گزارشی از مراسم نکوداشت یکصدمین سالروز تولد آیت الله طالقانی

اگرچه تا پیش از این رسم معهود بر برگزاری بزرگداشت‌های شخصیت‌های بزرگ و ماندگار در سالروز وفات ‌یا شهادت آنان بوده است اما این‌بار خانواده آیت‌الله سیدمحمود طالقانی اجلاس یکصدمین سالگرد تولد این عالم مجاهد را با حضور شخصیت‌های مهم کشور برگزار کردند؛ برنامه‌ای که برگزاری آن از مدت‌ها قبل در محافل سیاسی و رسانه‌ای مورد بحث بود به گونه‌ای که با استناد به اظهارات سیدمهدی طالقانی، فرزند مرحوم طالقانی، از این برنامه به عنوان آغازی جدی در جهت شناسایی آرا و اندیشه‌های آیت‌الله طالقانی به نسل‌های انقلاب تعبیر می‌شد. البته روز گذشته و در همایش نکوداشت آیت‌الله طالقانی که در سالن همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما برگزار شد، در این راستا گام عملی برداشته شد و ضمن رونمایی از تمبر یادبود، از کتاب تفسیر «پرتوی از قرآن» آیت‌الله طالقانی رونمایی شد. سیدمهدی طالقانی نیز پیش از این در مصاحبه‌های مختلف بسیار تاکید داشت که نسل‌های جوان مطالعه این کتاب را از دست ندهند. چراکه به اعتقاد او می‌توان از این طریق به درک عمیقی از اندیشه و نظرات آیت‌الله طالقانی پی برد. سیدمهدی طالقانی چندی پیش در برنامه «2 نیم ساعت» شبکه خبر گفت: یکی از جریان‌های سیاسی همواره تلاش زیادی برای مصادره آیت‌الله طالقانی و استفاده ابزاری از شخصیت این عالم مبارز داشته است. فرزند آیت‌الله طالقانی معتقد است نهادها و شخصیت‌ها باید تلاش کنند تا با انتشار آثار آیت‌الله طالقانی و آگاهی افکار عمومی از دیدگاه‌های دینی و سیاسی ایشان، با این جریان سیاسی مقابله كنند. البته سیدمهدی طالقانی در حاشیه اجلاس نکوداشت یکصدمین سالگرد تولد آیت‌الله طالقانی، درباره فتنه پس از انتخابات هم اظهارنظرهایی کرد که به اعتقاد کارشناسان می‌تواند موجب توجه بیشتر مخاطبان به اندیشه و تفکرات آیت‌الله طالقانی شود. سید مهدی طالقانی اظهاراتش را درباره فتنه پس از انتخابات و منافقان اوایل انقلاب اینگونه آغاز کرد: مرحوم طالقانی همواره سعی داشتند با گروه‌های مختلفی که در چارچوب احزاب و گروه‌ها فعالیت می‌کنند مدارا کنند، لذا معتقد بود تا زمانی که اقدامی خلاف هنجارهای نظام انجام ندهند باید آزادانه به فعالیت خود بپردازند. اشاره سید مهدی به ماجرای تلاش منافقین برای نزدیک کردن خود به آیت‌الله طالقانی بود؛ موضوعی که وی در ادامه به آن اشاره کرد: «نظام زمانی در مقابل منافقان و معاندان انقلاب موضع‌گیری كرد که دست به اسلحه برده و علیه امنیت ملی اقدامات تحریک‌کننده‌ای را آغاز کردند. امام راحل به پیشنهاد آیت‌الله طالقانی از منافقان خواستند در صورت زمین گذاشتن اسلحه‌های خود امام(ره) به دیدار آنها خواهد رفت ولی آنها توجه نکرده و به اقدامات ضد انسانی و ضد انقلابی و ترورهای کور خود ادامه دادند. زمانی که آیت‌الله طالقانی از اقدامات منافقان و معاندان انقلاب مطلع شد در آخرین نماز جمعه خود در قبال منافقان موضع قاطعی گرفت به نحوی که مورد استقبال حضرت آيت الله العظمي خامنه‌اي واقع شد.» فرزند آیت‌الله طالقانی در ادامه به نقش سران فتنه در پیروزی انقلاب اشاره کرد و گفت: موسوی در پیروزی انقلاب هیچ نقشی نداشت و پس از پیروزی انقلاب به عنوان نخست‌وزیر انتخاب ‌ و در جریانات بنی صدر مطرح شد. وی همچنین به رفتار موسوی و کروبی در وقایع پس از انتخابات 88 اشاره کرد و افزود: موسوی و کروبی با اعتراضات غیرقانونی خود جو جامعه را متشنج کردند در حالی که باید اعتراضات خود را به صورت قانونی مطرح و پیگیری می‌کردند ولی این اقدام هنجارشکنانه و خلاف قانون، مهم‌ترین اشتباه استراتژیک آنها بوده است. مهدی طالقانی درادامه اظهارداشت: مردم ما مردمی بصیر و آگاهند و پس از افشاگری‌های فراوان دریافتند راهی که موسوی و کروبی در پیش گرفته‌اند راهی مطرود است. كروبي و موسوي پس از آن دیگر نتوانستند جمعیتی را گرد خود جمع آورند که 25 بهمن و یک اسفند مهم‌ترین مصداق این موضوع است. وی با اشاره به شیوه محاکمه سران فتنه خاطر‌نشان کرد: نظام باید درباره محاکمه آنها تصمیم‌گیری کند ولی به نظر بنده، پیشنهاد آیت‌الله جنتی در نماز جمعه بهترین شیوه مقابله و محاکمه سران فتنه است لذا حصر خانگی و ایجاد محدودیت با دنیای بیرون و منع استفاده از وسایل ارتباط جمعی برای آنها کافی است.

تأکید بر نیابت ولی‌فقیه

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی هم که در مراسم نکوداشت صدمین سال تولد آیت‌الله طالقانی سخنرانی می‌کرد به ضرورت آشنایی نسل جوان با آیت‌الله طالقانی تاکید کرد. وی سپس به بیان برخی ویژگی‌های فکری و شخصیتی آیت‌الله طالقانی پرداخت و گفت: آیت‌الله طالقانی هم در صحنه فرهنگی و هم در صحنه سیاسی و اجتماعی کشور بسیار تأثیرگذار بود. رئیس قوه مقننه با بیان اینکه آیت‌الله طالقانی دغدغه فهم دین با روش دقیق آن را داشت، گفت: ما افراد صاحب‌نظر زیادی در مسائل اسلامی داشتیم ولی روش آیت‌الله طالقانی فرق داشت. لاریجانی اظهار داشت: آیت‌الله طالقانی در تفسیر قرآن خود زمانی که راجع به ولی صحبت می‌کند، تاکید دارد: در زمان غیبت باید به فقها و علما رجوع کرد. رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه آیت‌الله طالقانی یک اسلام شناسی اجتهادی بود، گفت: این مساله در سخنراني‌ها و تفسیرهای آیت‌الله طالقانی به وضوح آمده است. وی توجه به شرایط سیاسی را یکی از وجوه شخصیتی آیت‌الله طالقانی دانست و ادامه داد: «آیت‌الله طالقانی دغدغه‌های متفاوتی داشت که توجه به سرنوشت مسلمانان یکی از این دغدغه‌ها بود. ایشان تاکید زیادی روی وحدت بین شعب مختلف اسلامی داشت و یکی از عوامل دیکتاتورزدگی را عدم توجه به قرآن می‌دانست لذا به این مساله اهتمام زیادی داشت. آیت‌الله طالقانی این دغدغه را داشت که چرا قرآن تبدیل به یک زینت شده که به طور مثال تنها زمانی که یک انسان مرحوم می‌شود از آن استفاده می‌کنند. امور سیاسی آیت‌الله طالقانی متاثر از این برداشت بود که چون ما از حوزه دین برداشت سطحی داریم دچار عقب‌افتادگی و دیکتاتورزدگی شده‌ایم.» لاریجانی با بیان اینکه آیت‌الله طالقانی همواره این دغدغه را داشت که همه گروه‌ها را به سمت راه صحیح بکشاند، اظهار داشت: هیچگاه نمی‌توانیم آیت‌الله طالقانی را در قالب جریان‌های ملی بگنجانیم و حتی بعد از آزادی از زندان، وی درباره ماهیت انقلاب گفت که نهضت انقلاب یک نهضت اسلامی است.

فلسفه تشکیل جبهه ملی چه بود؟

دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس هم از جمله سخنرانان مراسم نکوداشت آیت‌الله طالقانی بود. حداد عادل نیز بر درک شرایط زمانی و مکانی برای آشنایی با شخصیت آیت‌الله طالقانی تاکید کرد و گفت: ارزیابی ما از آیت‌الله طالقانی باید در فضای ایران پس از شهریور 1320 باشد و هر متفکری که بخواهد شخصیت طالقانی را بشناسد، باید دقیقا آن فضا را بشناسد و بفهمد. رئیس مجلس هفتم سپس به نگاه اسلام‌شناسانه آیت‌الله طالقانی پرداخت. حداد عادل در این‌باره گفت: «آیت‌الله طالقانی اساس معرفی اسلام را قرآن و نهج‌البلاغه قرارداد و تاکید آن بزرگوار برتفسیر قرآن نیز از این جهت بود که معتقد بود اگر جوانان، اسلام را از زبان قرآن بشناسند و بفهمند در بسیاری از شبهات بیمه خواهند شد. ‌مرحوم طالقانی نهج‌البلاغه را سندی برای اسلام سیاسی، اجتماعی و اصیل می‌دانست. وی با تاکید و تکیه بر قرآن و نهج‌البلاغه در برابر ابرهای پرتراکم و تاریک شبهات مقابله می‌کرد. در شخصیت مرحوم طالقانی، تلاش علمی و عملی را برای اثبات پیوند دین و سیاست می‌بینیم و او با زندگی خود اثبات کرد که دین از سیاست جدا نیست». حدادعادل در ادامه گفت: در مقابله با مارکسیسم، طالقانی به اندیشه‌های اقتصادی اسلام توجه داشت و از این راه تلاش می‌کرد انگ‌هایی را که از این نظر به اسلام می‌چسباندند، نفی کند. طالقانی در مبارزه، هم با استبداد داخلی مخالف بود و هم با استعمار خارجی. وی با اشاره به تشکیل نهضت آزادی توسط مرحوم طالقانی و مهندس بازرگان اظهار کرد: غرض از تاسیس نهضت آزادی این بود که جریانات مذهبی در عرصه‌ سیاست بتوانند از جبهه‌ ملی که فکر سکولار داشت و به جدایی دین از سیاست معتقد بود، فاصله بگیرند. حضور مرحوم طالقانی به عنوان یک روحانی ضامن اعتبار این اندیشه بود و سبب شد که عده‌ای از جوان‌ها که تفکرات مذهبی داشتند مجبور نباشند در جریانات ملی‌گرایی مغایر با فکر دینی عضویت داشته باشند. حدادعادل همچنین آیت‌الله طالقانی را در عرصه‌ وحدت حوزه و دانشگاه پیشگام دانست و گفت: طالقانی در فکر صحیح وحدت حوزه و دانشگاه پیشگام بود و با درس خواندن در قم و سپس حضور در تهران آن هم در آن فضای خاص عملا ارتباط میان حوزه و دانشگاه را برقرار کرد و تحصیلکردگان را به مسجد هدایت کشاند.

خاطرات سید مهدی از مراودات رهبر انقلاب و ابوذر زمان

سیدمهدی طالقانی، فرزند مرحوم طالقانی خاطرات جالبی از آیت‌الله طالقانی، بویژه مراودات ابوذر زمان با حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌‌ای نقل کرده است. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمي خامنه‌ای، سيد مهدی طالقانی نقل می‌کند: جلسات شورای انقلاب در جاهای مختلفی تشکیل می‌شد؛ یعنی جای ثابتی نداشت. گاهی اعضای شورای انقلاب به جایی می‌آمدند که ابوی ما مستقر بود. گاهی هم این جلسات در منازل دیگران برگزار می‌شد. اگر جای دیگری بود، بیشتر مواقع من ایشان را می‌بردم و برمی‌گرداندم. یکی از آن روزهایی که دولت موقت زمام امور را در دست داشت، جلسه شورای انقلاب در منزل شهید مطهری برگزار می‌شد. در جلسات شورای انقلاب مسائل‌ مختلفی مطرح می‌شد. آن موقع قانونگذاری و تدبیر مسائل‌ مربوط به انقلاب با شورای انقلاب بود. هنگام پایان جلسه رفتم تا ابوی را برگردانم. وقتی ایشان در ماشین نشستند، جمله‌ای گفتند. گفتند: این سید عجب آدم خوش‌فکری است! با خودم فکر کردم ایشان چه‌کسی را می‌گویند. پرسیدم: آقا چه‎کسی را می‌گویید، گفت: آقای خامنه‌ای را می‌گویم. مرحوم ابوی اگر از کسی حرف خوبی می‌شنیدند، حتما تایید می‌کردند و می‌گفتند. به همه هم می‌گفتند: اگر مطلب خوبی از کسی می‌شنوید، حتما تعریف کنید و اگر مطلب بدی می‌شنوید، تذکر بدهید!

برخی در حق شریعتی جفا کردند، اما...

در رویکرد به روشنفکرها، بین رهبر معظم انقلاب و آیت‌الله طالقانی همسویی وجود داشت. در عین حال ایشان انتقادهایی نسبت به بعضی از مسائل‌ آن جریان نیز داشتند. زمانی که هنوز خط و خطوط تثبیت نشده بود و این جهت‌گیری‌ها به‌وجود نیامده بود و هنوز مردم در راه مبارزه بودند، حسینیه ارشاد پایگاهی برای جوان‌ها و تیپ روشنفکر بود. رهبر معظم انقلاب بارها - تا قبل از اختلاف نظر شهید مطهری با مرحوم شریعتی - در جلسات حسینیه ارشاد شرکت می‌کردند و در حالی که بعضی‌ها به‌شدت به مرحوم دکتر شریعتی جفا می‌کردند و با او مخالف بودند، اما حضرت آیت‌الله العظمي خامنه‌ای یکی از حامیان اصلی دکتر شریعتی بودند. خیلی جاها ایشان از مرحوم دکتر شریعتی دفاع کردند. وقتی سخنرانی حضرت آیت‌الله العظمي خامنه‌ای درباره دکتر شریعتی را می‌بینید، هم از نقاط قوت او می‌گویند و هم از نقاط ضعف او. اصل هم همین است. یعنی برای نقاط قوت از آن شخص باید حمایت کرد و نقاط ضعف را هم باید گفت چون این انتقادها سازنده است.