سال ۱۴۰۳ برای ایران سالی بود متفاوت در حوزه امنیت؛ سالی که تروریسم با افزایش ۵۷ درصدی حملات، تمرکز در جنوب شرق کشور و ظهور تاکتیک‌های جدید خشونت چهره‌ای تازه یافت.
سال ۱۴۰۳ شاهد افزایش قابل توجه فعالیت‌های تروریستی علیه ایران بودیم؛ سالی که حملات تروریستی با رشدی چشمگیر و الگوهای جدید خشونت همراه شد.
بر اساس تازه‌ترین گزارش سالانه تروریسم ایران که توسط بنیاد هابیلیان منتشر شده، تعداد عملیات‌های تروریستی نسبت به سال ۱۴۰۲ بیش از ۵۷ درصد افزایش یافته و این امر نشان‌دهنده چالش‌های امنیتی پایدار است، هرچند ایران همچنان در مقایسه با بسیاری کشورها از امنیت نسبی برخوردار است.در سال ۱۴۰۳، ۵۲ عملیات تروریستی در سراسر کشور ثبت شده که نسبت به ۳۳ مورد سال قبل رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد.
این افزایش عمدتاً در جنوب‌شرقی استان سیستان و بلوچستان متمرکز شده است، جایی که تعداد حملات در این منطقه به تنهایی ۸۰ درصد افزایش یافته است. این استان همچنان کانون اصلی تروریسم در ایران است و نزدیک به ۷۰ درصد کل حملات کشور را به خود اختصاص داده است.یکی از عوامل اصلی این رشد، تشدید فعالیت‌های گروه تکفیری جیش‌العدل است. این گروه در سال ۱۴۰۳ مسئولیت ۲۷ حمله را پذیرفته که بیش از سه برابر تعداد عملیات‌هایش در سال قبل است. اگر حملات با عامل نامشخص که احتمالاً متعلق به این گروه است نیز در نظر گرفته شود، تعداد کل عملیات‌های جیش‌العدل به ۳۵ می‌رسد که نشان‌دهنده افزایش قابلیت‌های عملیاتی و احتمال حمایت‌های خارجی است.
با وجود افزایش تعداد حملات، شمار قربانیان تروریسم در سال ۱۴۰۳ به ۱۰۰ نفر کاهش یافته است، در حالی که این رقم در سال قبل ۱۶۱ نفر بود. این کاهش عمدتاً به دلیل نبود حادثه فاجعه‌باری مانند بمب‌گذاری کرمان در سال ۱۴۰۲ است که به تنهایی ۹۸ کشته (بیشتر غیرنظامیان) بر جای گذاشت. اگر این حادثه استثنایی را حذف کنیم، تعداد واقعی جان باختگان در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته و با افزایش تعداد حملات همخوانی دارد.
برخلاف حادثه کرمان که بیشتر قربانیان آن غیرنظامی بودند، اکثریت شهدا در سال ۱۴۰۳ را نیروهای امنیتی و نظامی تشکیل می‌دهند. حدود ۸۹ درصد از قربانیان از اعضای نیروهای امنیتی ایران بودند، از جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، پلیس، بسیجیان داوطلب و سربازان وظیفه. نکته قابل توجه هم این که تلفات بسیجیان سه برابر و مرگ‌ومیر سربازان وظیفه بیش از دو برابر نسبت به سال گذشته افزایش یافته است که نشان‌دهنده هدف‌گیری مستقیم‌تر نهادهای امنیتی توسط گروه‌های تروریستی است.گزارش‌ها نشان می‌دهد که مناطق غربی و شمال غربی ایران نسبتاً آرام بوده‌اند، که ناشی از عملیات‌های موفق نیروهای نظامی و توافق امنیتی با بغداد است؛ توافقی که فعالیت گروه‌های تروریستی کردی ضد ایران را کاهش داده است.
در مقابل، تهدیدات تروریستی خارج از مرزهای ایران گسترش یافته است؛ حملات در سال ۱۴۰۳ از ۶ مورد به ۱۰ مورد افزایش یافته که شامل حوادثی در سوریه و لبنان می‌شود. این امر نشان‌دهنده ابعاد منطقه‌ای گسترده‌تر تهدیدات و افزایش دخالت‌های خارجی است. رژیم اسرائیل به ویژه عملیات‌های خود را افزایش داده و تاکتیک‌های جدیدی همچون حملات پهپادی به کار گرفته، در حالی که ایالات متحده نیز در یک حمله نقش داشته است.
وضعیت تروریسم در ایران شاهد تغییرات قابل توجهی است:
تحول تاکتیکی: استفاده از حملات به سبک انغمّاسی و حملات پهپادی، نشان‌دهنده پیچیدگی و مرگبارتر شدن تاکتیک‌هاست.
کاهش بمب‌گذاری‌های انتحاری: تنها یک بمب‌گذاری انتحاری در سال ۱۴۰۳ رخ داده که گویای تغییر استراتژی گروه‌های تروریستی به سمت هدف‌گیری محدودتر و دقیق‌تر است.
کاهش فعالیت گروه‌های کرد: عملیات گروه‌های کردی همچنان کاهش یافته و تنها یک حمله نامعلوم در ۱۴۰۳ ثبت شده است.
برآمدن جیش‌العدل به عنوان بازیگر اصلی تروریسم، همراه با افزایش فعالیت‌های رژیم اسرائیل، پیچیدگی و چندوجهی بودن تهدیدات را نمایان می‌کند. تمرکز این گروه بر نیروهای امنیتی، هدفی استراتژیک برای تضعیف ثبات داخلی ایران و بهره‌گیری از ناآرامی‌های منطقه‌ای و احتمالا حمایت‌های خارجی است.گزارش هشدار می‌دهد که بدون اتخاذ اقدامات قاطع مقابله‌ای، الگوهای رفتاری گروه‌های تروریستی به ویژه جیش‌العدل تغییر نخواهد کرد.
همچنین تنش‌های ژئوپلیتیکی رو به افزایش، به‌خصوص با رژیم صهیونیستی، می‌تواند منجر به افزایش خرابکاری‌ها و تهدیدات امنیتی شود. احتمال استفاده از گروه‌های فراملی مانند داعش خراسان توسط بازیگران خارجی نیز وجود دارد، به ویژه که این گروه‌ها از فناوری‌های پیشرفته همچون هوش مصنوعی برای جذب نیرو و تبلیغات بهره می‌برند.
گزارش تروریسم ایران در سال ۱۴۰۳ تصویری هشداردهنده از محیط امنیتی پیچیده‌تر ارائه می‌دهد که عمدتاً ناشی از شورش‌های محلی در استان‌های مرزی آسیب‌پذیر و تحولات منطقه‌ای است. هدف‌گیری نامتناسب نیروهای امنیتی نشان‌دهنده تغییر استراتژیک در تاکتیک‌های گروه‌های تروریستی برای تضعیف کنترل دولت است. در مقابل، کاهش نسبی تلفات غیرنظامیان نمایانگر رویکرد دقیق‌تر و متمرکزتر تروریست‌هاست.
مقابله با این چالش‌ها نیازمند راهبردهای قوی ضدتروریسم، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و اتخاذ اقدامات جامع اجتماعی و سیاسی برای کاهش ریشه‌های افراط‌گرایی به‌ویژه در استان‌های مرزی مانند سیستان و بلوچستان است. یافته‌های این گزارش راهنمایی مهم برای سیاستگذاران است تا با تهدیدات به سرعت در حال تغییر ماه ها و حتی سال های پیش رو به خوبی مقابله کنند.
منبع: خبرگزاری فارس
