شکستهای نظامی داعش درمرکز اصلی تجمع این گروه یعنی موصل عراق، امید به آینده باثبات‌تر را در این کشور و متعاقبا در منطقه تقویت نموده است. اما با این وجود همچنان نگرانی درباره این گروه تروریستی که مدعی «خلافت» و تشکیل حکومت اسلامی است وجود دارد. در حقیقت تحقق شکست نهایی و کامل داعش مستلزم زمان بیشتری است و به آسانی رخ نخواهد داد.
در صورت شکست داعش در عراق و سوریه به عنوان پایگاههای اصلی این گروه چند سناریو در رابطه با آینده این گروه و اعضای آن قابل ترسیم می باشد. نخست، این که رهبران خلافت خود خوانده تلاش خواهند کرد تا پارامترهای سیطره و نفوذ داعش را در بیش از یک مکان تقویت کنند و در نقاط مختلف از خاورمیانه تا شمال آفریقا حضور پیدا کنند تا بدین ترتیب ضامن ارتباطات و نفوذ خود در منطقه باشند. به دیگر سخن، آنها تلاش خواهند کرد که جنگ را در مناطق دیگر که برخوردار از دولتهای شکننده هستند دنبال کنند و همچنان به مبارزه نظامی ادامه دهند. ادامه جنگهای چریکی و فرسایشی در همین راستا قابل ارزیابی است.
دوم، حقیقت این است که داعش جدا از این که توانست از یک فرصت استثنایی در سوریه و عراق استفاده کند و خلافت اسلامی خود را تشکیل دهد، صاحب تفکر احیای خلافت است که یک ایدئولوژی سابقهدار سنتی به حساب میآید. بنابراین، هرچند ممکن است شکست داعش در عراق، به نوعی پایان عمر این گروه را در خاورمیانه رقم بزند، اما اندیشۀ خلافت همچنان تداوم خواهد داشت و ممکن است تفکر داعش به مکانهای دیگری همچون لیبی، سومالی، یمن، پاکستان، افغانستان و آسیای مرکزی منتقل شود. حتی ممکن است داعش تغییر اسم دهد، چنانکه قبل از اعلام خلافت توسط ابوبکر بغدادی، جزیی از سازمان القاعده محسوب میشد و بعد به داعش تغییر نام داد. آن چه که در این زمینه اهمیت دارد تداوم و ترویج اندیشههای سلفی گری است. از آنجا که تفکر سلفی و تکفیری زمین حاصلخیز رویش داعش می باشد، بعد ها نیز می‌تواند زمینه‌ساز پیدایش داعشی جدید با نامهای دیگر شود.
سوم، این که داعش یک گروه تروریستی چند ملیتی است که بخشی از آن را اعراب، ازبک و تاجیک، و بخشی دیگر را ایغورهای چین، چچنی، گرجی، پاکستانی، افغانستانی و حتی شهروندان اروپایی تشکیل می دهند. از این رو، احتمال دارد وقتی داعش در عراق و سوریه با شکست مواجه شود نیروهای عرب آن به کشورهای عربی منتقل شوند و بخش دیگر به آسیای مرکزی و اروپا برگردند. در همین ارتباط، محتمل است که این افراد بطور زیرزمینی و مخفی و به دو شیوه فردی یا جمعی، شیوه «گرگ تنها»، تفکرات رادیکالی را تداوم بخشیده و دست به اقدامات تروریستی و انتحاری در محل زیست خود بزنند. همچنین امکان جذب نیرو و افزایش حملات سایبری نیز از سوی اعضای این جریان تروریستی وجود دارد.
بطور کلی می توان بیان داشت که شکست نظامی نیروهای داعش در عراق و سوریه به معنای حذف و نابودی دائمی و جهانی این جریان تروریستی نیست. چرا که زوال و اضمحلال این گروه نیازمند زوال پایههای فکری و ایدئولوژیکی آن میباشد. اما واقعیت مسلم آن است که داعش بطور یقین بعد از شکست دیگر سرزمینی نخواهد داشت و به این سادگی نیز قادر نخواهد بود سرزمینی را در آینده بدست آورد.
