• ضربه به مركزیت و كشته شدن خیابانی
سرانجام در اواخر نیمه دوم سال 60 بر اساس طرح هماهنگ اطلاعات سپاه پاسداران و دادستانی انقلاب اسلامی مركز با شناسایی رده های اطلاعاتی و عملیات منظم تعقیب و مراقبت ، پایگاه مركزیت سازمان در شمال تهران ضربه خورد .
در روز 19 بهمن 1360 ، موسی خیابانی و اشرف ربیعی (همسر اول مسعود رجوی) به همراه تعدادی از اعضای كادر و محافظان خود در درگیری و تیراندازی متقابل كشته شدند . در تبیین اجمالی این عملیات قسمتی از توضیحات یكی از مسئولان وقت در اینجا نقل می شود:
" خانه تیمی موسی خیابانی نیز هم زمان با بقیه اماكن مورد نظر مراقبت شد و از همان ابتدا هویت ساكنان آن مشخص گردید . از طریق تردد افراد مستقر خانه (كه 17 نفر بودند) مراكز و انبارك ها و نیروهای دیگر آنها شناسایی شد كه بعداً به طور هماهنگ و هم زمان ضربه خوردند . در مورد خانه مركزیت یك مشكل تاكتیكی وجود داشت ، سعی شد هنگامی ضربه وارد شود كه حداكثر تعداد نفرات در آنجا مستقر باشند كه به علت درگیری و تبادل تیراندازی بسیار شدید هر 20 نفر كشته شدند ." (1)
خانه مورد نظر در منطقه زعفرانیه قرار داشت و متعلق به خانواده فرزانه سا بود . اسامی كشته شدگان خانه مركزی زعفرانیه به شرح زیر است :
" 1. موسی خیابانی ، 2. اشرف ربیعی ، 3. آذر رضایی (خیابانی) ، 4. محمد مقدم ، 5. مهشید فرزانه سا (مقدم) ، 6. میر طاها میر صادقی ، 7. تهمینه رحیمی نژاد (میر صادقی) 8. محمد معینی ، 9. شاهرخ شمیم ، 10. فاطمه نجاری (شمیم) ، 11. خسرو رحیمی ، 12. سعید سعیدپور ، 13. محمد حسن پورقاضیان ، 14. حسین بخشافر ، 15. كاظم مرتضوی 16. حسن مهدوی ، 17. ناهید رأفتی (مهدوی) ، 18. مهناز كلانتری (تشید) ، 19. عباسعلی جابرزاده انصاری ، 20. ثریا سنماری (جابرزاده انصاری) . " (2)
ضربه استراتژیك و مهم 19 بهمن ، كه طی آن مسئول داخل كشور و نفر دوم سازمان كشته شد ، سقوط تدریجی تشكیلات داخل را در پی داشت . در سطح تشكیلات این ضربه موجب پاره شدن رشته ارتباط و اتصال بخش ها با فرماندهی داخل كشور شد و در سطح سیاسی ، قدرتمندی تشكیلات سازمان را برای قدرت های حامی آن به زیر سؤال برد .
هواداران را به انفعال واداشت ، در سطح روانی هم مركزیت و هم اعضا را در حالت تدافع محض و ترس از سرایت ضربه به بخش های دیگر قرار داد . در سطح عمل نظامی ، مجموعه عملیات تروریستی سازمان با بحران مواجه گردید و حفاظت كامل و اولویت برنامه های تأمینی و حفاظتی در دستور كار قرار گرفت .
این ضربه برای نهادهای ضد تروریست كشور كه عمدتاً با اتكا به اطلاعات و پشتیبانی اقشار مختلف مردم و ایثارگری نیروهای وفادار انقلاب عمل می كردند ، راهگشای ضربات بعدی به ماشین ترور سازمان به ویژه در اردیبهشت و خرداد ماه 1361 گردید .
« فصل دوم »
فرو پاشی تشكیلات ترور
• انسجام انقلابیون ضد تروریسم
نیروهای اطلاعات سپاه پاسداران ، كمیته انقلاب و گروه ضربت دادستانی انقلاب ، كه انقلابیون فداكار برخاسته از متن مردم بودند و صیانت از امنیت جامعه و مقابله با تروریسم را بر اساس انگیزه ها و اعتقادات متعالی و عمیق انسانی ، وظیفه دینی خویش قلمداد می كردند از آغاز سال 1361 در وضعیتی كاملاً هماهنگ ، همه معادله ها و محاسبه های سازمان و حامیان خارجی آن را بر هم زدند .
برخی از كارشناسان و مسئولان ذیربط ، شرایط و چگونگی اقدامات ضد تروریستی در سال 61 را اینگونه تبیین كرده اند : پس از ضربه برق آسای 19 بهمن 1360 ، سیستمی مركزی از تعقیب و مراقبت ، نفوذ ، شنود رادیویی و مجموعه گشت های شهری ، با ارتقای سطح كیفی به كار گرفته شد . ضربه مهم مزبور موجب پاره شدن اتصالات بخش های نظامی و اجتماعی و روابط شد ، و آن پس فرماندهان سازمان گاه با تلفن یا پیك گزارش های خود را می بایست به خارج از كشور ارسال می كردند .
از یك سو اطلاعات سپاه با گستردگی در كلیه شهرستان های كشور در قالب واحدهای رزمی متمركز ، این امكان را یافته بود كه با آگاهی و اشراف بر حوادث و رویدادها و اخبار درونی گروه ها ، تحلیل جامع از تحركات گروه ها را به دست دهد و با بهره گیری از سرعت عمل و انعطاف كافی ، با همكاری سایر نهادها به ویژه كمیته انقلاب و دادستانی انقلاب ، نقش ویژه ای در مبارزه علیه تروریسم احراز نماید .
از سوی دیگر كمیته انقلاب اسلامی هم در واحد اطلاعات و هم در واحد عملیات ، بیشترین فعالیت خود را در مسیر به راه انداختن گشت های مخفی و ضربه بر بدنه عملیاتی سازمان متمركز كردند . این نیروها با هماهنگی قضایی دادستانی انقلاب مركز (تهران) و با هدایت كارشناسان دو شعبه ویژه این دادستانی ، توانستند ضربات سنگینی را ابتدا بر بخش نظامی در تهران و سپس بر نهادهای كارمندی و كارگری بخش اجتماعی در جنوب كشور وارد نمایند .
تمركز دو سیستم هماهنگ الكترونیك و انسانی توسط اطلاعات سپاه و نهادهای امنیتی نخست وزیری با همكاری دادستانی انقلاب اسلامی ارتش ، تحت دو رمز " عبدالله پیام " و " گشتی " تا مدت ها كابوس هولناكی برای سازمان و دیگر گروه هایی كه امكان شنود بی سیم های این دو سیستم را داشتند ، پدید آورد .
با استفاده از تجربهت ضربه به خانه مركزی زعفرانیه در 19 بهمن 60 و سایر اطلاعاتی كه به دست آمده بود ، یك جریان بدیع از تعقیب و مراقبت ایجاد شد ، این جریان كه همكاری و همراهی طیف وسیعی از نیروهای مردمی متخصص را با خود داشت ، توسط یك سیستم نوین تعقیب الكترونیك ، به مثابه پشتوانه لحظه به لحظه اطلاعاتی ، حمایت می شد .
طی مدت كوتاهی تعداد قابل توجهی از خانه های تیمی كاملاً استتار شده و دارای محمل كه متعلق به نیروها و كادرهای فعال سازمان و بخشی از مركزیت بخش ها و نهادها بود ، توسط این جریان كشف گردید و با دقت زاید الوصفی زیر نظر قرار گرفت .
• ضربه به ستون فقرات تشكیلات ترور
رأس ساعت 2 بعدازظهر 12 اردیبهشت ماه 1361 ، حمله نیروهای هماهنگ نهادهای انقلابی به پایگاه های بخش اجتماعی آغاز شد . در اثر این ضربه ، بخش اجتماعی كه به فرماندهی و مسئولیت محمد ضابطی (هدایت كننده تظاهرات 30 خرداد و 5 مهر 1360 و مجموعه عملیات متعدد ترور و تخریب) اداره می شد و ستون فقرات سازمان ترور محسوب می گشت ، كاملاً از بین رفت .
فرماندهان این بخش از مركزیت تا رده شاخه ضربه خوردند . نهاد دانش آموزی ، نهاد دانشجویی ، نهاد جعل ، نهاد تداركات ، قسمت شهرستان های شمال و شهرستان های جنوب ، مسئولان نهاد كارمندی ، مسئولان حفاظت مركزیت بخش اجتماعی ، همه در این ضربه مندهم شدند . در این عملیات و تداوم آن ، علاوه بر تلفات مهمی كه به جای گذاشت و ذیلاً خواهد آمد ، نزدیك به 60 نفر نیز دستگیر شدند . (3)
تلفات سازمان طی ضربه مزبور از طرفی به لحاظ كیفی خیلی بالا بود و آن را دچار فقر شدید نسبت به كادرها و اعضای مؤثر كرد و از سوی دیگر نحوه ضربه و مجهول ماندن علت آن ، سازمان را به یك سراشیبی هولناك تاكتیكی انداخت كه " عملیات مهندسی " نام گرفت . (4)
مهمترین تلفات سازمان نتیجه حمله به پنج پایگاه (خانه تیمی) مهم مركزی در تهران بود . پایگاه كامرانیه ، پایگاه ستارخان ، پایگاه نارمك ، پایگاه جلال آل احمد و پایگاه 21 متری جی . كادرها و اعضای تروریست سازمان مستقر در این پایگاه ها كه در حین درگیری شدید مسلحانه و تبادل گلوله و نارنجك كشته شدند به ترتیب زیر عبارت بودند از :
كامرانیه : محمد ضابطی ، نصرت رمضانی (ضابطی) ، قاسم باقرزاده ، پریی یوسفی (باقرزاده) ، حمید جلال زاده ، زكیه محدث (جلال زاده) ، تقی اوسطی ، مهین خیابانی (اوسطی) ، امیر هوشنگ آق بابا ، سوسن میرزایی (آق بابا) ، احمد كلاهدوز ، هادی تواناییان فرد ، حسین امیر پناهی ، اقدس تقوی .
ستارخان : حمید خادمی ، فرشته زاهدی (خادمی) ، حسن رحیمی ، حسن صادقی ، مهین ابراهیمی ، معصومه میر محمد (ساودی نژاد) ، ایران بازرگان (ازهدی) ، پروین ملا زینعلی طاهری .
21 متری جی : سعید منبری ، غلامعلی صادقی نیستانی ، مژگان موفق ، (صادقی نیستانی) ، نسرین صادقی نیستانی .
جلال آل احمد : فضل الله تدین ، فاطمه مهدوی .
نارمك : خدیجه مسیح (مصباح) .
پراكنده (در اطراف پایگاه ها و ضمن درگیری خیابانی) : حسین جلیلی پروانه ، مریم شفایی (جلیلی پروانه) علی انگبینی ، عباس همایون نژاد . (5)
• ضربات تكمیلی سنگین
ضربه 19 اردیبهشت 61 به دنبال عملیات موفق اطلاعاتی كه منجر به ضربه 12 اردیبهشت شد ، وارد آمد و مهمترین كادرهای باقیمانده تروریسم متشكل در بخش اجتماعی از بین رفتند ، كه عناصر اصلی شان با سابقه مشاركت و نقش مؤثر در چندین عملیات تروریستی و به قتل رساندن تعداد زیادی از مردم عبارت بودند از :
فاضل مصلحتی ، مهر خانبانی (مصلحتی) ، حمید لولاچیان ، حسن كلكته چی ، زهرا طباطبایی ، بهرام قاسمی ، زهرا شیخ الاسلام ، وجیهه عبادی ، فاطهم ابوالحسنی ، فائزه بهاری جوان ، زهرا عمرانیان . (6)
در پی ضرباتی كه طی بهار سال 1361 به مركزیت هدایت كننده تروریسم تشكیلاتی و بدنه نظامی سازمان وارد شد ، با تلاش هماهنگ نیروهای اطلاعاتی _ امنیتی جمهوری اسلامی در تاریخ 10 مرداد 1361 بخش روابط سازمان به زیر ضربه رفت و جمعی از كادرها و اعضای تروریست كشته و زخمی و تعداد كثیری نیز دستگیر شدند .
بخش روابط در جریان فاز سیاسی ، وظیفه ایجاد ارتباط با شخصیت ها ، گروه ها و احزاب و سفارتخانه های خارجی را بر عهده داشت و اهم وظیفه اش تثبیت موقعیت سازمان و القای خطوط آن به افراد و نیروهای طرف ارتباط بود . در جریان فاز نظامی ، به منظور پشتیبانی و تقویت اقدامات مسلحانه تروریستی ، محدوده كار بخش روابط به ارتباط تشكیلاتی داخل و خارج و تماس با كردستان تقلیل یافت .
اسناد مدارك این بخش گویای ارتباطات وسیع سازمان با عناصر سیاسی ، شعرا و نویسندگان ، گروهها ، جمعی از نمایندگان مجلس و بخشی از روحانیت ، در فاز سیاسی است . ناكامی های متعدد سازمان در جلب نزدیكی و همكاری افراد معروف در اسناد مزبور منعكس است .
از جمله در مورد احمد شاملو (اجابت نكردن تقاضای سازمان در مورد سرودن شعری ویژه آنها) ، مهندس مهدی بازرگان (عدم حمایت از شورای ملی) و جمعی از اعضای نهضت آزادی (مورد سؤال قرار دادن پرویز یعقوبی رابط سازمان در مورد استراتژی مسلحانه و عدم اجابت همكاری با آنها) . (7)
در قسمت های مختلف این بخش افراد زیر از جمع كادرهای سازمان مشغول به كار بوده اند : عباس داوری ، محمد حیاتی ، محسن (ابوالقاسم) رضایی ، پرویز یعقوبی ، محمد سید المحدثین ، محمد قجر عضدانلو ، منصور بازرگان .
طی ضربه 10 مرداد ، سازمان تلفات سنگینی را متحمل شد . اسامی نیروهای عملیاتی و روابطی كه وظیفه تغذیه سیاسی ایدئولوژیك تروریسم سازمان را به انجام می رساندند و برای استمرار و بقای ترور می كوشیدند و در صورت لزوم خود نیز به قتل دست می زدند و عاقبت در دامی كه خود تنیده بودند قربانی می شدند ، به قرار زیر است :
سیاوش سیفی ، فاطمه مددپور (سیفی) ، علی رحمانی ، زهره گودرزی (رحمانی) ، افشین قهرمانی ، شهاب راسخی ، كاظم محمدی گیلانی ، فاطمه اثنی عشری ، مهدی زائریان مقدم ، محمد علی بیات ، علیرضا حسینی ، مریم خدایی صفت (حسینی) ، هادی غلامی ،فرهاد فتح پور پاكزاد ، باقر آل اسحاق ، محمد لقا نازنده ، طاهره وزیری ، جعفر آمر طوسی ، افسانه امینیان (آمر طوسی) ، مصطفی موسوی ، فائزه زائریان مقدم (موسوی) ، اردلان صفی یاری ، زبیده جعفری ثانی ، افسانه شمس . (8)
سبحانی از مسئولان امنیتی سابق سازمان می نویسد :
" به دنبال ضربه 19 بهمن 1360 ... با ضربه های سراسری و هم زمان رژیم جمهوری اسلامی به كلیه پایگاه های بخش اجتماعی در اردیبهشت ماه 1361 و 10 مرداد 61 ... در این ضربات عملاً بیش از 80 درصد كادرها و مسئولین سازمان كه عمدتاً در بخش اجتماعی سازماندهی شده بودند دستگیر یا هنگام درگیری ها كشته شدند ... بعد از این مقطع تقریباً كلیه ارتباطات تشكیلاتی اعضای سازمان با یكدیگر در داخل تهران و شهرهای بزرگ از هم پاشیده شد . " (9)
_________________________
1- از متن گفتگوی اختصاصی پژوهشگران كتاب حاضر با یكی از فرماندهان عملیاتی ، اطلاعاتی وقت .
2- روزنامه كیهان و اطلاعات ، 20/11/60 ، ص 1 – 3 ، نشریه مجاهد ، ش 138
3- گفتگو با یكی از مسئولان عملیاتی ، نیز نشریه مجاهد ، ش 152 و 154
4- این عملیات در فصل آینده مورد بحث قرار خواهد گرفت .
5- اسناد و مدارك مربوط به عملیات مزبور موجود در دانشكده امام باقر (ع) ، نیز نشریه مجاهد ، ش 91 ، 152 ، 154 ، صفحات متعدد داخلی .
6- نشریه مجاهد ، ش 91 ، ص 1 و صفحات متعدد داخلی
7- بشیر ، رخدادهای سمخا .... ج 1 ، ص 63
8- نشریه مجاهد ، ش 214 ، ص 1 و صفحات متعدد داخلی
9- سبحانی ، روزهای تاریك بغداد ، ص 72 – 71
