زندگی و مبارزات شهید اسدالله لاجوردی
| عملکرد لاجوردی در مقام ریاست سازمان زندان ها ، نحوه برخورد او با زندانیان ، شیوه های مدیریتی نوین و خدمتگزاری صادقانه و بی توقع او ، بسیاری از ذهنیت های بیمار را نسبت به یکی از مسئولان نظام جمهوری اسلامی بهبود بخشید. |
• تفویض اختیارات
ویژگی سازمان زندان ها و حاکمیت روحیه ی انتظامی بر آن الگویی کاملاً متمرکز را بر مدیریت این نهاد اعمال کرده بود . حتی برای انجام یک خرید ساده در فلان زندان شهرستان ، لازم بود درخواست خرید به امضای مدیر کل استان برسد و به سازمان ارسال و پس از سیر مراحل ، خرید از تهران انجام شود و به استان تحویل گردد .
این وضعیت یک اقدام ساده را به اتخاذ تصمیم گیری های متعدد منوط می ساخت . در چنین سیستمی مدیر کل یا رئیس زندان برای هر کاری نیاز به نامه نگاری و کسب تکلیف از مرکز داشت و نامه پراکنی های گسترده در تصمیم گیری و اجرا کندی قابل توجهی را در روال کار به وجود می آورد .
لاجوردی سیستم فوق را بر هم زد و ترتیبی داد حتی الامکان ، وظایف متمرکز در ادارات کل را به نحو مشابه ، به زندان های کشور تفویض کنند . این تدبیر سرآغاز موجی از حرکت و سازندگی در سطح زندان های کشور بود . ستادها کوچکتر و نیروهای مازاد به بخش های مهمتر در زندان هدایت شدند .
چنین تحولاتی در ابتدا برخی از مدیران ستادی را نگران کرد ، زیرا مانع از اعمال نفوذ آنها بر بخش های دیگر می شد ، اما در مقابل باعث گردید استعدادهای بسیاری کشف شود . از جمله برخی از کارمندان که به عنوان کارشناس در زندان ها انجام وظیفه می کردند ، بر حسب لیاقت و کارایی شان تا مقام مدیر کل استان ارتقا پیدا کردند . (1)
• برخورد با مدیران
روش لاجوردی در گزینش معاونان ، مدیران کل و رؤسای زندان ها کاملاً مبتنی بر شناخت بود. او علاوه بر کسب اطلاعات لازم از بخش های اداری و حفاظت سازمان ، از طرق دیگر مانند مدیران ذیصلاح در شهر یا منطقه ی مورد نظر ، همکاران نزدیک وی و نیز با مصاحبه ی مستقیم ، سابقه ی عملکرد و وضعیت مدیر مورد نظر را مورد توجه قرار می داد . پس از گزینش مدیر ، تشکیل جلسه ی معارفه و ایجاد شناخت در محیط به عهده ی خود مدیر جدید گذاشته می شد و لاجوردی در این امر هیچ مداخله ای نمی کرد .
او معتقد بود مدیر جدید باید عرضه و لیاقت خود را در همان ابتدای کار نشان دهد ، به عبارتی مدیر لایق نیازمند آن نیست که مقام بالاتر دست او را در استان بالا برد و برای او جایگاه و منزلت فراهم کند و اگر مدیر همین قدر هم توان نداشته باشد که خود را معرفی کند ، به طور قطع توان کار سنگین اداره ی زندان را نیز نخواهد داشت .
لاجوردی به ثبات مدیران نیز بسیار اهمیت می داد ، تا آنجا که هیچ یک از مدیران منصوب از طرف ریاست اسبق سازمان در سازمان تصدی او ، عمداً و یا از روی برخوردهای سلیقه ای عزل و یا جابجا نشدند .
او در جلسه ای هنگام بحث پیرامون نحوه ی استقرار برخی مدیران عالیرتبه و جابجایی اتوبوسی تیم ، به همراه ایشان گفته بود که این شیوه مایه ی تزلزل اساس سازمان خواهد شد . هر انتصاب یا برکناری باید توجیه داشته باشد و نمی توان به صرف آشنایی با همکاران قبلی ، استعدادها و قابلیت های مدیران و معاونان حاضر را نادیده گرفت ، پس از هشت سال تصدی او به عنوان رئیس سازمان ، بسیاری از مدیران دوره ی قبل در کنار او انجام وظیفه می کردند .
در زمینه ی استعفای مدیران نیز یکی از اصول مدیریتی لاجوردی این بود که بلافاصله با استعفا موافقت می کرد ، زیرا عقیده داشت کسی باید اینجا بماند و کار کند که با انگیزه و اعتقاد کار خود را انتخاب کرده باشد . مدیریت اجباری و تحمیلی نداریم . هر کس نمی خواهد می تواند برود و اگر رفت احترام او باقی است . (2)
• زندانبانی علمی
در دوران ریاست لاجوردی ، مرکز آموزشی و پژوهشی سازمان زندان ها راه اندازی شد . این مرکز با برگزاری دهها دوره ی تخصصی برای مراقبین ، رؤسا و مدیران کل زندان ها و دعوت اساتید برجسته در رشته های مختلف مدیریت ، نقش مؤثری در ارتقای علمی مسئولان سازمان ایفا کرد .
توسعه ی مرکز و برگزاری دوره ها ، مورد حمایت مستقیم ریاست سازمان بود . علاوه بر مرکز آموزشی و پژوهشی در ادارات کل استان ها نیز تلاش جداگانه ای برای امر تحقیقات صورت می گرفت ، از جمله با استفاده از اساتید برجسته ی جرم شناس و روان شناس و ایجاد بندهای ویژه ، تلاش قابل ملاحظه ای برای شناخت علل و عوامل وقوع جرم صورت گرفت و از نتایج آن توسط کارشناسان و متخصصان داخلی و خارجی بازدید به عمل آمد .
از دیگر اقدامات لاجوردی در زمینه ی زندانبانی علمی ، تجهیز زندان ها به رایانه بود . در زمان شروع تصدی لاجوردی تعداد رایانه های سازمان به بیست دستگاه هم نمی رسید که اغلب یا بهره برداری نمی شد ، یا تنها کارکرد آنها انجام تایپ بود .
با حمایت ریاست جدید ، به سرعت تمامی ادارات کل و زندان های کشور با رایانه تجهیز شدند ، این امر موجب شد تا پس از ثبت اطلاعات زندانیان ، نسبت به سوابق آنها نیز اقدام شود و از این طریق مخزن ارزشمند و بانک اطلاعاتی مهمی برای نظام اجتماعی و سیاسی کشور پدید آید . (3)
« بخش چهارم »
شهادت و ویژگی های اخلاقی
فصل اول : شهادت
• استعفا از ریاست سازمان زندان ها
عملکرد لاجوردی در مقام ریاست سازمان زندان ها ، نحوه برخورد او با زندانیان ، شیوه های مدیریتی نوین و خدمتگزاری صادقانه و بی توقع او ، بسیاری از ذهنیت های بیمار را نسبت به یکی از مسئولان نظام جمهوری اسلامی بهبود بخشید .
این مرد مبارز که سراسر زندگی خود را در سال های پیش از انقلاب ، وقت اسلام و انقلاب کرده بود ، بر اثر برخی تبلیغات منفی ، در افکار عمومی به عنوان چهره ای بی نهایت خشن شناسانده شده بود و حتی پذیرش اندک عطوفتی از جانب او غیر ممکن به نظر می رسید .
اما او نشان داد که در هر جایگاهی به فراخور مسئولیت عمل می کند و زمانی رسید که همگان از دوست و دشمن به روی این نکته که لاجوردی سالم است و کارش بر اساس هوای نفس نیست ، به اتفاق نظر رسیدند .
با این حال فشارهایی که از زمان دادستانی بر لاجوردی وارد می شد و سرانجام به عزل او انجامید ، به دوره ی زندانبانی وی نیز انتقال پیدا کرد . گرچه این بار لاجوردی خودش متن استعفایش را در دو خط نوشت و تقدیم آیت الله یزدی رئیس قوه قضائیه کرد ، اما چگونگی نوشتن آن خطوط هم خود ماجرایی دارد .
حاج احمد قدیریان نقل می کند :
" ... آن زمان که ایشان مسئولیت سازمان زندان ها را داشتند ، من در جای دیگری مشغول بودم ، ولی شنیدم که یکی از معاونین آقای یزدی به دفتر آقای لاجوردی رفته و از قول آقای یزدی گفته بود که شما استعفا بدهید ، زیرا سازمان زندان ها زیر سؤال است و ما هم از ناحیه ی بعضی از آقایان تحت فشار هستیم ، پس بهتر است شما استعفا بدهید .
ایشان (لاجوردی) وقتی از قول آقای یزدی این خبر را می شنود ، یک کاغذ بر می دارد و یک استعفای دو خطی می نویسند . بعد از این که استعفا می دهند ، من خدمت آقای یزدی رسیدم و به ایشان عرض کردم که جنابعالی فرموده بودید که لاجوردی استعفا بدهد ؟ گفت : نه من هیچ چیز در این باره نگفتم ." (4)
مهندس سید اسدالله جولایی نیز درباره ی علت و نحوه ی استعفای لاجوردی از سازمان زندان ها می گویند :
" ... به آقای لاجوردی فشارهای زیادی وارد می آوردند و اذیت شان می کردند ... زمانی به خدمت آیت الله یزدی رفتیم ، ایشان فرمودند چرا آقای لاجوردی استعفا داده اند ؟ گفتم که آقای لاجوردی استعفا نداده اند و گفتم این تأکید معاون شما بود که نزد آقای لاجوردی آمد و از قول شما گفت : آیت الله یزدی فرموده اند استعفایتان را بنویسید . آقای لاجوردی تقریبا چهار روز دست نگاه داشتند ، اما این آقا مرتب پیگیری می کردند که حاج آقا یزدی منتظر هستند .
وقتی این مسائل را به آقای یزدی گفتم ، ایشان گفتند : نه من هیچگاه از لاجوردی استعفا نخواسته ام . در حالی که ایشان فقط به تبعیت از دستور فقیهی چون آیت الله یزدی اقدام به این امر کرده بودند ." (5)
حاج احمد قدیریان و مهندس جولایی هر دو از اظهار نام معاون آیت الله یزدی که مسبب استعفای لاجوردی بود ، خودداری کردند ، اما اظهار داشتند که این شخص در زمان مصاحبه (6) از مشاورین رئیس جمهور بوده و جایگاهی مهم و قابل توجه در اختیار داشته است .
بهتر است در همین جا نظر سید مرتضی بختیاری ، جانشین لاجوردی در ریاست سازمان زندان ها را نیز درباره ی علت و چگونگی استعفای او بشنویم . آقای بختیاری ضمن آن که بروز آثار شکنجه به روی جسم ، افزایش سن و ضعف بدنی سید را دلیل کناره گیری او از مسئولیت دشوار زندانبانی می داند ، روایت می کند :
" در سال 75 که آیت الله یزدی ریاست قوه ی قضائیه را عهده دار بودند ، ایشان (لاجوردی) به مشهد تشریف آوردند . آن موقع یک نشست طولانی با هم داشتیم و ایشان به من پیشنهاد کردند که شما مسئولیت سازمان زندان ها را قبول کن ." (7)
به هر شکل و به هر دلیلی ، در اواخر سال 1376 (8) سید اسدالله لاجوردی ریاست سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی _ تربیتی کشور استعفا داد ، در حالی که حتی راضی نشد برای تکریم و سپاس از او هیچ مجلسی برگزار شود .
بانو لاجوردی تنها به خاطر دارد که یک روز همسر به خانه برگشت ، آرم و اسمش را از روی لباسش جدا کرد و گفت : " این مسئولیت از دوش من برداشته شد و برای من هیچ فرقی نمی کند ، چون من می خواهم در خدمت مردم باشم ."
پی نوشت:
1. روزنامه ی کیهان ، 30/5/1381
2. محمدرضا گل گل ، شیوه های مدیریتی شهید لاجوردی ، شما ، ویژه نامه ی شهدای شهریور ماه ، بی تا
3. محمد رضا گل گل ، مدیری نمونه و کارآمد ، کیهان 31/5/1380
4. ویژه نامه ی روزنامه ی حمایت ، ص 10
5. همان ، ص 16
6. سال 1378
7. همان ، ص 17
8. سند شماره ی 35 از مجموعه ی حاضر
اسدالله لاجوردی (19)
