اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، منطقه اورامانات (از جنوب مریوان تا جنوب پاوه) جولانگاه گروه‌های ضدانقلاب شد. بر همین اساس، به رغم تلاش نیروهای خودی برای پاکسازی این منطقه، عناصر ضدانقلاب همچنان به حضور خود ادامه می‌دادند. همین حضور موجب شد تا ارتش عراق هنگام هجوم سراسری خود به خاک ایران اسلامی، منطقه اورامانات را مورد حمله قرار ندهد.
با شروع جنگ، نیروهای سپاه پاسداران مریوان و پاوه به همراه یگان‌هایی از ارتش جمهوری اسلامی طی چند عملیات موفق شدند قسمت زیادی از منطقه تحت نفوذ ضدانقلابیون را پاکسازی کنند. متقابلاً، عراق هم با مشاهده وضع مخاطره‌آمیز گروه‌های ضدانقلاب، تعدادی از یگان‌های خود را از مرز عبور داد و منطقه نوسود را اشغال کرد و مانع از الحاق نیروهای دو محور مریوان و پاوه در ارتفاع “کاوه زهرا” شد.
به همین خاطر، نیروهای خودی در ۱۱ تیر۱۳۶۰ طی عملیاتی با نام “روح الله خمینی کبیر” منطقه نوسود را آزاد کردند.
با تسلط رزمندگان خودی بر نوار مرزی و همچنین بر برخی مواضع دشمن، زمینه انجام عملیات به منظور انهدام قوای دشمن، تامین مرز در دو منطقه نوسود و هانی گرمله در دستور کار فرماندهان نظامی قرار گرفت.
اهداف عملیات
- انسداد دالان‌های ورودی عناصر ضدانقلاب
- پاکسازی و تامین امنیت شهرهای مرزی در منطقه اورامانات
- تصرف چندین ارتفاع و روستای منطقه
- تصرف شهر طویله عراق
موقعیت منطقه
منطقه عملیاتی میان سه شهر مریوان، نوسود و پاوه محصور و در ارتفاعات مرزی معروف به “تخت اورامانات” واقع است. شهرهای بیاره، طویله، پنجوین و حلبچه عراق هم مقابل این منطقه قرار دارند.
ارتفاعات اصلی منطقه مذکور عبارتند از: شیندروی، سوسکان، درگه شیخان، کوه نعل کمین و پرونیه.
استعداد دشمن:تیپ ۱۱۶ پیاده، تیپ ۲۰ پیاده کوهستانی سازمان رزم خودی، چهار گردان از سپاه پاسداران پاوه و مریوان، یک گردان از تیپ ۸۴ خرم آباد (ارتش)
طرح عملیات
رزمندگان می‌بایست از دو محور مریوان و پاوه وارد عمل شده و با آزادسازی بخشی از ارتفاعات منطقه – در محدوده بین نوسود و مریوان – و همچنین انهدام دشمن، شهر طویله عراق و چند روستا را به تصرف درآورند.
محور مریوان – به فرماندهی حاج احمد متوسلیان – ماموریت داشت تا با آزادسازی ارتفاعات شنگادور، توالی (پنج قله)، دره تاریک، جانبازان و ملقه پشقله، شهر طویله را تصرف و تامین کند.
محور پاوه – به فرماندهی حاج محمد ابراهیم همت – هم ماموریت پاکسازی شهر نوسود، ارتفاعات کل هرات، سرنی، شوشمی و تعدادی از روستاهای منطقه از وجود دشمن (عناصر ضدانقلاب و نیروهای عراقی) و ورود به شهر طویله را بر عهده داشت.
لازم به ذکر است دو محور فوق از محورهای فرعی برای تامین اهداف خود بهره می‌گرفتند. محورهای فرعی به تناسب نیروهای ادغامی، فرماندهی متغیر داشتند. مثلاً، محور توالی شنگادور با استعداد ۳۵۰ نفر و با فرماندهی ارتش وارد عمل می‌شد. محور دره تاریک با استعداد ۲۰۰ نفر و همچنین محور ملقه پشقله و جانبازان با استعداد ۱۲۰ نفر با فرماندهی سپاه عمل می‌کرد.
ضمناً، در طرح چنین پیش‌بینی شده بود که با اعزام چندین گروه عملیاتی به عمق عراق، عقبه‌های دشمن هم – همزمان با عملیات اصلی – مورد تعرض قرار گیرد. یک گروه به استعداد ۲۰ نفر و به فرماندهی یک دانشجو ماموریت داشت پل “کولوس″ در پنجوین را منهدم کند. یک گروه به استعداد ۴۰ نفر عهده‌دار انفجار پل “زلم” در منطقه‌ای بین دو شهر سیدصادق و حلبچه بود. گروه دیگری هم مامور انهدام توپخانه‌های دشمن بود.
شرح عملیات
۱۲ دی ماه۱۳۶۰، رزمندگان خودی پس از اقامه نماز مغرب و عشا به طرف اهداف تعیین شده حرکت کردند و پس از چندین ساعت کوهپیمایی، عملیات در بامداد روز بعد با رمز مبارک “لااله‌الا‌الله، محمد رسول الله” آغاز شد.
در محور پاوه، نیروهایی که از معبر “وزلی” وارد عمل شده بودند هنگام عبور از کنار شهر نوسود – برای عزیمت به ارتفاع سرنی – با عناصر ضدانقلاب درگیر شدند و در نتیجه شماری از ضدانقلابیون کشته و شماری هم اسیر شدند.
در ادامه، اگرچه این نیروها به رغم هوشیاری دشمن توانستند هدف خود را تامین کنند، لیکن فشارهای دشمن موجب شد ارتفاع مذکور چندین بار دست به دست شود.
نیروهای محور ملقه پشقله و جانبازان هم موفق شدند هدف خود را به سرعت تصرف کنند و وارد شهر طویله عراق شوند.
در این میان، سقوط نکردن ارتفاع “کل هرات” و حضور دشمن روی آن موجب شد تا به رغم موفقیت نیروهای خودی در طرفین این قله مشکلات جدی در تامین و تدارک نیروهای خودی ایجاد شود. کمبود نیرو هم از جمله مشکلات دیگر عملیات بود که امکان ادامه آن را دچار مشکل مضاعفی کرده بود. به همین خاطر در بعدازظهر نخستین روز عملیات دستور داده شد نیروها به مواضع قبلی بازگردند.
در محور مریوان، نیروهای خودی قبل از رسیدن به پای اهداف با تیراندازی و درگیری دشمن مواجه شدند. در معبر شنگادور اگرچه چهار قله از پنج قله این ارتفاع به تصرف درآمد، لیکن دشمن با استقرار روی قله پنجم تدارک و پشتیبانی نیروهای خودی را مختل کرده بود.
نیروهای معبر “دره تاریک” هم که با درگیری زود هنگام مواجه شده بودند، به دلیل تسلط و در نتیجه دید و تیر دشمن زمینگیر شدند.
در ادامه، دشمن با به‌کارگیری نیروهای احتیاط منطقه از جمله انتقال سه گردان از پنجوین و با استفاده از نیروهای گارد ریاست جمهوری پاتک خود را از بعدازظهر روز نخست عملیات آغاز کرد.
اگرچه دشمن در این پاتک‌ها متحمل خسارات سنگینی شد لیکن کمبود توان خودی و جایگزین نشدن نیروهای تازه نفس ادامه عملیات را غیرممکن کرده بود. لذا حدود ساعت ۱۶ دستور عقب‌نشینی صادر شد.
نتایج عملیات
در این عملیات که به طور منطقه‌ای هدایت شد و از فرماندهی مرکزی بی‌بهره بود، تلفات و ضایعات زیر بر دشمن وارد شد:
تلفات- کشته: حدود ۱۰۰۰ نفر
مجروح: حدود ۴۵۰۰ نفر
اسیر: ۱۹۱ نفر
انهدام تجهیزات – توپخانه: ۱۵ قبضه
خمپاره‌انداز: ۶ قبضه
توپ ۱۰۶: یک قبضه
تانک: چهار دستگاه
خودرو: چندین دستگاه
خلاصه گزارش عملیات -نام عملیات : محمد رسول الله
زمان عملیات : ۱۲ دی ماه۱۳۶۰
مدت عملیات : ۲ روز
مکان عملیات : منطقه عمومی شهرهای بیاره و طویله عراق در غرب شهر نوسود ایران
رمز عملیات : لااله الا الله محمد رسول الله
تلفات دشمن : ۸۰۰ نفر کشته ، زخمی و اسیر
ارگان های عمل کننده : سپاه و ارتش
اهداف عملیات : پس زدن قوای عراق و ضد انقلاب از شهر پاوه و جنوب مریوان به پشت مرز
