روایتی از زندگی شهید دكتر حسن آیت

دکتر سید حسن آیت در مورد رجال سیاسی و تاریخی معاصر ایران شناخت کاملی داشت به گونه‌ای که اگر کسی به ایشان معرفی می‌شد بلافاصله سوابق فعالیتهایش در دوره‌های مجلس، موضعگیری‌ها، کتابهای نوشته شده، عضویت گروهها و تمام جزئیات زندگی او را بیان می‌کرد. دوستان به علت حضورش در نهضت ملی شدن صنعت نفت و مطالعه تمام روزنامه‌های موافق و مخالف که قبل از سی‌ام تیرماه 1320 به بعد منتشر شده بود، از او به عنوان دائره‌المعارف رجال ایران یاد می‌کردند

نماینده مردم تهران
سال و محل تولد: سال 1317 در نجف آباد
میزان تحصیلات حوزه: خارج فقه و اصول

میزان تحصیلات جدید: فوق لیسانس علوم اجتماعی – لیسانس حقوق، ادبیات و روزنامه‌نگاری
مشاغل قبل از پیروزی انقلاب: تدریس در دبیرستان و دانشگاه

مشاغل بعد از پیروزی انقلاب: تدریس در دبیرستان و دانشگاه – نمایندگی مجلس خبرگان – نمایندگی مجلس شورای اسلامی
تالیف و ترجمه: مقالات تاریخی، اعتقادی و سیاسی
نام و شغل پدر: سیدمحمدرضا – کشاورز
تاریخ و محل شهادت: تهران - 14/5/1360

دکتر سید حسن آیت در سوم تیرماه سال 1317 در شهرستان نجف آباد اصفهان دیده به جهان گشود ودر خانواده‌ای روستایی و مذهبی پرورش یافت. او پس از گذراندن دوران دبستانو دبیرستان، در نجف آباد تحصیلات عالیه خود را در رشته‌های علوم اجتماعی، حقوق، ادبیات، جامعه شناسی و روزنامه‌نگاری در تهران به اتمام رساند وهمزمان با کسب علم و دانش در دانشگاه، دروس حوزوی را نیز آموخت و بهزبانهای عربی، انگلیسی و فرانسه تسلط کامل داشت. او در مبارزات نهضت ملیشدن صنعت نفت تلاش زیادی نمود و پس از کودتای ننگین 28 مرداد مصمم‌تر ازپیش به مبارزه خود ادامه داد. وی در سال 1340 با کمک دوستانش اقدام بهایجاد تشکیلات سیاسی- نظامی‌ نمود که این گروه با نفوذ در ارگانهای رژیمپهلوی به ویژه گارد جاویدان و ارتش مخصوصا نیروهایی دریایی آن، شاخه‌هایمخفی تشکیل داد که در پیروزی انقلاب اسلامی‌ خدمات ارزند‌ه‌ای ارایه کردند. وی با آغاز نهضت اسلامی‌ به خاطر چاپ و نشر اعلامیه توسط ساواک دستگیر وزندانی شد. ایشان در حوزه علمیه قم، دانشگاه‌های مختلف تهران و مدارس عالیقم، اراک و لاهیجان به تدریس پرداخته و اذهان دانشجویان را بیدار ساخت. پساز پیروزی انقلاب اسلامی‌ علاوه بر کار تدریس، نمایندگی مردم نجف آباد رادر مجلس خبرگان به عهده گرفت و با عضویت در هیات رییسه نقش اساسی در تصویباصل ولایت فقیه ایفا کرد. سپس از طرف مردم تهران به نمایندگی مجلس شورایاسلامی‌ انتخاب گردید. دکتر آیت از همان ابتدا عضو شورای مرکزی حزب جمهوریاسلامی‌ ایران شد و با انجام تحقیقاتی در جهت شناساندن غرب گرایان فعالیتبسیار نمود. چون اصل مهم در زندگی او اسلام و انقلاب بود به همین خاطر دراین راه از هیچ تهدید و ارعابی نهراسید و در اعتقاد خود استوار بود.

دکتر سید حسن آیت در مورد رجال سیاسی و تاریخی معاصر ایران شناخت کاملی داشت به گونه‌ای که اگر کسی به ایشان معرفی می‌شد بلافاصله سوابق فعالیتهایش دردوره‌های مجلس، موضعگیری‌ها، کتابهای نوشته شده، عضویت گروهها و تمامجزئیات زندگی او را بیان می‌کرد. دوستان به علت حضورش در نهضت ملی شدن صنعتنفت و مطالعه تمام روزنامه‌های موافق و مخالف که قبل از سی‌ام تیرماه 1320 به بعد منتشر شده بود، از او به عنوان دائره‌المعارف رجال ایران یاد می‌کردند و این نشانگر مطالعه بسیار عمیق او در تاریخ معاصر ایران و حضورذهن قوی وی بود. به همین دلیل اندیشه‌اش همیشه جلوتر از زمان حرکت می‌کرد و آینده‌نگر بود و نسبت به عملکرد افراد هشدار می‌داد. ایشان قبل از نامزدیریاست جمهوری بنی‌صدر در نطقی که در مجلس در مورد قانون اساسی ایراد کرد، گفت: «آنهایی که قانون اساسی را قبول ندارند و آنهایی که رییس جمهوری را مترسک، در روزنامه قلمداد می‌کنند، همینجا خود را کاندید ریاست جمهوری خواهند کرد.» پیش‌بینی او بر اساس شناخت بود و اعتقاد داشت که جلوتر حرکتنمی‌کند بلکه کوشش می‌نماید تا زمینه لازم را برای بیان رهنمودهای امام به وجود بیاورد.(1)

یقین عاملی بود تا سید حسن بر امری که حق بود اصرار کند، برایش مهم نبود چه تعدادی از وی حمایت می‌کنند یا مخالف او هستند. مقصودش بالا بردن سطح آگاهی جامعه و جلوگیری از به وجود آمدن جو مناسب برایدشمن جهت خدشه‌دار کردن چهره اصیل این انقلاب بود به همین خاطر همیشه تذکرمی‌داد که باید هوشیار باشیم تا نقشه‌های دشمنان عملی نشود و این درایت ایشان هنگامی‌ که به عنوان یکی از اعضای اصلی مجلس خبرگان کار خود را آغازنمود به زیبایی نمایان شد. دکتر آیت در دفاع از ولایت می‌گفت: «ما ولایت فقیه را باید مثل سدی در مقابل نفوذ غرب‌گرایی در کشور به وجود بیاوریم.»وی با نگرش خاصی مسأله فرماندهی کل قوا را جزو اختیارات ولی فقیه پیشنهادکرد که همین امر نقش به سزایی در سرنوشت انقلاب ما داشت. او در این رابطه سخنرانی‌های زیادی در مجلس خبرگان در حضور بنی‌صدر و گروه مخالف انجام دادکه هنوز سخنانش شاهد صادق حمایت مخلصانه او از ولایت فقیه است.

دکتر سید حسن آیت همیشه با مسایل اصولی برخورد می‌کرد، هیچگاه غیر منطقی نبود ومی‌کوشید مشکلات به صورت شخصی مطرح نشود و اگر با شخصی مخالفت داشت آن رامخالف دو جریان یا دو خط فکری می‌دانست. از آنجایی که دکتر آیت شناخت کاملی از بنی‌صدر داشت و درصدد افشای چهره پنهان او بود، بنی‌صدر نیز تلاشمی‌کرد تا او را به طرف خودش جذب کند و بین وی و حزب جمهوری اسلامی‌ فاصله ایجاد نماید ولی دکتر آیت استوار ایستاد و گفت: «من تو را قبول ندارم و در خط اصیل اسلام نمی‌بینم و معتقدم روش تو با روش ولایت فقیه هماهنگی ندارد ... مطمئن باش که هر گونه انحرافی از تو ببینم به عنوان اولین نفر، انتقادخواهم کرد.»

سرانجام دشمنان اسلام و منافقین کوردل که او را در راه هدفش شکست ناپذیر یافتند در صبح چهاردهم مرداد ماه 1360 همزمان با چهلمین روزشهادت یارانش در حزب جمهوری وی را در جلوی منزلش مورد آماج تیرهای کین قرار داده و فیض عظمای شهادت را نصیبش ساختند. فرزند ایشان در باره آن روز می گوید:

پدرم چند روز قبل از حادثه از طرف هواداران مجاهدین خلق بوسیلهتلفن مورد تهدید قرار گرفت. ما با نگرانی به ایشان تذکر دادیم و او همیشهدر جواب می‌گفت: «مرگ حق است و شهادت آرزوی ماست.» صبح روز 14 مرداد ماه سال 1360 پدر همچون روزهای قبل از خانه بیرون رفت. یکی از محافظین در حالبستن در ورودی منزل بود که یک بنز شیری رنگ با سه سرنشین مسلح به آرامی‌ ازطرف میدان 48 نارمک وارد کوچه شد و با شلیک یکی از آنها، پدرم بلافاصله بهشهادت رسید و محافظان ایشان موفق به هیچگونه عکس العملی نشدند و مهاجمینبا به رگبار بستن ماشین با سرعت از طرف دیگر کوچه به سمت خیابان سی مترینارمک گریختند. محافظان ایشان را که مجروح شده بودند به بیمارستان 17شهریور انتقال دادند و پیکر مطهر و غرق به خون پدر را نیز به بیمارستانرویال تهران بردند. ساعت 11 صبح روز بعد پیکر پاکش به همراه تعدادی ازبرادران پاسدار که در جبهه‌های حق بر علیه باطل و درگیری‌های داخلی بامنافقین به شهادت رسیده بودند از مقابل مجلس شورای اسلامی‌ بر دوش ملت شهیدپرور و در بدرقه چشمها تشییع شد.
____________________
1- دکتر عبدالله جاسبی

حسن آیت

روز سوم تیرماه ۱۳۱۷هجری شمسی در شهرستان نجف آباد اصفهان، حسن به دنیا آمد. حسن نوه مرحوم آیت الله سیدعلی نجف آبادی است. همو که از چهره های درخشان عمر خود بود که در کتاب رجال اصفهان درباره او می نویسند که «در علوم معقول سرآمد اقران و همرزمان خود بوده و در فقه نیز مشهور بوده است.» حسن آیت پس از تحصیلات در نجف آباد و اصفهان به تهران می آید. در سال ۱۳۳۷ لیسانس ادبیات فارسی و در سال ۱۳۴۰ فوق لیسانس جامعه شناسی را از دانشگاه تهران اخذ می نماید. آیت از همان ابتدا با ملیون مخالفت می ورزد و همین موضوع باعث می شود او که رتبه اول را در فوق لیسانس جامعه شناسی کسب نموده است، به دلیل تسلط ملیون بر دانشکده علوم اجتماعی تهران، مانع از دادن بورس و اعزام حسن آیت به خارج از کشور می شوند. در نهایت آیت در سال ۱۳۴۵ لیسانس حقوق را از دانشگاه تهران اخذ نموده و سپس در همین رشته به کسب دکترا می پردازد. آیت مبارزات ضد استبدادی خود را از همان ابتدای تحصیلات دانشگاه آغاز می کند و همراه با یاران آیت ا... کاشانی به مبارزه ادامه می دهد. آنچه آیت را پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد توجه محافل سیاسی و تاریخی قرار داده، صرفاً نظرات او در مورد ملیون و دکتر مصدق نیست، بلکه نقش او در تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز، قابل توجه است. بعد از پیشنهاد گنجاندن اصل ولایت فقیه در قانون اساسی از سوی آیت ا... دکتر بهشتی، چند نفر از فقها و حقوقدانان مجلس، به تبیین شرعی و عقلانی اصل ولایت فقیه پرداختند که یکی از این افراد دکتر حسن آیت نماینده مردم نجف آباد در مجلس خبرگان قانون اساسی بود. آیت در تأیید سخنان آیت ا... دکتر بهشتی در مجلس خبرگان قانون اساسی می گوید: «ولایت امر به عهده کسی است که به آن صفات از طرف اکثریت مردم پذیرفته شده باشد، مفهوم آرای مردم، این نیست که آرای مردم بتواند هر کاری را انجام بدهد. اگر مردم به اتفاق رأی دادند که فلان شخص باید برده باشد، چنین رأیی معتبر نیست. زیرا این استبداد اکثریت است؛ زیرا بسیاری از حقوق افراد سلب شدنی نیست،یعنی انسان هم از خودش نمی تواند آن حقوق را سلب کند، چه برسد اکثریت مردم. در خیلی موارد می بینیم تلاش می شود که آرای عموم را مغایر با اصول ولایت فقیه بدانند. فقیه شخص بخصوصی نیست، اینها صفات است، عیناً مثل این است که بگوییم رئیس جمهور باید ایرانی باشد و شما بگویید حاکمیت ملی را زیر پا گذاشته ایم، نه، این یک اصل است.» اما صبر مخالفین بیش از یک سال دوام نیاورد و پس از یک سال که دکتر حسن آیت نمایندگی مردم تهران را در مجلس شورای اسلامی به عهده داشت، ساعت ۸ صبح روز چهارشنبه ۱۴ مرداد ۱۳۶۰، صدای جمهوری اسلامی ایران، این خبر تکان دهنده را پخش کرد: «سید حسن آیت نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی صبح امروز در مقابل منزلش توسط ضد انقلابیون به شهادت رسید» و بعد از ظهر همان روز، روزنامه ها نوشتند که ضد انقلابیون بیش از ۶۰ گلوله به سوی آیت شلیک کرده اند. حزب جمهوری اسلامی که بعدها زندگی نامه آیت را منتشر کرد، در مورد شلیک این تعداد گلوله (۶۰ گلوله) به سمت آیت، می نویسد: «بدینسان می توان به میزان خشم و کینه فریب خوردگان و مزدوران بیگانه در مقابله با یکی از بهترین فرزندان و پویندگان راه امام پی برد.»

خانم مهرانه معلم دامغانی همسر شهید دکتر آِیت که در آخرین لحظات جان دادن آیت، سر او را در بغل داشته است می گوید: «آن روز ساعت 6.30 صبح جلسه داشت مثل این که آن روز به من الهام شده بود که حادثه ای پیش خواهد آمد. محسن (فرزندم) را بیدار کردم، محافظ هم در حیاط قدم می زد و ماشین را آماده می کرد، قبل از این که از منزل خارج شود تلفن زنگ زد، گفتم امروز کمی دیر برو، مجلس اکثریت پیدا کرده، خسته ای، مریضی، چند روزی مرخصی بگیر، گفت: نه، هفته آینده مجلس راجع به مطبوعات جلسه خواهد داشت- مدتها بود که روی لایحه مطبوعات کار می کرد- بعد از لایحه مطبوعات شاید یک هفته ای مرخصی بگیرم، خلاصه با تلفن صحبت کرد، چند دقیقه به هفت مانده بود، معمولاً من بدرقه اش می کردم ولی آن روز در آشپزخانه کار داشتم، با عجله به آشپزخانه رفتم، رفت توی حیاط و سوار ماشین شد، از در خارج شدند، ناگهان صدای رگبار شنیدم رفتم بالای تراس، دیدم خودش را انداخت پشت بشکه نفت، مرتب صدای رگبار می آمد من هم فریاد می کشیدم، دویدم توی کوچه، راننده شوکه شده بود، چند ثانیه بیشتر طول نکشید همه ماجرا بین یکی دو دقیقه به هفت اتفاق افتاد، دیدم محافظش تیر خورده و خونریزی دارد خودش هم از ناحیه گردن و مغز تیر خورده بود، او را از ماشین بیرون کشیدم دیدم از بینی و دهانش خون بیرون زد، رنگش زرد شد و …» و دکتر حسن آیت نماینده مجلس شورای اسلامی و دبیر سیاسی حزب جمهوری اسلامی شهید شد.

آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی بعد از شهادت دکتر آیت در مورد او می گوید: «در مجلس خبرگان از اعضای بسیار فعال و هدایتگر بود و در اسلامی شدن قانون اساسی و بخصوص در اصول مربوط به «ولایت فقیه» در کنار رئیس و نایب رئیس مجلس خبرگان و سایر شخصیت های پیشتاز خط امام، صاحب نقشی شایان توجه بود.»

حزب جمهوری اسلامی نیز در بیانیه خود به مناسبت شهادت آیت و نقش سازمان منافقین آورده است: «دکتر آیت از نخستین روزهای اوج گیری حرکات طیف گرایش به غرب با هوشیاری اعلام داشت که سرانجام این خطر چیست و اتحاد پلید نفاق و کفر چگونه در مقابل انقلاب اسلامی ایران موضع می گیرد و ملی گرایان چگونه برای حفظ مواضع خود، به دامن آمریکا می غلطند و دیدیم که تمام پیش بینی ها درست بود و نشانه دقت و وسعت نظر این رجل اسلامی بود. از سوی دیگر آمریکا نیز دشمنان خود را با دقت انتخاب کرده و هدف گلوله های جبهه متحد کفر قرار می دهد.»
منابع:

سایت خبری ـ تحلیلی الف

مرکز اسناد انقلاب اسلامی