«متفکر مبارز»
شهید مطهری خود نیز در مبارزات سیاسی حضور فعال داشت ، اما شیوه اش در این عرصه بگونه ای بود که در ورای آن جوش و خروش انقلابی ، انسانی آرام و برکنار از جریان های سیاسی به نظر می رسید و فعالیت های سیاسی خود را از نزدیک ترین دوستان که انقلابی نبودند پنهان می کرد . او اعتقاد داشت پرخاشگری ها و هیجانات زود گذر برای به ثمر نشستن انقلاب چندان سودی ندارد و باید فکر اصیل این حرکت حفظ و محتوای اسلامی آن تقویت شود .
یکی از تشکل هایی که شهید مطهری ارتباط جدی با آن داشت ، گروه زیر زمینی و مخفی هیئت های مؤتلفه اسلامی بود که بار عمده مبارزه را در سال 1341 تا 1349 بر دوش می کشید . (1) مؤتلفه اسلامی پس از مدتی تلاش به دلیل ضرورت شورایی را به وجود آورد تا در امور مهم و حساس تصمیم گیری کنند .
شهید مطهری با نهایت دقت ، رعایت اصول تقیه و مخفی کاری با این هیئت مرتبط بود و آنچنان با فراست ، کاردانی و تدبیر پیش می رفت که وقتی دستگیر شد ، ساواک نتوانست چیزی به دست آورد و ناگزیر وی را آزاد کرد .
آن شهید در سال های پس از 1342 با تلاشی گسترده به تبیین فرهنگ اسلامی در جامعه پرداخت و رسالت تدوین فرهنگ انقلاب و آگاه ساختن نسل جوان را عهده دار شد . فعالیت در حسینیه ارشاد و مسجد الجواد نقطه اوج کوشش های فرهنگی استاد در سال های 1342 تا 1350 بود .
سرانجام با بسته شدن این کانون های مقاومت دینی توسط ساواک در سال 1351 و دستگیری استاد و سپس ممنوع المنبر شدنش ، مشکلاتی فراوان برای شهید مطهری در آن مقطع حساس و اوج خفقان و اختناق به وجود آمد . فعالیت های سیاسی شهید مطهری چنان برای رژیم شاه مهم و اساسی بوده است که ساواک از کارگزاران خود می خواهد درباره فعالیت های او گزارش هایی مستمر تهیه کنند . (2)
پس از تبعید امام به نجف ، شهید مطهری ارتباط خود را به وسیله نامه و ... با رهبر انقلاب ادامه داد . در سال 1355 استاد مطهری عازم عتبات عالیات شد و پس از زیارت بارگاه امام حسین (ع) در کربلا به نجف رفت و پس از زیارت مضجع مقدس حضرت علی (ع) به دیدار امام خمینی (ره) شتافت ، او مدت یک هفته در نجف ماند و با امام درباره مسائل نهضت ، حوزه های علمیه و دانشگاه ها به گفتگو پرداخت . (3)
شهید مطهری در جامعه روحانیت مبارز نیز حضور فعال داشت و جزو مؤسسان این تشکل بود. جامعه روحانیت مبارز عمده ترین کارها را در ارتباط با تظاهرات مردم ، راهپیمایی ها ، جلسات بزرگ و مهم و سخنرانی ها ، برنامه ریزی و هدایت می کرد و شهید مطهری در جلسات آن فعالیتی مؤثر و قابل توجه داشت . (4) شهید مطهری سفری نیز به پاریس داشت که در پی آن با امام ملاقات کرد و امام مسئولیت تشکیل شورای انقلاب اسلامی را به عهده ایشان نهاد . (5)
در بحبوحه انقلاب اسلامی که اعتصاب ها اوج گرفت و مردم ایران بر اثر اعتصاب کارکنان شرکت نفت از نظر سوخت دچار مشکل شدند ، شهید مطهری برای رفع این تنگنا طرحی پیشنهاد کرد که به تصویب امام خمینی (رع) رسید و رضایت مردم را فراهم آورد . (6)
پس از ورود امام به فرودگاه مهرآباد ، خیر مقدمی که استاد مطهری نوشته بود خوانده شد . چنین تنظیم شده بود که وقتی امام به بهشت زهرا می رود تا برای میلیون ها نفر از علاقمندان و مبارزان سخنرانی کند ، در آغاز پدر یکی از اعضای گروهک منافقین سخنرانی کند . آن روزها این افراد محبوبیتی هم در میان مردم داشتند ، شهید مطهری با آن بینش سیاسی دقیق در واپسین لحظات از اجرای این برنامه جلوگیری کرد . (7)
با ورود امام به تهران و استقرار ایشان در مدرسه رفاه ، استاد مطهری به منزله مرزبانی بیدار و دلاور آنجا حضور داشت . در واقع بیت امام را شهید مطهری اداره می کرد و مراقب بود که مبادا عناصر ناسالم یا اعضای گروهک ها با نفوذ در داخل ، اخلال یا سوء استفاده کنند . (8)
استاد مطهری پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای تثبیت و استقرار نظامی اسلامی ، فعالیت هایی ارزنده انجام داد و مهمترین و مورد اعتمادترین مشاور امام خمینی (ره) بود . او علاوه بر شرکت در جلسات شورای انقلاب و ارائه پیشنهادهای سودمند به رهبری انقلاب ، بیشترین وقت خود را صرف تبیین حکومت و انقلاب اسلامی کرد .
پی نوشت ها:
1. مؤتلفه اسلامی از ائتلاف سه جمعیت با یکدیگر در سال 1342 پدید آمد ، قبلاً در آغاز انقلاب اسلامی ایران در ماجرای انجمن های ایالتی و ولایتی و قضایای رفراندوم قلابی شاه در ششم بهمن 1341 شمسی این افراد به صورت جمعیت های پراکنده و تحت رهبری امام خمینی (رع) به فعالیت پرداختند و سرانجام امام امت در اوایل سال 1342 آنها را در قم با هم آشنا ساخت و از این ارتباط جمعیت های مؤتلفه اسلامی به وجود آمد .
مسئولان سازمان مرکزی این جمعیت عبارت بودند از : حاج صادق امانی ، محمد صادق اسلامی ، حاج مهدی عراقی ، عسکر اولادی ، مهدی شفیق ، سید محمود میرفندرسکی ، حاج هاشم امانی ، علاءالدین میرمحمد صادقی ، عزت الله خلیلی ، سید اسدالله لاجوردی ، حاج مهدی بهادران و حاج ابوافضل توکلی . این افراد همگی از کسبه و تجار متدین بازار تهران بودند .
2. در سند شماره 16161/20 مورخ 1/5/1349 که از سوی سپهبد مقدم معدوم مدیر کل اداره سوم ساواک صادر شده ، چنین آمده است : چون در نظر است که جهت نامبرده (مطهری) تحقیقاتی فراهم گردد ، علی هذا خواهشمند است دستور فرمایید با تمام امکانات موجود از مشارالیه مراقبت و نتایج حاصله را مستمراً به این اداره کل اعلام دارند تا به موقع درباره اش تصمیم مقتضی اتخاذ گردد . مجله اعتصام ، ش 49 ، اردیبهشت 1365
3. مرتضی مطهری ، مجموعه آثار ، ج 1 ، ص 11 . مطهری مطهر اندیشه ها ، ج 2 ، ص 631 و نیز ج 1 ، ص 313 و شهید مطهری مرزبان بیدار ، ص 151
4. سیمای استاد در نگاه یاران ، ص 35 – 34
5. در جمعه 14 مهر 1357 امام به دلیل فشارهای دولت عراق و پس از جلوگیری دولت کویت از ورود ایشان به آن سرزمین ، به کشور فرانسه هجرت نمود و در دهکده ای حوالی پاریس که نوفل لوشاتو نام داشت اقامت گزید . در این دوران شهید مطهری به دیدار امام آمد . شهید صدوقی می گوید : هنگامی که امام در پاریس تشریف داشتند و بنده هم در خدمت امام بودم ، آنچه فهمیدم این بود که امام به فکر بکر مرحوم آیت الله مطهری بی نهایت اعتماد داشت و در کلیه کارهای مربوط به پیروزی انقلاب با ایشان در شور قرار می گرفت . شهید مطهری مرزبان بیداری ، ص 180
6. دکتر علی مطهری فرزند آن شهید می گوید : در آستانه اجرای این طرح برخی به طور ضمنی اعتراض داشتند که این کار از شور انقلابی می کاهد . استاد مطهری در پاسخ آنها فرمود : این کار دو حسن داد : یکی این که عملاً ثابت کنیم که انقلاب از نظر ما چنان که کمونیست ها می گویند به معنای انفجار نیست که سعی کنیم فشار وارده بر مردم افزایش یابد تا خود به خود به حرکت درآیند و جامعه به حالت انفجار رسد ، بلکه انقلاب اسلامی از ایمان و عقیده نشأت می گیرد و می توان در ضمن انقلاب اصلاحاتی نیز به عمل آورد .
حسن دوم این که تا کنون همه اعمال ما جنبه منفی داشته است ، یعنی منحصر به تخریب نظام حاکم بوده است و اکنون وقت آن است که کار اثباتی هم انجام دهیم ، تا دنیا بفهمد که عملاً حکومت در دست امام است و مردم از ایشان فرمان می برند . سرگذشت های ویژه از زندگی شهید مطهری ، ج 1 ، ص 149
7. مطهری مطهر اندیشه ها ، ج 1 ، ص 422
8. در این باره شهید آیت الله محلاتی به خاطره جالب توجهی اشاره دارد : آن روزها ایشان (مطهری) با فراست مخصوص خود دریافت که یک گروه خاص می خواهند در مدرسه رفاه دور امام را بگیرند . ایشان به نحوی امام امت را به مدرسه علوی بردند و نگذاشتند آن نقشه عملی شود . از همان اول مراقب اوضاع بود و هر توطئه ای را خنثی می کرد . (جلوه های معلمی استاد ، ص 183)
