانند و اجازه چنين عملياتهای خون بار و تروريستي را به آمريکا و همچنين دولت پليد صهيونيسم در کشورهای اسلامي ندهند ، چنانکه رهبر معظم انقلاب در اين زمينه فرموده اند :« خاک بر سر آن ملتي که زير بار تحميلهای آمريکا رود ... آمريکايي ها به اصول و حقوق بين المللي اعتقادی ندارند ، ... بشريت در زير سايه حاکميت استکبار بر عالم رنج مي برد ... همان دولتي که افسرش موشک به هواپيمای مسافربری مي زند و مدال مي گيرد ... مگر اينها به حقوق بين الملل اعتقاد دارند ...20 »

3-تجهييز و تاييد مبارزات آزادی بخش :

از راههای اساسي ديگر مقابله با ترور ، حمايت امتهای اسلامي از همه دفاع های مشروعي است که ملل اسلامي در نابودی عوامل ترور در عالم انجام مي دهند . همانطور که در 24 اکتبر 1970 م قطعنامه مصوب 2526 در سازمان ملل به کشورهای اسلامي اجازه داده است که به نهضت های اسلامي ياری رسانند تا در مقابل استعمار و تروريست ها با زور و قدرت بايستند و آنها را مستاصل کنند .21 پس با چنين توصيفاتي امت های اسلامي بايد وظيفه شرعي و عقلي خود بدانند که با هر وسيله ممکن به کمک اين نهضت های تروريسم ستيز بشتابند و آنها را تقويت نمايند تا عاملان تروريسم را در نطفه خفه کنند ، چنانکه نمومه زيبای اين مبارزات را در مستاصل کردن دولت تروريستي صهيونيسم بدست حزب الله لبنان در سال گذشته مشاهده کرديم . مقام معظم رهبری در اين زمينه فرمودند : « اين وظيفه کشورهای اسلامي است در داخل و خارج افرادی را که با حکومت غاصب صهيونيستي جنگ مي کنند با پول ،سلاح و تبليغات کمک کنند هر طوری که ممکن است بايد کمک شوند ... بايد مبارزان را تجهيز کرد ، اين وظيفه شرعي مسلمانان است ... اگر اين کارها بشود قطعا صهيونيست ها و پشتيبانهای آنها شکست مي خورند ...22 »

4-ايجاد چالش در حرکت های تروريستي با وسايل ارتباط جمعي :

از ديگر راههای مقابله با تروريسم استفاده کشورهای اسلامي از تبليغات وسيع بر عليه جنايتکاران عالم بواسطه وسايل ارتباط جمعي است . در حال حاضر يکي از دلايل افزايش ترور توسعه وسايل ارتباط جمعي و استفاده گسترده تروريست های عالم از آن برای ايجاد رعب و وحشت در ميان کشورها مي باشد و بزرگترين ابزار آنها برای عمليات های وحشيانه و همچنين مشروعيت بخشي به اعمال ننگين خود همين وسايل ارتباط جمعي است . برای نمونه در سال 1950م يک رهبر آزادی بخش الجزاير چنين اظهار مي کند : « مابايد در روزنامه ها خون به نمايش گذاريم 23 » و يا « بومي بومن » يکي از رهبران جنبش دوم ژوئن مي گويد « بدون روزنامه ما در تنهايي هستيم و با روزنامه ها ما به اهداف خود مي رسيم 24 » . امت های اسلامي نيز بايد برای دفع چنين تبليغات مسمومي ، با استفاده همه جانبه از وسايل ارتباط جمعي و راه اندازی شبکه های گسترده ماهواره ای ، ماهيت پليد دولت های تروريستي را به جهانيان معرفي کند و ديگر مجال هيچ گونه حرکتي را در سطح جهان مخصوصا در کشورهای اسلامي برای آنان باقي نگذارند و اجماع جهاني را عليه آنان فراهم کنند . رهبر معظم انقلاب در اين باره مي فرمايند : « تبليغات دشمنان به حرف های تکراری تبديل شده است ... مقاومت مردم مسلمان را پخش نمي کنند و مکتوم مي دارند اما مطالبي که بوی نا اميدی مي دهد را پخش مي کنند ... سعي مي کنند دلها را بفريبند و حقايق را بدل کنند ... رسانه های صادق را زير سوال برند ... اين جنگ تبليغاتي است ... دروغي را شکل واقعيت جلوه دهند ... دستگاههای آمريکايي و پيروان آنها يک شگرد تبليغاتي را دنبال مي کنند ... 25 »

5-افزايش قدرت نظامي کشورهای اسلامي :

از راه حل های اساسي ديگر مقابله با تروريسم در جهان اين است که ملت های مسلمان خود را به آخرين فناوری های نظامي موجود در جهان تجهييز کنند . يکي از دلايل عمده عمليات های تروريستي بر عليه کشورهای مسلمان بويژه توسط امريکا و اسراييل در جهان ، سوء استفاده از ضعف نظامي و دفاعي ملتهای اسلامي بوده است . کشورهای اسلامي اگر قدرت نظامي خود را افزايش دهند و آن را بواسطه انجام مانورهای مشترک و مانند آن به رخ دولت های استعمار طلب شرق و غرب عالم بکشند ديگر امکان ندارد که تروريسم جهاني فکر حمله به کشورهای اسلامي را در ذهن خود تصور کند و در مقابل چنين قدرت الهي خوار و ذليل خواهد شد . چنانکه مقام معظم رهبری در اين زمينه چنين مي فرمايند : « ... همه ملت ها بايد روح دفاع از مصالح خود را تقويت کنند ... هيچ ملتي جز با ايستادگي و مبارزه نمي تواند استقلال خو را بدست آورد ... هر ملتي اگر به جايي رسيده به خاطر ايستادگي و سينه سپر کردن رسيده است ... اگر ملتي مانند ايران باشد که ميدان مبارزه را تجربه کرده است ، در صورت پا نهادن آمريکا ، چنان با مشت به دهان او مي زند که چيزی از او باقي نماند ...26 . اميد است که همه کشورهای اسلامي در سايه « امام عصر» ارواحنا له الفدا ، از همه خطرات تا ظهور آن بزرگوار محفوظ بمانند .

نتيجه گيری از مطالب :

با توجه به مطالب فوق و ابعاد مختلف مقابله با تروريسم در سطح عالم و همچنين وظايف خطير امتهای اسلامي در اين باره نتايج زير قابل ارائه مي باشد :

1-هميشه در طول تاريخ بشری افرادی بوده اند که به خاطر هوا و هوس حاضر بودند خون انسانهای مظلوم را رای زمين ريزند و آنان را به اصطلاح ترورکنند .

2-برای واژه تروريسم معاني زيادی بيان شده است که از آن جمله مي توان به اقدامات رعب افکنانه ، کاربرد مکرر خشونت ، دولت های ديکتاتور و ... اشاره کرد .

3-اهميت مقابله با تروريسم وقتي برجسته مي شود که عده ای به نام حقوق بشر و دموکراسي ، خون انسانهای مظلوم را روی زمين ريخته و از طرف ديگر طلبکار امت های اسلامي نيز هستند .

4-قرآن کريم صراحتا عمليات های تروريستي را محکوم مي کند و آن را يک عمل غير انساني و اخلاقي مي داند و کشتن يک انسان بي گناه را برابر کشته شدن همه انسانهای جهان به شمار مي آورد و مقابله با تروريسم را واجب شرعي مي داند .

5-از منظر اهل بيت (ع) مسلمانان بايد با تمام قدرت در مقابل حرکت های تروريستي در عالم ايستادگي کنند و اجازه ندهند که خون انسانهای بي گناه روی زمين ريخته شود .

6-جميع علمای شيعي بر اين عقيده اند که جهان اسلام نبايد به تروريست های خونخوار اجازه تعدی و تعرض به ممالک اسلامي را دهند و با نهايت صلابت آنها را منکوب سازند .

7-امت های اسلامي در قدم اول مقابله با تروريسم بايد اختلافات جزيي را کنار گذارند و در مقابل همه تروريست های جهان اجماع و هم فکری نمايند .

8-جهان اسلام بايد در برابر قطعنامه های ضد حقوق بشری و همچنين تشکيل دادگاههای تروريستي آمريکايي سکوت نکنند و چنين رفتارهای ننگيني را که موجب رشد و گسترش تروريسم آنهم به شکل ظاهرا قانوني محکوم نمايند .

9-حمايت از نهضت های آزادي بخش در سطح جهان که به صورت مشروع و قانوني از حقوق خود دفاع کرده و موجب نابودی تروريسم مي شوند ، از وظايف اساسي امت های اسلامي در مقابله با تروريسم مي باشد .

10-دولت های اسلامي مي بايست با الگوگيری از ايران اسلامي و حزب الله لبنان خود را به آخرين فناوريهای نظامي مجهز کنند و بواسطه چنين قدرت الهي تروريسم را در هر جايي از ممالک اسلامي خوار و ذليل سازند .

منابع و ماخذ :

1- قرآن مجيد ، قصص ، 4

2- ر.ک : تروريسم و دفاع مشروع ، مرکز مطالعات قضايي ، 1381 ، ص82

3- ر.ک : تعريف تروريسم بين المللي ، توماس جدی بده ، فصل نامه مطالعات راهبردی، ش5و6

4- پيشين ، ص 352

5- ملاحظه شود : گزارش کميسيون منافع آمريکا ، انتشارات مطالعات راهبردی ، تهران ، 1380

6- تروريسم و دفاع مشروع ، همان

7- سخنان رهبری در ديدار دانشجويان ، 12/8/1378

8- قرآن مجيد ، مائده ، 32

9- همان ، ممتحنه ، 9

10- همان ، بقره ، 190،193،191

11- همان ، توبه ، 14

12- ر.ک : نهج البلاغه ، ترجمه فيض الاسلام ، ص69

13- ر.ک : خصال ، شيخ صدوق ، ج1 ، ص71

14- ر.ک : مستدرک الوسائل ، ص 259

15- ر.ک : تذکره ، علامه حلي ، چاپ سنگي ، ج1 ، ص 409

16- شهيد ثاني ، شرح لمعه ، چاپ عبدالرحيم ، ج1 ، ص255

17- نوری ، حسين ، آمادگي رزمي ، انتشارات دفتر تبليغات ، 1376 ، ص164

18- سخنان رهبری به مناسبت روز قدس ، 24/1/1369

19- تروريسم و دفاع مشروع ، پيشين ، ص 175

20- ر.ک : رابطه و مذاکره با امريکا ، انتشارات دفاع ،ص 89

21- تروريسم و دفاع مشروع ، پيشين ، ص 34

22- سخنان رهبری با خانواه شهداء ، 2/8/1369

23- تروريسم و دفاع مشروع ، پيشين ، ص 175

24- همان

25- سخنان رهبری در خطبه های نماز جمعه تهران ، 26/20/1376

26- ر.ک : رابطه و مذاکره با امريکا ، ص 158


دی 1402
شنبه 1 شنبه 2 شنبه 3 شنبه 4 شنبه 5 شنبه جمعه
1
2
3
5
6
7
8
9
10
11
12
14
15
16
17
18
19
21
22
23
28
29