جهاد سوریه

رخدادهای سوریه در پنج سال اخیر، تبلیغات رسانه ای کشورهای حامی گروه های تروریستی فعال در این کشور و همسویی بسیاری از نویسندگان و پژوهشگران غربی با دیدگاه های طرف های غربی و منطقه ای بعضا منجر به ارائه تحلیل ها و نظراتی مغایر با آنچه که در واقعیت عرصه سیاسی و میدانی سوریه جریان دارد می باشد. غربی ها حوادث سوریه را از منظر خود و منافع طرف های درگیر با این کشور روایت می کنند. آنها تنها بخشی از داستان را که خود می خواهند بازگو کنند. چارز لیستر[1]، یکی از این تحلیلگران است که از دریچه نگاه یک تحلیگر جریان رسانه ای سلطه در غرب، به تفسیر جنگ در سوریه پرداخته است. حتی استفاده از عناوینی چون دولت اسلامی یا استفاده از واژه شورشی به جای تروریست برای گروه هایی که تاکنون صدها هزار تن از مردم بی گناه را قتل عام کرده اند، در ادبیات آقای لیستر نشان از پیشداوری ایشان و همان نگاه همسو با طرف های غربی درگیر جنگ است.

«جهاد سوریه: القاعده، دولت اسلامی و سیر تکاملی یک شورش»[2] نوشته ی چارلز آرلیستر با نام اختصاری «جهاد سوریه» اولین بار توسط انتشارات هرست[3] انگلستان در سال 2015  به چاپ رسید و سپس آن را انتشارات دانشگاه آکسفورد در سال 2016 در 540 صفحه،  دوباره به چاپ رساند.

چارز لیستر عضو مقیم  «مؤسسه خاورمیانه» در واشنگتن و از اعضای افتخاری مؤسسه بروکینگز در دوحه است. وی همچنین مدیر پیشین بخش خاورمیانه و شمال افریقای «مرکز تروریسم و شورش جین»[4] و مسئول ارزیابی تهدیدات امنیتی در خاورمیانه در این مرکز بوده است. لیستر در حال حاضر وی مشغول بررسی و ارزیابی وضعیت بحران سوریه است و تحقیقات برنامه وی ، بر شورش های ضد دولتی و گروه های جهادی تمرکز دارد.  یکی از بخش های برجسته این برنامه  گفتگوی رو در رو  با رهبران بیش از صد گروه تروریستی در  سراسر سوریه است. او همچنین کتاب ها، تحلیل ها و مقالات بسیاری را،  درباره تروریسم در عراق و سوریه منتشر  کرده است.

همانگونه که در عنوان کتاب  آمده است، «جهاد سوریه» به سیر تکاملی تشکیل  از دامان گروهای تروریستی نظیر القاعده می پردازد و شکل گیری بنیان های جهادی سنی ازابتدای سال 2011 و نا آرامی ها در سوریه را  توضیح می دهد.  این کتاب با بررسی سیر تکاملی  گروه های مسلح و تروریست در سوریه، موقعیت آن ها را در چشم انداز جهانی به اصطلاح اسلام گرایان  به تصویر  کشیده،  تحلیلی جامع  درباره فراز و نشیب بحران در سوریه و پیچیدگی های آن ارائه می دهد. «جهاد سوریه» همچنین اطلاعات کاملی در مورد گروههای مختلف مسلح ، ساختار ونحوه مدیریت هرکدام و روش ونحوه ی اجرای عملیات آنها ارائه می کند.

نشریات مشهوری چون نیویورک تایمز، وال استریت جورنال، مجله «پراسپکت» و ناسیونال این کتاب را «بسیار تأثیرگذار» و مطالب و اطلاعات آن را درباره گروه های مسلح سوریه «بسیار کامل» خوانده اند .

متن زیر تحلیلی کلی در مورد این کتاب است که از سوی  ناشر کتاب در برخی وبگاه ها منتشر شده است:

قیام علیه بشار اسد در سوریه عواقب ناخواسته زیادی به همراه داشت که در این میان فرصتی پیش آمد که جهاد گرایان اهل سنت پایگاهی در قلب خاورمیانه تأسیس کنند. بحران فزاینده جنگ داخلی سوریه بسیار بی رحمانه است وطولانی شدن آن، تنها وضعیت را پیچیده تر ساخته است وباعث گسترش  نفوذ این گروه ها در عراق ولبنان نیز شده است.

دراین میان و در پهنه ی این نبرد و مرزهای جهانی، گروه های متعددی فعالیت می کنند که در حال حاضر تعدادی از آنها با هم ائتلاف تشکیل داده و گروه های عمده ای چون جبهة النصره و دولت اسلامی را شکل داده اند.

این گروهها تعداد بی سابقه و قابل توجهی جنگجوی خارجی را به عضویت خود درآورده اند و به احتمال زیاد همچنان نیز میزبان آنها خواهند بود.  عوامل بیرونی در ظهور این دست گروه ها در این کتاب به خوبی مورد بررسی قرار گرفته است، از جمله این عوامل می توان به آموزه های استراتژیکی و تاکتیک هایی اشاره کرد که  جهادی های دیگر نقاط جهان از دیگر بحران های جهانی با خود به ارمغان آورده اند. این کتاب همچنین به طور  مبسوط به روابط بین دو گروه تروریستی القاعده و دولت اسلامی و بالأخص رابطه جبهه النصره وابسته به القاعده در سوریه  با دولت اسلامی می پردازد و به پیشینه ی آن ها اشاره می کند. «جهاد سوریه» تأثیر پیچیده ومتقابل القاعده ودولت اسلامی بر یکدیگر، تأثیر این گروه ها جو جهادی در سوریه و نیز تنش ها و درگیری های بین گروه های شورشی را  بررسی می کند.

نویسنده کتاب به این  واقعیت اذعان دارد که سرعت برخی از تحولاتی که منجر به تشکیل هسته های سازمان دهی شده ی تروریستی در سوریه شده اند، شگفت انگیز و غیرعادی است.

وجه اشتراک جالب توجه این دست نویسندگان غربی، دسترسی مستقیم و بی پرده آن ها به گروه ها و عناصر تروریستی و حتی حضور در جلسات اعضای ارشد و رهبران آن هاست. این دسترسی حتی  درباره گروه هایی که اتحادیه اروپا و آمریکا آن ها را تروریست می داند، صدق می کند.

نویسنده در بخشی از کتاب، گروه تروریستی احرار الشام را گروهی برجسته و محافظه کار و دارای پشتیبانی بین المللی و حمایت مالی از سوی ترکیه و قطر وحتی عربستان معرفی می کند که با القاعده ارتباط دارد. لیستر با توصیف ملاقاتش با رهبران این گروه، به این نکته اشاره می کند که از میان گروه های مسلحی که بررسی کرده است،  گروهی را به انسجام احرارالشام ندیده است.

آنچه که در این کتاب از نگاه لیستر مغفول مانده بررسی علل دخالت کشورهای منطقه ای و غربی در امور داخلی سوریه، نقش رقابت های سیاسی منطقه ای و تلاش برای اعمال نفوذ این کشورها در سوریه از طریق گروه های مسلح تروریست و حتی چگونگی اعتماد این گروه ها به خبرنگاران و پژوهشگران غربی است که می توانند به راحتی در مناطق فعالیت ها آنها گام بردارند و به گونه ای آگهی تبلیغاتی خود را از تریبون های غربی پخش و منتشر کنند.

[1] Charles R. Lister

[2] The Syrian Jihad: Al-Qaeda, the Islamic State and the Evolution of an Insurgency

[3] Hurst & Company, London

[4]IHS Jane’s Terrorism and Insurgency Centre – London