| در اغلب تعريف هاي كلي بر دو عنصر در تبيين ماهيت ترور تكيه شده است كه به لحاظ حقوقي يكي از آن دو عنصر ركن مادي جرم تروريسم را بيان مي كند و ديگري به ركن معنوي جرم تروريستي اشاره دارد . |
4 _ 3. معاونت در جرم تروريستي
در اغلب كنوانسيون هاي بين المللي بر اصل ممنوع بودن هر نوع مشاركت و معاونت در جرم تروريستي تأكيد شده است . در قطعنامه 1373 مورخ 28 سپتامبر 2001 چندين مرتبه بر اين اصل تأكيد شده است .
5 _ 3. پايبندي بر عهدنامه هاي مقابله با تروريسم
يكي از اصولي كه در رژيم حقوقي بين المللي مقابله با تروريسم بر آن تكيه فراوان شده ، اصل پايبندي به عهدنامه هاي مقابله با تروريسم است . اغلب اين عهدنامه ها را كشورهاي اسلامي نيز امضا كرده اند .
" بخش چهارم "
ترور از ديدگاه فقه
« فصل اول »
فقه و عناصر تشكيل دهنده ماهيت ترور
مقدمه :
در بخش پيش روشن شد كه مباحث مطرح شده در كنوانسيون هاي بين المللي و منطقه اي مقابله با تروريسم را به سه بخش مي توان تقسيم كرد و اينك ديدگاه فقه را نسبت به هر يك از سه فصل توضيح مي دهيم . بنابراين مباحث اين بخش را در سه فصل پي مي گيريم :
• فصل اول : فقه و عناصر تشكيل دهنده ماهيت ترور .
• فصل دوم : فقه و مصاديق ترور .
• فصل سوم : فقه و راههاي مبارزه با تروريسم .
در اغلب تعريف هاي كلي بر دو عنصر در تبيين ماهيت ترور تكيه شده است كه به لحاظ حقوقي يكي از آن دو عنصر ركن مادي جرم تروريسم را بيان مي كند و ديگري به ركن معنوي جرم تروريستي اشاره دارد . آن دو عنصر كه قدر متيقن و مورد توافق همگان در تعريف ترور هست عبارتند از :
1. اقدامات خشونت آميز و تهديد كننده ( ركن مادي) .
2. كه به منظور ايجاد رعب و ترس انجام مي گيرد (ركن معنوي) .
در بخش اول مبحث عناوين فقهي قابل انطباق با ترور روشن شد كه ايجاد رعب در ميان مردم از مصاديق روشن محاربه است و از نگاه قرآن و سنت از جرائمي است كه مجازات هاي سنگيني برايش در نظر گرفته شده است ، لذا ما در اين قسمت ديدگاه فقه را در مورد خشونت كه يكي ديگر از عناصر اصلي تشكيل دهنده ماهيت ترور است مورد بحث قرار مي دهيم .
واژه خشونت به معناي درشتي و زبري ، ضد لينت و نرمي است (1) . خشن العيش : زندگي سخت شد (2) ، الخشونة ضد النعومه (3) . دانشمندان جامعه شناس و حقوقدانان هر كدام تعريف جداگانه اي از خشونت داشته و تعريف جامعي ارائه نشده است .
برخي خشونت را به شيوه هاي خلاف نرم و يا بر خلاف طبع و نرم فرد و جامعه تفسير كرده اند (4) و برخي ديگر خشونت را سوء استفاده از قدرت معنا كرده اند (5) و برخي ديگر گفته اند هر حمله غير قانوني به آزادي هايي كه جامعه رسماً يا ضمناً براي افراد خود قائل گرديده ، خشونت است . (6)
گاه خشونت به معناي قاطعيت و عدم چشم پوشي از خطاهاي متهمان و مجرمان به كار مي رود . اين كاربرد در مقابل رفتار سهل انگارانه مجريان قانون ... به كار مي رود . كاربرد ديگر واژه خشونت معادل با نابردباري مذهبي و تحمل ناپذيري فكري و عدم مماشات با رقباي سياسي ... در قبال بردباري مذهبي يا سياسي (ديگر پذيري) به كار مي رود (7) و نيز خشونت يعني تحمل يا حذف ديگران به دلايل و روش هاي غير قانوني و غير منطقي ... (8)
همان طور كه بيان شد خشونت به رغم آن كه مورد انزجار و منفور طبع بشري است ، در حد تعريف آن اتفاق نظر وجود ندارد ، همين عدم همسويي مباني در خصوص خشونت اين پرسش ها را به وجود آورده است :
• اگر خشونت غير قانوني است ، منظور كدام خشونت است ؟
• خشونت با چه انگيزه و در برابر چه كساني بد است ؟
• معيارهاي خشونت قانوني و غير قانوني چيست ؟
• آناني كه اسلام و مسلمين را متهم به خشونت مي كنند ، مقصودشان كدام خشونت است ؟
• آيا خشونت تنها در جهان اسلام وجود دارد يا در جوامع ديگر نيز يافت مي شود ؟
2. جايگاه خشونت و مدارا در فقه
به طور تفصيل مي توان جايگاه خشونت و مدارا در اسلام و فقه اسلامي را در محورهاي زير ورد تحليل قرار داد :
1 _ 2. رفتارهاي فردي و اجتماعي
اسلام در رفتارهاي فردي و اجتماعي و مراودات معمولي خشونت را جايز ندانسته و از آن نهي كرده است . سفارش اسلام به اصلاح ذات البين ، رعايت اخلاق خانواده ، سفارش همسايگان ، احترام به حقوق اقليت هاي مذهبي و حفظ كرامت انسان و انسانيت و پرهيز از هرگونه خشونت در روابط اجتماعي ، نشان دهنده آن است كه اسلام براي مدارا اهميت ويژه اي قائل است .
پيامبر اسلام (ص) نيز در رفتارهاي فردي و اجتماعي ، پيام آور صلح و صفا بود . انبياء نيز به سراغ قلب ها مي رفتند و همين رفتار مسالمت آميز آنان يكي از راهكارهاي بسيار موفق آنان در جذب مردم و تسخير قلب ها بوده است .
بر همين اساس است كه خداوند يكي از ويژگي هاي پيامبر اسلام (ص) را رأفت و مهرباني دانسته است :
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ ، "
به رحمت الهي با آنان نرمخو و پر مهر شدي ، اگر تندخو و سخت دل بودي بي شك از تو پراكنده مي شدند . (آل عمران/159)
پيامبر (ص) خود فرمود :
« امرني ربي بمداراة الناس ، كما امرني باداء الفرائض » ، " پروردگار مرا به مدارا و نرمي با مردم دستور فرمود ، همانگونه كه به انجام واجبات امر فرمود . " (9)
و در جاي ديگر فرمودند :
« مداراة الناس نصف الايمان و الرفق لهم نصف العيش » ، "
مهرباني و سازگاري با مردم از ايمان است و نرمي با آنان نيمي از بركت زندگي ." (10)
پيامبر اسلام در برخورد خشونت آميز ديگران نيز از قهر و خشونت بهره نگرفت ، وقتي پيامبر (ص) در مكه براي دعوت مردم به خداپرستي ظهور كرد ، با عكس العمل شديد قريش مواجه شد و قريش از هيچگونه آزار و شكنجه ، اهانت و افترا دريغ نورزيدند و او را فردي كذاب ، ساحر ، مجنون و ... معرفي مي كردند . ولي عكس العمل پيامبر (ص) اين بود : « اللهم اغفر لقومي بانهم لايعلمون ...» (11)
عبدالله بن مسعود نقل مي كند كه من ديدم كه قوم پيامبر او را مضروب ساخته و خون آلود مي كردند ، ولي او خون ها را از صورتش پاك مي كرده و مي گفت : " بارالها قوم مرا بيامرز كه آنان نادانند ." (12)
امامان (ع) نيز در رفتارهاي فردي و اجتماعي از خشونت بهره نمي گرفتند ، چه بسا افرادي كه با آنان با خشونت برخورد مي كردند ؛ ولي رفتار محبت آميز آنان شديداً مردم را تحت تأثير قرار داده و برخي افراد غير مسلمان ، مسلمان شده و افراد مسلمان جذب امامان مي شدند . (13)
پی نوشت:
1. علي اكبر دهخدا ، لغت نامه ، ج 6 ، ص 8630
2. فرهنگ لاروس ، مترجم حميد طبيبيان ، ج 1 ، ص 915
3. مجمع البحرين ، ج 1 و 2 ، ص 651
4. مجله كيان ، ج 1 و 2 ، ص 651
5. ر . ك : كتاب نقد ، شماره 14 و 15 ، ص 33
6. مفهوم تجاوز در حقوق بين الملل ، نسرين مصفا و ديگران ، ص 47 – 46
7. كتاب نقد ، شماره 14 و 15 ، ص 393
8. همان ، ص 343
9. الكافي ، ج 2 ، ص 117
10. همان
11. بحارالانوار ، ج 95 ، ص 167
12. صحيح بخاري ، ج 9 ، ص 20
13. نهج البلاغه ، حكمت 43
ترور و دفاع مشروع (18)
