« فصل ششم »
« دانشگاه باید محل کار و فعالیت دانشگاهی ملهم از انقلاب اسلامی باشد
و از حالت ستاد عملیاتی گروهک های گوناگون خارج شود. »
شورای انقلاب اسلامی ایران
• انقلاب فرهنگی
انجام یک دگرگونی فرهنگی و تحول اساسی در دانشگاه ها که در ارائه و تبلور فرهنگ اسلامی از نقش خاصی برخوردارند در اولویت قرار داشت ، بنابراین می باید با تغییر نظام آموزشی حاکم بر دانشگاه ها در جهت تغییر فرهنگ حاکم بر جامعه نیز گام هایی برداشته شود .
نخست سخن از آن بود که این انقلاب هم زمان با کار دانشگاه ها و مؤسسه های عالی آموزشی کشور صورت پذیرد ، اما برخی دیگر از دست اندر کاران امور مملکتی اعتقاد داشتند که باید دانشگاه را تعطیل کرد و سپس به انقلاب فرهنگی همه جانبه و در سطح گسترده دست زد .
در همین زمان گروهی که با نظریه دوم موافق بودند فعالیت احزاب و دسته ها را که کار آموزش در دانشگاه ها را کند می کردند و حتی بسیاری از اتاق های دانشگاه ها را برای فعالیت سیاسی خود اشغال نموده بودند ، تحمل نکرده و دانشگاه ها را تعطیل کردند . در پی این حرکت ، شورای انقلاب دستور به بازگشایی مجدد دانشگاه ها داد و 15 خرداد 59 را به عنوان آخرین روز کار دانشگاه ها با نظام قبلی آموزشی اعلام کرد .
دستور شورای انقلاب به همین نحو اجرا شد و در 23 خرداد ماه یک هیئت هفت نفره از سوی امام با عضویت در شورای انقلاب فرهنگی عهده دار بررسی و استقرار نظام جدید آموزشی و تحقق انقلاب فرهنگی گردیدند .
این هیئت را حجت الاسلام ربانی املشی ، دکتر حسن حبیبی ، حجت الاسلام دکتر محمد جواد باهنر ، دکتر عبدالکریم سروش ، دکتر علی شریعتمداری ، شمس آل احمد و جلال الدین فارسی اداره می کردند که بعداً در این اعضا تغییراتی حاصل شد .
تکلیف شورا به طور خلاصه این بوده است که با بهره گیری از همکاری اساتید و دانشجویان و کارکنان مسلمان و متعهد دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و صاحب نظران با برنامه ریزی دقیق خط مشی آینده فرهنگی و آموزشی کشور را تعیین و نظامی بر اساس فرهنگ اسلامی تدوین نموده و از این راه در تداوم و پویندگی انقلاب کبیر اسلامی بکوشند .
قبل از بسته شدن کامل دانشگاه ها وقایعی روی نمود که می توان گفت نتیجه آن رویدادها ، قطع آموزش دانشگاهی بود که به چند واقعه در اینجا به طور مختصر اشاره ای می شود :
الف) درگیری شورای دانشجویان دانشگاه مشهد و گروهی از دانشجویان مجمع احیاء تفکرات شیعی و سایر دانشجویان در محل دانشکده علوم منجر به گروگان گیری و جرح عده ای از دانشجویان شد . شورای سرپرستان دانشکده های دانشگاه مشهد به عنوان اعتراض به حوادث چند روز اخیر اعلام تعطیلی واحدهای آموزشی دانشگاه به جز واحدهای درمانی را نمود .
ب) در دوم اسفند همان سال در اثر درگیری عظیمی در دانشگاه تهران ، عده ای از دانشجویان مجروح شدند . از ماهها قبل درگیری های موضعی بین گروه های مختلف در دانشگاه تهران شروع شده بود . در ده و یازدهم بهمن ماه 58 این درگیری ها به اوج خود رسید . گروه هایی از خارج دانشگاه ، گاه مستقلاً گاه به طرفداری از دستجات داخل دانشگاه با حملاتی به دانشگاه به این درگیری ها دامن می زدند و واقعه روز دوم اسفند در دانشگاه تهران از همین نوع رویدادها بود .
در پی این واقعه دکتر ملکی رئیس شورای سرپرستی دانشگاه تهران ، استقرار امنیت در دانشگاه را خواستار شد و تهدید کرد چنانچه خواسته اش مورد توجه قرار نگیرد ، استعفا خواهد داد . این اتفاقات سبب بروز درگیری لفظی شدید بین دکتر ملکی و بنی صدر گردید . بنی صدر وی را بی شهامت خواند و در پی آن دکتر ملکی در یک کنفرانس مطبوعاتی استعفای خود را خطاب به رئیس جمهور با اعتراض به بی حرمتی به گروه هایی که بساط خود را در دانشگاه پهن کرده بودند ، اعلام نمود .
ج) شورای سرپرستی دانشگاه تهران به اتفاق دکتر حبیبی وزیر فرهنگ و آموزش عالی در ساختمان نخست وزیری حضور پیدا کرده ، در یک جلسه گفتگو با ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور شرکت کردند ، در این جلسه مسائلی از طرف شورای سرپرستی دانشگاه تهران منجمله آزادی دانشگاه و امنیت آن مطرح گردید .
د) به سبب اغتشاشات عظیم در دانشگاه و برخوردهای حاد و خطرناک ، وزارت کشور و شهربانی جمهوری اسلامی طی بخشنامه ای در 19 فروردین 59 فعالیت گروه های سیاسی را در دانشگاه ممنوع می نماید .
عین بخشنامه در اینجا نقل می گردد :
" چون محیط دانشگاه ها را نمی توان در اختیار احزاب و دستجات و گروه ها جهت انجام برنامه های سیاسی قرار داد ، لذا خواهشمند است به مسئولین دانشکده ها ، دستور فرمایید از اجازه دادن به گروه های سیاسی به هر عنوان برای برگزاری مراسم سخنرانی و تبلیغات سیاسی خودداری نمایند . البته فعالیت های فرهنگی دانشجویان مشمول آئین نامه انظباطی خود دانشگاه می باشد ."
این بخشنامه هیاهوی عظیمی را در پی داشت ، صباغیان معاون دانشگاه تهران در این مورد چنین گفت :
" این بخشنامه تا کنون به دست ما نرسیده ، در هر صورت باید اضافه کنم اگر این بخشنامه به دست ما هم برسد ، اجرا نخواهد شد و اجرای یک چنین بخشنامه ای به طور کلی غیر ممکن است و اصولاً ما به چنین بخشنامه ای معتقد نیستیم ."
دکتر صباغیان ادامه داد :
" باید از آقای میرسلیم سؤال کرد ضمانت اجرای این بخشنامه چیست ؟ به صورت مسالمت آمیز که نمی توان از فعالیت گروه های دانشجویی ممانعت کرد ، چرا که همین گروه ها با حضور گارد در زمان طاغوت به فعالیت پرداختند . چنانچه بخواهند به نیروهای قهری متوسل شوند ، همچون سابق خواهد شد ، دانشجویان یک طرف ، نیروی پاسدار در طرف دیگر ، به سنگ اندازی مشغول خواهند شد ."
ه ) در بیست و هشتم فروردین به جهت درگیری در دانشگاه علم و صنعت انجمن اسلامی دانشجویان تعطیلی این دانشگاه را اعلام نمودند و دانشگاه علم و صنعت به وسیله پاسداران کمیته محاصره و از ورود دانشجویان جلوگیری کردند و از این تاریخ دانشگاه های مختلف در تهران و دیگر شهرها به وسیله اعضای شوراهای اسلامی به اشغال در آمد .
پس از برپایی نماز جمعه در شهرهای مختلف این حوادث به اوج خود رسید و در شهرهای شیراز ، بابلسر ، تبریز و مشهد گروه های مختلف مردم از اقدام دانشجویانی که مراکز آموزش عالی را اشغال نموده ، آنها را تعطیل کرده اند حمایت نمودند .
در شیراز پس از نماز جمعه و سخنرانی یکی از اعضای ستاد دانشجویان مسلمان دانشگاه شیراز ، گروهی از مردم و اعضای ستاد دانشجویان مسلمان به راهپیمایی پرداختند و خواستار استقرار نظام دانشگاهی بر پایه اصول اسلامی شدند .
عده ای از راهپیمایان به قصد اشغال دانشکده مهندسی شیراز وارد آنجا شدند و با اعضا و هواداران گروه های دیگر درگیر گردیدند ، در نتیجه چندین نفر مجروح بر جای ماند و دانشکده ادبیات و علوم پزشکی و مهندسی در اختیار ستاد دانشجویان مسلمان دانشگاه شیراز واقع گردید و سپاه پاسداران برای جلوگیری از برخورد و درگیری بیشتر ، دانشکده های مذکور را در تحت مراقبت و محافظت خود گرفتند .
سازمان دانشجویان مسلمان در تبریز به انتشار اعلامیه مبادرت نمودند که در آن آمده بود :
" هدفی جز تغییر در سیستم آموزشی نداشته و نداریم و این اقدام به هیچ وجه بر علیه و له دسته و گروهی نیست . ما به ندای امام مان لبیک گفته خواستار انقلاب فرهنگی و در کار اندیشه توحدیدی هستیم ."
در پی تصرف دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی بابلسر به وسیله اعضای انجمن اسلامی ، گروهی به مخالفت با این عده به محوطه دانشکده رفته و دست به تحصن زدند و با معترضین به بحث و گفتگو پرداختند که این گفتگو به زد و خورد انجامید .
آقای هادی غفاری حاکم شرع وقت تنکابن در حین عبور از بابلسر از موضوع اطلاع یافت و مردم را به آرامش دعوت کرد . با این حال با ورود گروه های مختلف از شهرهای مجاور در مخالفت با تصرف دانشکده ها و پیوستن به گروه متحصنین زد و خورد به نهایت خود رسید ، در نتیجه 15 نفر به سختی مجروح و به بیمارستان اعزام گردیدند .
دانشگاه متحدین ، تربیت معلم ، علم و صنعت و چند مدرسه عالی دیگر کاملاً تا روز سی فروردین به تصرف دانشجویان عضو انجمن های اسلامی در آمد . از این روز انجمن اسلامی در دانشگاه علم و صنعت کنترل ورود و خروج دانشجویان و مسئولین علمی و اداری دانشگاه را به عهده گرفت .
و) در روز شنبه سی ام فروردین ماه ، ابوالحسن بنی صدر به اتفاق اعضای شورای انقلاب اسلامی با حضرت امام دیدار و گفتگو نمودند . این گفتگو تا ساعت 14 ادامه داشت و در پایان این ملاقات اطلاعیه ای بدین شرح انتشار یافت :
بسم الله الرحمن الرحیم
" ملت مسلمان مبارز و با فرهنگ ایران !
یکی از ویژگی های انقلاب اسلامی ، اهمیت و عظمت بعد فرهنگی آن است . ملتی که برای به ثمر رساندن انقلاب خود دهها هزار شهید داده در این اندیشه بوده است که پس از پیروزی انقلاب خود باشد و مطابق ضوابط و قواعد خود بیندیشد و نیروی انسانی کارآمد و کارشناسان خود را با قواعد و ضوابط انقلابی و اسلامی تربیت کند ، از این رو بلافاصله پس از پیروزی انقلاب ضرورت داشت تغییر بنیادی نظام آموزشی اعم از ابتدایی و متوسطه و عالی مورد توجه مسئولان امر قرار گیرد .
این دگرگونی بنیادی در اساس و محتوای برنامه ها ، جهت گیری تعلیمات عالی در حد اسلامی انقلابی ، گزینش معلمان که درد مردم را دریابند و برای انقلاب دل بسوزانند بدون برخورد انقلابی صادقانه و عمیق عملی نبود و نیست ، اما کسانی که قلبشان برای انقلاب اسلامی نمی طپد و درک دیگری از دانشگاه و کار دانشگاه دارند با ایجاد بحران در امور دانشگاهی و تبدیل مراکز آموزش عالی به ستاد عملیات سیاسی تفرقه آور ، عملاً مانع دگرگونی بنیادی دانشگاه ها شده اند و موجب نارضایی همه علاقمندان به تعلیمات عالی متعهد گردیده اند و امام امت که همواره بیانگر خواسته های اصیل و اساسی ملت است در پیام نوروزی خود به این مسئله پرداختند و نظام آموزش عالی را که میراث رژیم سابق است و استعمار پایه گذار و توسعه دهنده آن بوده است به شدت محکوم کردند و خواستند که این امر به طور جدی مورد توجه قرار گیرد .
دانشگاهیان و دانشجویان مسلمان که از نظام آموزشی طاغوتی در رنج بوده و هستند با این پیام جان تازه ای یافته اند و تغییر بنیادی نظام را خواستار شده اند . این خواست دانشگاهیان و دانشجویان مورد تأیید ما است و کاری است که هر چه زودتر باید به بهترین وجه و با توجه به اوضاع و احوال کنونی کشور انجام یابد ، ولی سرنوشت سازترین مسئله به خصوص در شرایط فعلی کشور آن است که حاکمیت امور با تأیید همه مردم در دست دولت باشد و دولت یکپارچه با یاری و همکاری ملت کارهای اصلی و اساسی و تغییرات بنیادی را به سامان برساند . یگانگی و وحدت به شرط ضرور جراحی های بزرگ و اقدامات بنیادی است .
در شرایط کنونی دولت نمی تواند کانون های توطئه و یا مراکزی را که موجب درگیری و اختلاف نظر و عمل در دانشگاه می شود بپذیرد . دانشگاه در هر زمان و خصوصاً در حال حاضر باید محل کار و فعالیت دانشگاهی ملهم از انقلاب اسلامی باشد و از حالت ستاد عملیاتی گروه های گوناگون خارج شود .
شورای انقلاب در این امر اصرار دارد که هر چه زودتر دگرگونی های بنیادی در نظام آموزش عالی به وجود آید و بدین منظور برنامه ریزی را که امروز جمعه 29 فروردین ماه 59 به تصویب حضرت امام رسیده است ، به مرحله عمل در می آورد .
1. ستادهای عملیاتی گروه های گوناگون دفترهای فعالیت و نظایر اینها که در دانشگاهها و دانشکده ها و مؤسسات آموزش عالی مستقر شده اند در ظرف سه روز از صبح شنبه تا پایان روز دوشنبه برچیده شود ، چنانچه تا پایان این مهلت تأسیسات مذکور برچیده نشود ، شورای انقلاب مصمم است که همه با هم یعنی رئیس جمهوری و اعضای شورا مردم را فرا خوانده و همراه با مردم در دانشگاه ها حاضر شوند و این کانون های اختلاف را برچیدند .
2. دانشگاه ها و مدارس عالی باید ترتیبی دهند که امتحانات تا چهاردهم خرداد پایان یابد و از 15 خرداد تعطیل خواهد شد ، تا فرصت کافی برای تهیه برنامه و نظام آموزش بر پایه معیارهای انقلابی داشته باشد ، پذیرش دانشجویی بر اساس موازین جدید انجام خواهد یافت .
3. هرگونه استخدام در دانشگاه ها از هم اکنون باید متوقف شود ، انتظار داریم دانشگاهیان و دانشجویان و همه ملت عزیز ایران در اجرای این طرح صمیمانه همکاری کند خدای متعالی یار و راهنمای ما در پیشبرد انقلاب عزیز اسلامی ما باشد .
شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران
در ارتباط با جریانات دانشگاه ها و مدارس عالی دکتر حسن حبیبی وزیر آموزش عالی اظهار داشت :
" علی الاصول نظر کلی و اساسی شورای انقلاب و امام همان بود که اعلام شد و باید اجرا شود حال اگر برخی از دانشجویان از اجرای آن سر باز زنند تصمیمات جدیدتری اتخاذ و اعلام می گردد ."
بنی صدر نیز اظهار داشت :
" البته شنیده ام که بعضی از گروه ها داخل دانشکده مسلح نیز هستند ، ولی مطمئناً به روی مردم تیراندازی نخواهند کرد و چون نمی توان نیروی نظامی وارد دانشگاه ها کرد ، اگر قرار باشد کسی برای بازگشایی دانشگاه ها وارد آن شود بهتر این است که این خود مردم باشند . بنابراین اگر دیدیم که برای این کار مانعی فراهم شد (که آنها که خود را در خط امام و انقلاب می دانند نباید چنین موانعی را فراهم کنند) دیگر ما به جای صبر کردن تا پایان سه روز بلافاصله عمل خواهیم کرد و تصمیم جدی تری اعلام خواهیم کرد ."
در آخرین روز فروردین شورای انقلاب جهت رسیدگی به وضع دانشگاه ها جلسه فوق العاده تشکیل داد . در پایان جلسه شورای انقلاب طی پیامی به مردم ، دانشگاهیان و دانشجویان ، از آنان خواست دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی را ترک کنند . همچنین شورای انقلاب تا پایان روز اول اردیبهشت ماه کلیه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی را تعطیل اعلام کرد .
متن کامل پیامی که از سوی شورای انقلاب منتشر شد ، بدین شرح است :
بسم الله الرحمن الرحیم
" ملت مسلمان مبارز و دانشجویان و دانشگاهیان با فرهنگ !
شورای انقلاب با توجه به این که امروز در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی سرعت مورد نظر در اجرای تصمیمات اعلامیه مورخ بیست و نهم فروردین 1359 وجود نداشته است و نظر به این که شورا مصمم است که با قاطعیت این تصمیمات را که به تأیید امام نیز رسیده است اجرا کند ، یادآوری چند نکته را لازم می بیند :
1. دگرگونی بنیادی نظام آموزشی و دست زدن به یک انقلاب وسیع و عمیق که بر مبنای اصالت ها و ارزش ها و حقایق انقلاب اسلامی استوار باشد ، از ابعاد مهم انقلاب اسلامی ایران است . شورا با آگاهی انقلابی ، پرداختن به این امر عظیم را وظیفه اصلی و اساسی خود و همه نیروهای انقلابی مسلمان می داند و معتقد است که این کار بدون مشارکت همه جانبه دانشگاهیان و دانشجویانی که در خدمت انقلاب اسلامی ایران و در جهت رهنمودهای امام امت گام بر می دارند ، عملی نیست .
امام امت بارها و بارها درباره تحول و تغییر اساس فرهنگ و آموزش و پرورش و در هم کوبیدن فرهنگ استعماری و نظام آموزشی غیر اسلامی و بیگانه از مردم یا به خصوص در پیام نوروزی خود صراحتاً تکلیف همگان را در مورد دانشگاه ها روشن کرده اند . شورای انقلاب خواست دانشگاهیان و دانشجویان را که برخاسته از روح انقلاب اسلامی ملت است درک می کند و به کوشش و تلاش آنها در این راه ارج می نهد .
2. شورای انقلاب معتقد است که تأخیر در این امر مهم ناشی از نابسامانی ها و درگیری های گوناگون بوده است و به همین دلیل نیز با تشنج در محیط دانشگاه مخالف است و چنین وضعی را مغایر با تدارک فرصت جهت دگرگونی بنیادی نظام آموزشی می داند .
3. تصمیم شورا در مورد برچیدن ستادها و دفاتر فعالیت گروه های مختلف شامل کلیه مراکز ، دفترها و اتاق هایی است که به نحوی از انحاء به گروه ها مربوط می شود . بنابراین کتابخانه ها ، دفترهای هنری و ورزشی و نظایر اینها را در بر می گیرد .
4. اما این تصمیم هرگز به معنی عدم رعایت جو آزاد و سازنده فکری در چارچوب قانون اساسی نیست ، ولی وجود این دفترها که در هیچ جا و در هیچ انقلابی به این کیفیت سابقه ندارد ، عملاً موجب درگیری و نابسامانی و آسیب دیدن جو آزاد و سازنده برخورد آراء و افکار گردیده است و در نظر مردم نیز استقرار این مراکز که در جاهای دیگر بی سابقه است و اصرار بر حفظ آنها قابل قبول نیست . مردم چنین مراکزی را در محیط دانشگاه به عنوان مراکز فشار و توطئه تلقی می کنند .
5. برچیدن این مراکز در دو روز آینده با حضور دانشجویان در دانشکده ها منافات دارد . بنابراین دانشجویان با شورای انقلاب همکاری خواهند نمود و از این ساعت دانشگاه ها را تخلیه می کنند تا کار برچیدن این مراکز به آسانی صورت گیرد .
6. هر یک از گروه ها برای جمع آوری وسایلی که در دفاتر موجود است و تخلیه این دفاتر پنج نفر را به سرپرست دانشکده معرفی می کند . وسایل با حضور مسئولان اداری دانشکده ها در محلی مضبوط می گردد تا بعداً آنچه متعلق به دانشجویان است از دانشگاه خارج شود و آنچه به دانشگاه تعلق دارد به سرپرست دانشگاه یا نماینده او سپرده شود .
7. به کمیته مرکزی انقلاب اسلامی دستور داده شده است که فقط امنیت دانشگاه ها و نمایندگان گروه ها را چه در جریان تخلیه و جابجایی وسایل و چه بعد از آن به عهده بگیرند .
8. از همه مردم خواسته می شود که آمادگی خود را برای اجرای این تصمیمات حفظ کنند و در عین حال برای آسان کردن کار تخلیه ستادها از تجمع در حول و حوش دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی خودداری کنند . بدیهی است که در هر لحظه که شورای انقلاب لازم دانست با یک پیام رادیویی از آنان خواسته می شود به همراه رئیس جمهور و شورای انقلاب به دانشگاه ها بروند .
9. بدیهی است که اگر امور بر خلاف آنچه در فوق اشاره شده است جریان یابد ، شورا و رئیس جمهور منتظر پایان روز دوشنبه اول اردیبهشت نمی شوند و به منظور آماده کردن فوری زمینه برای اجرای تصمیمات شورا به دانشگاه خواهند آمد .
10. پس از انجام عملیات و برقراری نظم از روز سه شنبه دوم اردیبهشت دانشگاه افتتاح خواهد شد .
شورای انقلاب اسلامی ایران
سی ام فروردین 1359
حال بد نیست سری به دانشگاه ها بزنیم و ببینیم که وضع در آنجا چگونه است ، گروه ها در چه حالند و چگونه با پیام های شورای انقلاب مواجه می شوند.
