مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه مطالعات بین‌الملل شانگهای مقاله‌ای با عنوان«فعالیت‌های تروریستی در سال ۲۰۲۰ متوقف نخواهد شد» منتشر کرد. بر اساس آمارهای منتشر شده در سال ۲۰۱۹ تعداد کشته‌شدگان ناشی از حوادث تروریستی در سراسر جهان برای چهارمین سال متوالی در سال ۲۰۱۸ کاهش یافته و به ۱۵.۲ درصد رسیده است. پس از تسلط یافتن گروه حکومت اسلامی عراق و شام (داعش) بر قسمت‌های عمده‌ای از خاک عراق و سوریه، سایر جریان‌های تروریستی دچار افول شدند. در گزارش سالانه کنگره آمریکا در سال ۲۰۱۸ درباره مساله تروریسم آمده است که آمریکا و سایر متحدان بین‌المللی آن موفق به سرکوب داعش و از بین بردن خلافت آن شده‌اند. طی دو سال گذشته، حدود ۱۱۰ هزار کیلومتر مربع از سرزمین‌های تحت کنترل داعش و هفت میلیون و ۷۰۰ هزار نفر از زنان، مردان و کودکان اسیر در چنگال این حکومت باز پس گرفته شده‌اند. در ماه اکتبر سال جاری، سرکرده این گروه تروریستی به هلاکت رسید و تمامی این موارد نشان دهنده کسب پیروزی‌های تدریجی در عرصه مبارزه با تروریسم است. البته گزارش سالانه کنگره آمریکا با آمارهای منتشر شده از سوی دیگر منابع اطلاعاتی تفاوت‌هایی دارد. به عنوان مثال سرکوب داعش بیش از آن که توسط نیروهای آمریکایی در منطقه صورت گرفته باشد، توسط جبهه مقاومت در عراق و سوریه محقق شده است. از سویی دیگر خلاف ادعاهای صورت گرفته، آمریکا به حفظ داعش در منطقه و حتی تقویت آن در مناطقی مانند عراق علاقه‌مند است.
تجزیه و شبکه‌سازی سازمان‌های تروریستی
همان‌طور که اشاره شد، برخلاف آنچه کاخ سفید ادعا می‌کند این گروه تروریستی که زمانی کنترل قسمت عمده‌ای از سرزمین‌های عراق، سوریه و لیبی را در دست داشته، به طور کامل از بین نرفته است. این گروه تروریستی چند سازمان و شبکه وابسته پراکنده در اروپا، قسمت‌هایی از آفریقا، شرق دور و فیلیپین ایجاد کرده است و برخی از این شاخه‌های وابسته همچنان به فعالیت‌های خود در کشورهایی که قانون قدرتمندی نداشته و دچار درگیری داخلی هستند، ادامه می‌دهند. چنین کشورهایی به سرعت تبدیل به محل فعالیت سازمان‌های تروریستی و مکانی برای جمع‌آوری کمک‌های مالی، بدون داشتن هیچ نوع نظارتی می‌شوند. این سازمان‌های تروریستی در چنین مناطقی به آموزش جوانان و نوجوانان و همچنین اجرای حملات مرگبار می‌پردازند. به عنوان نمونه، فعالیت‌های شاخه افغانستان گروه تروریستی داعش در سال گذشته، منجر به کشته شدن ۸۰۰ نفر و مصدوم شدن بیش از هزار نفر شده است. به دنبال آغاز تلاش‌های آمریکا و طالبان برای پیشبرد مذاکرات صلح در افغانستان، داعش استخدام نیروهای جدید در افغانستان را شدت بخشیده است. براساس پیش‌بینی‌ها، چنانچه مذاکرات صلح میان آمریکا و طالبان در دوحه به توافق برای پایان دادن به جنگ منتهی شود، نتایج نامطلوبی به وجود خواهد آمد به طوری که حدود ۵ تا۱۰ درصد از اعضای طالبان از این گروه جدا شده و به داعش خواهند پیوست. اگرچه قدرت اثر گذاری و نفوذ داعش در سال جاری بسیار کاهش یافته و کنترل این گروه تروریستی بر منطقه از بین رفته است، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد ایدئولوژی تروریستی داعش همچنان در حال گسترش و اشاعه است. توانایی شاخه‌های این گروه در آفریقا، شرق و جنوب آسیا برای جذب نیروهای جدید افزایش داشته و عملکردهای جدیدی برای جلب حمایت از طریق شبکه‌های اجتماعی داشته‌اند.
القاعده در صدد احیای جایگاه رهبری
نکته قابل توجه این است که سازمان تروریستی القاعده با استفاده از موقعیت پیش آمده و شکست داعش به دنبال بازیابی موقعیت خود به عنوان رهبر جنبش جهادی در جهان، گسترش جبهه‌های خود و برنامه‌ریزی برای اجرای حملات تروریستی جدید است. در گزارش کنگره آمریکا اشاره شده است که این گروه با استفاده موثر از توجه جامعه جهانی به داعش، در یک فضای شکننده سیاسی و امنیتی به ویژه در لیبی، سوریه و یمن، با آرامش قدرت خود را مجدد احیا کرده و در جهت تقویت پناهگاه‌های امن خود گام برمی‌دارد. حضور القاعده در یمن هنوز هم در صدر اولویت‌های مقامات آمریکایی قرار دارد. تا زمانی که سازمان‌های تروریستی مانند القاعده و داعش قادر باشند بدون هیچ نوع مجازاتی به فعالیت‌های خود در یمن ادامه دهند، در نتیجه هیچ تلاشی برای خاتمه بخشیدن به جنگ فرسایشی یمن به موفقیت منتهی نخواهد شد.
آمریکا فاقد راهبرد منسجم ضدتروریستی
نتایج تحلیل‌ها نشان می‌دهد فقدان راهبرد جامع ضدتروریسم آمریکا در سوریه سبب شده است قدرت گروهی از دشمنان آمریکا در سوریه گسترش یابد و آسیب‌پذیری واشنگتن در منطقه را افزایش دهد. سال ۲۰۱۹ سازمان تروریستی داعش، این فرصت را پیدا کرد که توانایی‌های خود را در شورش‌های عراق تحکیم بخشد و مجدد به سوریه بازگردد. سیاست غیر هماهنگ آمریکا در خاورمیانه حتی ممکن است تمام دستاوردهای حاصل از نابودی داعش در سوریه را نیز از بین ببرد.
خیانت آمریکا به گروه‌های شبه نظامی کرد در شمال شرقی سوریه نشان دهنده اثرات مخرب مداخلات نظامی آمریکا در این منطقه است، به طوری که می‌توان گفت دشمنی با آمریکا خطر بزرگی است، اما دوستی با آمریکا خطرات به مراتب بیشتری را در پی خواهد داشت. اگرچه داعش پایگاه اصلی خود را از دست داده، اما این گروه توانایی‌های خود را با شورش در عراق تقویت کرده است. داعش از آن جهت که نیروهای محلی در عراق و سوریه هنوز قادر به ادامه عملیات طولانی مدت نیستند و نمی‌توانند چند عملیات را به طور هم‌زمان انجام دهند، امکان قدرت‌گیری مجدد را دارد.
تحلیلگران باور دارند اثر گذاری و نفوذ تروریسم در خاورمیانه با شکست داعش تا حدودی کاهش پیدا کرده است. اثرات بر آینده این سازمان، احتمال گسترش داعش به سایر مناطق، امکان تبدیل شدن به یک رویداد تروریستی جهانی و نحوه مواجهه و رفع مشکل مبارزان خارجی که در جبهه داعش می‌جنگند، مهم‌ترین مسائل جامعه جهانی در عرصه مبارزه با تروریسم در سال ۲۰۲۰ را تشکیل می‌دهد. گرچه گروه‌های تروریستی مانند داعش و القاعده ضعیف شده‌اند، اما هنوز هم برای اعلام خبر نابودی کامل‌شان زود است. ردپای خونین این سازمان‌های تروریستی در افغانستان، جنوب آسیا و آفریقا تاکید می‌کند برای مقابله با تروریسم مسیری بسیار طولانی در پیش است.
پدیده گرگ‌های تنها چیست؟
سال آینده، شاهد خواهیم بود مبارزان تروریست خارجی به کشورهای خود بازگشته یا برای پیوستن به شعبه‌های دیگر داعش و القاعده به کشورهای دیگری سفر کنند. در نتیجه این افراد حملات تروریستی را تحت پوشش سازمان‌های جدید اجرا خواهند کرد. سازمان‌های بین‌المللی فعال در عرصه مبارزه با تروریسم به طور خاص درباره پدیده گرگ تنها هشدار داده‌اند. این پدیده که به تروریسم شخصی نیز معروف است به تروریست‌های وفادار به داعش اطلاق می‌شود. حادثه تروریستی پل لندن که داعش مسئولیت انجام آن را به عهده گرفت نمونه‌ای بارز از پدیده تروریسم گرگ تنهاست.
با توجه به پیش‌بینی‌های صورت گرفته پس از کاهش کارایی سازمان‌های تروریستی در خاورمیانه، شکست داعش و هدف حمله قرار گرفتن رهبران القاعده، در آینده نزدیک آفریقا کانون تروریسم خواهد بود.
