آيت ا... حاج شيخ محمد صدوقي فرزند ميرزا ابوطالب بن ميرزا محمدرضا بن ميرزا محمد مهدي کرمانشاهي از عالمان برجسته ديني يزد در اواخر سده 13 و اوايل سده14 شمسي است.
وي از نوادگان شيخ صدوق (م : 381 ق) بود و به همين دليل به صدوقي شهرت يافت. جد اعلاي وي آيت ا... ملا محمد مهدي کرمانشاهي عالمي بزرگ بود و درزمان فتحعلي شاه قاجار به يزد تبعيد شد. همچنين پدرش ميرزا ابوطالب وجدش ميرزا محمدرضا کرمانشاهي نيز از عالمان ديني به شمارمي رفتند. آيت ا... صدوقي در هشتم صفر 1327 قمري برابر با 1284 شمسي در يزد متولد شد. در کودکي پدر و مادر خود را از دست داد و تحت سرپرستي پسر عموي خود ميرزا محمد کرمانشاهي تربيت يافت و درحدود 13 سالگي به تحصيل علوم ديني روي آورد و با ورود به مدرسه علميه عبدالرحيم خان مقدمات، منطق و بخشي از سطوح فقه و اصول را نزد حضرات آيات و حجج اسلام سيد علي محمد کازروني، حاج شيخ غلامرضا فقيه خراساني، علي بمان و محمد زارچي فراگرفت. درسال 1348 شمسي براي ادامه تحصيل راهي اصفهان شد و درمدرسه چهار باغ امام صادق (ع) سکني گزيد. اما پس از يک سال به دليل اوضاع نامساعد جوي و سرماي شديد به يزد و از آنجا به قم عزيمت کرد، وي در آنجا دروس سطح و خارج فقه و اصول را در محضر آيات عظام: حاج شيخ عبدالکريم حايري يزدي مؤسس حوزه علميه قم، سيد صدرالدين صدر، سيد محمد تقي خوانساري، سيد محمد حجت، ميرزا محمد همداني، سيد شهاب الدين مرعشي نجفي و سيد حسين بروجردي به پايان برد و به درجه اجتهاد نائل آمد. آيت ا... صدوقي در حوزه علميه قم همزمان با تحصيل به تدريس لمعه، رسائل و مکاسب و کفايه پرداخت و به دليل استعداد و حافظه سرشار و بياني علمي و دقيق، از حوزه درسي پررونقي برخوردار گشت. بزرگاني چون حضرات آيات: علامه محمد تقي جعفري، شهيد مرتضي مطهري، شهيد قدوسي، شهيد سيد مصطفي خميني، محمد فاضل لنکراني، احمد جنتي، مهدوي کني و محمدي گيلاني از جمله شاگردان ايشان بودند .
آيت ا... صدوقي در بدو ورود به شهر مقدس قم ضمن آشنايي و برقراري روابط صميمانه با امام خميني (ره) مورد عنايت ويژه آيت ا... العظمي حايري يزدي قرار گرفت و انجام برخي امور حوزه از جمله مسائل مالي به وي واگذار گرديد و اين امر پس از رحلت آيت ا... حايري و در زمان آيات ثلاثه (آيات عظام سيد محمد تقي خوانساري، سيد صدرالدين صدر و سيد محمد حجت) ادامه يافت .
چندي بعد وي همراه با برخي از بزرگان به تهران رفت و با دعوت از آيت ا... العظمي بروجردي براي اقامت در قم و سرپرستي حوزه، به اتفاق ايشان به قم عزيمت کرد، وي در اين زمان علاوه بر مسئوليت هاي گذشته، توليت مدارس را نيز پذيرفت .
شهيد صدوقي سرانجام پس از 21 سال اقامت در قم به دعوت بزرگان و مردم يزد و به دستور آيت ا... العظمي بروجردي و توصيه امام خميني به اين شهر عزيمت کرد. وي در روز جمعه سوم بهمن ماه سال 1330 شمسي (1371 قمري) در ميان استقبال گرم و پرشور مردم وارد يزد شد و به کار تدريس، بازسازي مدارس علميه، برگزاري مجالس وعظ و خطابه، ترويج دين، حل مشکلات مردم و اقامه جماعت همت گمارد و زعامت ديني و مرجعيت امور شرعي را بر عهده گرفت .
آيت ا... صدوقي در دوران رژيم طاغوت از پيشگامان مبارزه با اين رژيم بود و همواره با امام خميني در زمينه مسائل نهضت ارتباطي تنگاتنگ داشت. فعاليت هاي سياسي و مبارزات آن بزرگوار با رژيم از سال 1341 شمسي با ارسال تلگرافي به شاه و مخالفت با تصويب انجمن هاي ايالتي و ولايتي وارد مرحله جديدي شد و تاپيروزي انقلاب اسلامي ادامه يافت. او به ويژه رهبري حرکت هاي انقلابي مردم مؤمن يزد و بخش ديگري از مناطق کشور را در دست داشت و اطلاعيه ها و سخنراني هاي روشنگرانه او در مسجد روضه محمديه (حظيره) به سبب افزايش آگاهي سياسي مردم و حضور جدي آنان در صحنه هاي مبارزه مي شد . همچنين ارتباط با گروه فدائيان اسلام و پشتيباني از آنها، سرکشي و ديدار از روحانيون تبعيدي در مناطق مختلف، حمايت از امام خميني (ره) در حادثه 15 خرداد سال1342 و مهاجرت به تهران در اعتراض به دستگيري امام، تشکيل جلسات بزرگداشت شهداي طلاب در حادثه 19 دي قم، اعتراض به کشتار 29 بهمن مردم تبريز و اعلام عزا در سال جديد، برگزاري مراسم چهلم شهداي تبريز در يزد که به شهادت عده اي از مردم و پيدايش حادثه دهم فروردين يزد منجر شد، صدور اعلاميه اي در اعتراض به آتش سوزي سينما رکس آبادان و تصريح بر انجام اين اقدام از سوي عمال رژيم پهلوي، اعتراض به کشتار 17 شهريور تهران و برپايي چند مجلس ترحيم به مناسبت شهادت سيد مصطفي خميني گوشه اي از فعاليت هاي سياسي او در فاصله سالهاي 1341 تا 1357 است .
آيت ا... صدوقي پس از پيروزي انقلاب اسلامي، از سوي امام خميني (قدس سره ) به امامت جمعه يزد منصوب گرديد، همچنين به نمايندگي از سوي مردم يزد به مجلس خبرگان تدوين قانون اساسي راه يافت. با شروع جنگ تحميلي در جبهه ها حضوري فعال داشت و در موارد مختلف به ياري رزمندگان مي شتافت و موجب تقويت روحيه و ايمان آنان مي گرديد. وي در انجام امورخيريه و خدمات اجتماعي نيز پيشتاز بود و آثار ارزنده اي در يزد و برخي از مناطق کشور از خويش به يادگار گذاشت که از جمله مي توان به موارد زيراشاره کرد :
تعمير و احداث 18 مسجد از جمله مسجد روضه محمديه و ملااسماعيل
احداث و مرمت 19 مدرسه علميه در استان يزد و شهرهاي شيراز و مشهد
تأسيس حوزه علميه خواهران مکتب الزهرا (س ) در يزد
تأسيس چندين بيمارستان، درمانگاه، سازمان خيريه و صندوق قرض الحسنه از جمله: سازمان خيريه پزشکي سيدالشهداء (ع)، صندوق هاي قرض الحسنه ولي عصر (عج) و خيريه امام رضا (ع) و...
آيت ا... صدوقي عالمي برجسته و مجاهدي شجاع، خستگي ناپذير و مطيع ولايت بود و ديانت، قاطعيت، بلند همتي، پرهيزکاري، اخلاق نيکو، تواضع و فروتني، متانت و مردم داري از ويژگي هاي بارز اخلاقي آن شهيد عزيز به شمار مي رفت. همواره بر شب زنده داري و قرائت قرآن عشق مي ورزيد و به اهل بيت (ع) ارادتي خاص داشت. وي از دور انديشي و روشن بيني سياسي بالايي برخوردار بود و از اولين افرادي به شمار مي رفت که با تيزبيني خطر منافقين را دريافت و به مبارزه و روشنگري بر ضد آنان پرداخت. در زمان دولت موقت نيز با مخالفت با آن برخاست و در نامه اي به بازرگان به شدت از مواضع وي در قبال مسائل سياسي جاري کشور و جانب داري از جبهه ملي و گروهک منافقين انتقاد کرد، همچنين از ابتدا با رياست جمهوري بني صدر به شدت مخالف بود و اين مخالفت در زمان رياست جمهوري وي نيز ادامه داشت .
شهيد گرانقدر آيت ا... صدوقي به همين دلايل بارها از سوي منافقين مورد سوء قصد قرار گرفت و سرانجام در روز جمعه دهم رمضان 1402 قمري برابر با يازدهم تيرماه سال 1361 شمسي پس از اداي نماز جمعه به دست اين گروهک به شهادت رسيد. پيکر مطهرش پس از اقامه نماز و تشييعي بي نظيراز سوي مردم مؤمن ديار دارالعباده (يزد) در مسجد روضه محمديه اين شهر به خاک سپرده شد .
حضرت امام خميني (ره) در پيام تسليتي به همين مناسبت فرمودند :
اينجانب دوستي عزيز که بيش از سي سال با او آشنا و روحيات عظيمش را از نزديک درک مي کردم از دست دادم. اسلام خدمتگزاري متعهد و ايران فقيهي فداکار و استان يزد سرپرستي دانشمند را از دست داد ...
مقام معظم رهبري نيز پيرامون شخصيت سومين شهيد محراب مي فرمايند :
عالم فقيه و بزرگوار آيت ا... شهيد صدوقي از جمله چهره هاي نادري بود که ابعاد گوناگون يک شخصيت تمام عيار شايسته جمهوري اسلامي را در خود جمع داشت ...
ياد و نامش گرامي و راهش پررهرو باد
