اولین محفل کومله در سال 1348 توسط فواد مصطفی سلطانی، عبدالله مهتدی، محمد حسین کریمی و صدیق کمانگر در تهران با هدف ایجاد تشکیلات سراسری حزب کمونیست به وجود آمد. راهبرد این گروه مائونیستی اتخاذ شده بود. آن‌ها راه انقلاب دمکراتیک را ایجاد پایگاه در روستاها به وسیلۀ جنگ پارتیزانی و در ادامۀ آن، جنگ توده‌ای و ایجاد ارتش خلقی، کسب قدرت سیاسی و ایجاد جامعۀ دمکراتیک نوین به رهبری طبقۀ کارگر می‌دانستند. در سال‌های 1352 و 1353 ضرباتی به گروه وارد آمد که طی آن تمام افراد آن در تهران و تعدادی در کردستان دستگیر شدند.
فاصلۀ سال‌های 1353 تا 1356 را می‌توان دوران رکود فعالیت‌های این گروه دانست. در این مدت اکثر اعضا به زندگی عادی روی آورده بودند و مشغول فعالیت‌های عادی شدند در سال 1356 به برکت تظاهرات و راهپیمایی‌های ملت بزرگ ایران که خواستار آزادی زندانیان سیاسی بودند، عبدالله مهتدی از زندان رهایی یافت و با عزیمت به کردستان، سعی در سازماندهی و انسجام گروه از هم پاشیده نمود. در بهمن 1357 به مناسبت کشته شدن محمدحسین کریمی، گروه با عنوان سازمان انقلابی زحمت‌کشان (کومله) اعلام موجودیت کرد و تلاش وسیعی را برای جذب نیرو در شهرها آغاز نمود.
آنچه تحت عنوان کومله در سال 13۵۷ شکل گرفت، از ادغام سه گروه کوچک ایجاد شد که عبارت‌اند از: ۱. گروه انقلابی زحمت‌کشان کردستان ایران که سلیمان معینی از اعضای حزب تروریستی دمکرات کردستان ایران و نمایندۀ جناحی تندرو در آن حزب، در سال ۱۳۴۸ به همراه سه نفر دیگر از اعضای خانواده‌های فئودال شهر بوکان، این گروه را تشکیل داد. ۲. گروه شیرین بهاره که چاوه (فرزند امام جمعه مریوان)، فؤاد مصطفی سلطانی (فرزند خان روستای آلمانه) و صدیق کمانگر (یک مالک کامیارانی) از مهمترین و مشهورترین اعضای این گروه می باشند. ۳. اتحادیه کشاورزان که محمد حسین کریمی که رابطه خوبی با شیوخ داشت، در سقز، این اتحادیه را تأسیس کرد. پس از کشته شدن وی در بهمن ۱۳۵۷، شیخ عزالدین حسینی (امام جمعه مهاباد) رهبری این گروه را بر عهده گرفت .گروهک کومله دارای سوابق زیادی از اقدامات تروریستی و جنایتکارانه در منطقۀ کردستان و آذربایجان‌غربی می‌باشد. دایرۀ اقدامات خشن این گروه از نظامیان تا مردم عادی و حتی روستاهای کردنشین را در بر می‌گرفت. گروهک کومله جنایات غیرانسانی بسیاری مرتکب شده است که از سر بریدن تا مثله کردن و زنده سوزاندن افراد می‌تواند بخشی از این جنایات ضدبشری باشد.
تشکیلات ایدئولوژی کومله از سال ۱۳۶۰و پس از کنگرۀ دوم با دگرگونی‌هایی مواجه بود که حاصل آن فعالیت این جریان تحت نام‌هایی مانند «اتحادیۀ مبارزان کمونیست» و «حزب کمونیست ایران» طی دو دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ بود. پس از کنگرۀ دوم، کومله در فروردین ۱۳۶۰ در ائتلاف با گروه سهند «اتحادیۀ مبارزان کمونیست» را تشکیل داد. البته در پایان دهۀ ۱۳۷۰ عبدالله مهتدی تلاش کرد با احیای دوبارۀ نام کومله، این حزب را بازسازی کند. هم اکنون رهبری باقیمانده این گروهک به‌صورت شورایی صورت می‌پذیرد.
تاریخ تاسیس: 1348؛
رهبران: فؤادمصطفی سلطانی، محمدحسین کریمی، شیخ عزالدین حسینی، صدیق کمانگر، عبدالله مهتدی؛
نوع اقدامات تروریستی: جنگ مسلحانه و ترور؛
اعتقادات: کمونیسم؛
منطقۀ فعالیت: شمال‌غرب ایران (کردستان، آذربایجان‌غربی، کرمانشاه)؛
سکونتگاه رهبران فعلی: سوئد، آلمان، انگلیس؛
وضعیت فعلی: فعالیت رسانه‌ای و تروریستی محدود.
