ناگفته های سردار شعبانی پیرامون عملیات مرصاد

نویسنده: هابیلیان

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) و فرمانده قرارگاه سپاه چهارم بعثت در عملیات مرصاد
شرح عملیات مرصاد :

در صبح روز ۴/۵/۱۳۶۷ ، دو گردان از لشکر ۹ بدر و دو گردان از لشکر ۲۸ روح ا... به قرار گاه مرصاد ۱نجف ۱وقرارگاه رمضان مامور شدند . از طرفی ارتباط برادر رضایی با فرمانده لشکر ۵۷ ابوالفضل که همراه با یک گروهان از نیرو هایش در تنگه شبان قرار داشتند ، برقرار شد . فرمانده قرارگاه مقدم نیروی زمینی سپاه به فرمانده لشکر ۵۷ ابوالفضل دستور داد تا همراه با نیرو هایش به سمت تنگه پاتاق حرکت کرده و مانع از فرار نیرو های سازمان به عراق شود . نیرو های تیپ ۲۹ نبی اکرم (ص) که درپادگان ابوذر با تیپ ۳ ارتش آزادی بخش درگیر بودند به دستور برادر کرمی فرمانده قرارگاه نجف ۲ ، یک گروهان ازنیرو های خود را به نزدیکی شهر اسلام آباد رسانده تا فشار بیشتری را به نیرو های سازمان وارد آورند . وی با نیرو های سپاه و مردم ایلام یک واحد مستقل تشکیل داده و انها را به جنوب اسلام آباد نزدیک کرد ، قبل از اینکه برادران ا... کرم وسعید قاسمی با لباس مبدل وارد شهر اسلام آبادشده و شناسایی کاملی از واحدهای سازمان در شهر اسلام آباد به عمل آورده بودند . با طلوع آفتاب روز ۴/۵/۱۳۶۷ ، هجوم نیرو های خودی به واحدهای ارتش آزادی بخش آغاز شد . با اولین فشار قرارگاه نجف۱ ازسمت تنگه چهار زبر ، نیرو های سازمان دست به عقب نشینی زدند ، اما بلافاصله تیپ محور همدان ارتش آزادی بخش خود را به خاکریزها رساند و شروع به مقاومت کرد . در این فاصله برادر حمیدی نیا به نیرو های احتیاط خود که در تپه های اطراف تنگه چهارزبر مستقر بودند فرمان حمله داد و آنان نیز پس از شلیک تعدادی گلوله ی خمپاره خود را به خاکریزها رسانده و به داخل نیرو های سازمان هجوم بردند . با مشاهده این هجوم سنگین فرماندهی محور همدان سازمان بسیار مایوس و ناامید شد و دستور عقب نشینی داد . با عقب نشینی و فرار این نیرو ها روحیه ی سایر نیرو های سازمان به شدت تضعیف شد و آنها نیز پا به فرار گذاشتند . فرار نیرو های سازمان که به قرارگاه مرکزی عملیات مرصاد رسید ، فرمانده قرارگاه از آقای رشید و شمخانی خواست تا هرچه سریعتر هلیکوپتر های هوانیروز را به پرواز در آورده و پس از شناسایی سریع ، اقدام به تعقیب و انهدام واحدهای درحال فرار سازمان کنند . با تدبیر فوق به نظر می رسید جاده باختران به اسلام آباد و کرند به گورستان دشمنان تبدیل شود . با شروع آتش هلیکوپترها ، خودروهای سازمان که پر از نیروی درحال فرار به سمت اسلام آباد و کرند بودند ، مورد اصابت موشک های رها شده قرارگرفتند و یکی پس از دیگری منهدم شدند . با بسته شدن جاده و فشار نیرو های خودی که به شهر اسلام آباد نزدیک شده بودند ، نیرو های سازمان به تپه ها وسرزمین های کشاورزی اطراف جاده پناه بردند . با این اقدام ، فرماندهی قرارگاه مقدم نیروی زمینی سپاه به قرارگاه سپاه چهارم بعثت و نجف ۲دستور داد تا نیرو های خود را برای دستگیری نیرو های فراری سازمان به جاده باختران اسلام آباد نزدیک کنند . برادران شبانی و کرمی که نیرو های خود رابه صورت دشتبان به سمت جاده حرکت داده بودند با باقیمانده نیرو های سازمان درگیر شدند و پس ازکشتن بسیاری ازآنان تعداد قابل توجهی را نیز اسیر کردند۳۹ فرمانده قرارگاه مرکزی با مشاهده اضمحلال نیرو های سازمان از برادران شمخانی و رشید خواست تا هرچه سریعتر با استفاده از هلکوپترها ی هوانیروز ارتش ، نیرو های لشکر ۹ بدر و ۲۸ روح ا... را در نزدیکی شهر اسلام آباد پیاده کرده تا باتوان بیشتری به انهدام نیرو های فراری بپردازند . ازسوی دیگر برادر رضایی به برادر کرمی فرمانده قرارگاه نجف ۲دستورداد تا بخشی ازنیرو های خود را به سمت پادگان ا... اکبر و نزدیکی مرز برده تا مانع از فرار نیرو های سازمان به عراق شوند. در این لحظات ( ساعت ۱۶:۰۰ روز ۴/۵/۱۳۶۷ ) که شهر اسلام آباد به طور کامل در کنترل نیرو های سپاه پاسداران قرار گرفته بود ، برادر صیاد شیرازی همراه با هلکوپترهای هوانیروز همچنان مشغول، انهدام واحد های ارتش آزادیبخش بود که درحال فرار به سمت مرز بودند و دستگیری نیرو های سازما ن نیز ادامه داشت . فرماندهی قرارگاه مرکز به کلیه فرماندهان دستور دادکه به خودروهایی که درحال امدادرسانی و پشتیبانی از نیرو های خودی هستند ، ابلاغ شود تا نیرو های خودی و دشمن را نیز جمع آوری کرده و به بیمارستان های باختران انتقال دهند۴۰

در این زمان که عرصه بر نیرو های ارتش آزادیبخش بسیار تنگ شده بود ، دو گردان از واحدهای لشکر ۲۷ حضرت رسول (ص) که قبلا آماده شده بودند به منطقه اعزام شدند تا پاکسازی منطقه را بادقت ووسعت بیشتری انجام دهند. ساعت ۱۷:۳۰ بعدازظهر روز ۴/۵/۱۳۶۷ رانشان می داد که به فرمانده کل سپاه پاسداران برای اطمینان از پاکسازی شهر اسلام آباد وارد این شهر شد و به نیرو های مستقر در شهر دستورداد تا کوچه به کوچه و خانه به خانه شهر را پاکسازی کنندتامردم به زندگی عادی خود ادامه دهند۴۱ . مردم شهر نیز که اکثرا مسلح شده بودند کنترل شهر را به عهده گرفتند تا نیرو های نظامی با آرامش بیشتری به تعقیب و تنبیه متجاوزین بپردازند . نیروهای مستقردر مناطق مرزی و تنگه پاتاق نیز با بستن راه عبور نیرو های سازمان تعداد زیادی از آنان را منهدم کردند و به تعقیب آنان به سمت داخل کشور پرداختند ۴۲ عملیات تعقیب و دستگیری نیرو های سازمان تا شب و نیز روز ۵/۵/۱۳۶۷ ، به طول انجامید و فرماندهی سپاه به منظور سازماندهی متمرکز این مرحله از عملیات ، برادر وحیدی را به عنوان فرمانده ارشد منطقه تعیین کرد تا عملیات پاکسازی و دستگیری نیرو های سازمان زیر نظر ایشان ادامه یابد .
نتایج عملیات :
عملیات فروغ جاویدان و پاسخ کوبنده ی ایران به آن ( مرصاد ) در شرایطی روی داد که تصور می شد ایران در ضعیف ترین وضعیت سیاسی و نظامی قرار دارد و از نظر سیاست داخلی بسیار شکننده است . اما بر خلاف این تصور نیرو های سپاه پاسداران در فاصله کمتر از ده روز از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ ، موفق شدند دو هجوم گسترده ی ارتش عراق در جنوب و سازمان مجاهدین ( منافقین ) در غرب را پاسخ داده و نیرو های دشمن را مجبور به فرار کنند. هجوم گسترده ی مردم شهر های مختلف کشور به جبهه های جنگ که دقیقا پس از اطلاع از تهاجم عراق و سازمان مجاهدین صورت گرفت ، نشان داد که مردم ایران همچون گذشته آماده دفاع از کیان میهن اسلامی خود هستند و نفرت آنان از سازمان مجاهدین خلق کمتر از صدام و رژیم بعث نیست . دستاوردهای این عملیات ( مرصاد ) را می توان در دو بخش سیاسی و نظامی به شرح زیر بیان کرد:
الف ) دستاوردهای سیاسی
۱) افشا شدن هر چه بیشتر جریان نفاق با قرار گرفتن آنان زیر نظر مستقیم صدام و بعثیون ؛

۲) شفاف شدن ماهیت سازمان مجاهدین خلق بیش از گذشته در میان مردم ایران ؛

۳) برطرف شدن تردید ها ی بین المللی نسبت به تروریستی بودن رفتار و اندیشه های رهبران و اعضای سازمان ؛

۴) عدم حمایت بین المللی از اقدامات سازمان مجاهدین ؛

۵) روشن شدن ضعف های اساسی سازمان در ابعاد ایدئولوژی ، تحلیل ، رهبری ، سازماندهی و...

۶) مشخص شدن عمق کینه ی مردم ایران نسبت به سازمان ، رهبری ، کادر ها و اعضای آن ؛

۷) قرار گرفتن رجوی و صدام در کنار یکدیگر و در مقابل دولت و ملت ایران ؛

۸) روشن شدن وابستگی عمیق منافقین به سازمان های جاسوسی و تروریستی ، خصوصاٌ اسرائیل و رژیم صهیونیستی ؛

۹) پایان عمر سیاسی و نظامی سازمان هم زمان با پایان جنگ ایران و عراق ؛

۱۰) درک عمیق نظام بین المللی نسبت به مشروعیت و مقبولیت امام و نظام سیاسی حاکم در ایران ؛

۱۱) پویایی و بالندگی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان نهادی که پاسدار ی و نگهبانی از انقلاب اسلامی را به عهده دارد .

ب ) دستاورد های نظامی۴۳

۱) هلاکت و از بین رفتن بیش از ۲۵۰۶ نفر از کادر ها و اعضای سازمان مجاهدین خلق که در میان آنان تعدادی از کادر های بالا و مرکزیت سازمان مشاهذه می شدند در این رابطه حتی هویت افراد نیز مشخص گردید ؛

۲) از بین رفتن بیش از ۴۳۸ دستگاه نفر بر ، خودرو و تانک ؛

۳) انهدام بیش از ۱۲۰۰ قبضه تجهیزات نظامی از قبیل توپ ضد هوایی ، موشک انداز ، خمپاره ، سلاح انفرادی و... ؛

۴) اسارت بیش از ۵۶۶ نفر از اعضاء و کادرهای سازمان که در بین آنان چند تن از کادر های اصلی و بالای سازمان وجود داشتند ؛

۵) به غنیمت در آمدن ۵۳۱ دستگاه تانک ، نفر بر و خودرو و مقادیر زیادی تجهیزات و سلاح های انفرادی .

ج) خسارت های نیرو های خودی ۴۴

۱) شهادت ۲۳۶ نفر از مردم ، نیرو های بسیج و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ؛

۲) وارد آمدن خسارت به یک دستگاه هلکوپتر هوانیروز ارتش ؛

۳) تخریب تعدادی از ساختمان های اداری و مسکونی شهر های کرند و اسلام آباد ؛

۴) انهدام ۳۵ دستگاه خودروی نظامی وشخصی متعلق به مردم ؛

۵) وارد آمدن خسارت به ۴۵ دستگاه خودرو که تعدادی از آنها متعلق به مردم عادی بود .

آزمون فرضیه ی تحقیق ( نتیجه گیری تحقیق )

همانگونه که در مقدمه مقاله اشاره شد ، انگیزه اصلی رهبران سازمان از تهاجم به ایران ، تحلیل مرکزیت و رهبری سازمان از شرایط داخلی ایران بود . آنها با این تصور که پایان جنگ ، پایان عمر سیاسی جمهوری اسلامی ایران است و رهبران ایران در اوج ضعف سیاسی و نظامی مجبور به پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شده اند و در چنین شرایطی مشروعیت و مقبولیت نظام از بین رفته و اکثریت مردم در مقابل حکومت قراردارند ، عملیات فروغ جاویدان را طرح ریزی و اجراء کردند . فرضیه نگارنده نیز بر این پایه استوار بود که صرف نظر از دلایل تاکتیکی و عملیاتی شکست سازمان مجاهدین ، دلیل اصلی و راهبردی این شکست تحلیل نادرست و یا مغایر با واقعیت رهبران سازمان از شرایط داخل کشور ایران بود . نتایج عملیات به ویژه مطالبی که در بخش های عملیات فروغ جاویدان و عملیات مرصاد بیان شد به خوبی نشان دهنده ی غلط بودن فرضیه ی رهبران سازمان می باشد که در اینجا به اختصار به آنها اشاره می شود:

۱) جنگ و نحوه ی مدیریت آن نه تنها باعث کاهش مقبولیت و در نتیجه کاهش مشروعیت نظام نشد بلکه با حضور گسترده ی مردم در جبهه های جنگ پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ ، افزایش مشروعیت و مقبولیت نظام و مسؤلین سیاسی را به دنبال داشت.

۲ ) پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و عکس العمل مردم نسبت به هجوم عراق و مجاهدین نشان داد که این تصمیم باعث افزایش نفوذ امام و نظام سیاسی در مردم شده و این درک را در مردم تقویت کرد که تصمیمات نظام مبتنی بر عقلانیت و خرد جمعی است.

۳) حضور گسترده ی مردم در مناطق عملیاتی در روزهای پایانی جنگ به ویژه در منطقه ی غرب کشور و در مقابله با سازمان مجاهدین نشان داد که مردم همواره در کنار نظام و مسؤلین هستند و به محض احساس خطر حاضر به بذل جان و مال خویشند .

۴) نحوه مقابله ی مردم بومی منطقه با ارتش آزادیبخش و عدم همکاری آنان با نیرو های سازمان بیانگر این نکته است که حتی مردم زجر کشیده ی منطقه که سالها زیر فشار حملات هوایی وزمینی ارتش عراق قرار داشتند و طعم تلخ فشارها و محرومیت های اقتصادی جنگ را با پوست و گوشت و استخوان خویش لمس کرده اند ، حاضر به همراهی با دشمنان انقلاب و نظام نیستند و در تحلیل خود دو مسئله فوق را از یکدیگر تفکیک می کنند .

۵) نتایج عملیات نشان میدهد که برآیند جنگ که کمترین آن بیرون راندن متجاوزین از خاک ایران بوده است باعث همبستگی و انسجام ملی در میان مردم شد.

۶) پاسخ مثبت مردم به مسؤلین برای حضور در جبهه های جنگ پس از حمله ارتش عراق و مجاهدین نشان می دهد که تحلیل مجاهدین مبنی بر عمیق بودن شکاف میان مردم و مسؤلین غلط بوده و مسؤلین کشور به ویژه امام دارای نفوذ گسترده و عمیق در میان مردم هستند .

نکته قابل اشاره در پایان مقاله که به نظر نگارنده حائز اهمیت فراوان است ، توجه به این مسئله است که سازمان مجاهدین در مقاطع مختلف تاریخی همواره اسیر تحلیل و درک غلط رهبران خود بوده است و به همین دلیل چنین تحلیل هایی بارها سازمان را در معرض نابودی کامل قرار داده است . دلیل بروز این ضعف اساسی شاید مربوط به وابستگی های پنهان سازمان به جریانات و سازمان های سیاسی باشد؛ که انشاءا... در فرصت و مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت. .

پانوشت ها :

۱) سید حمید روحانی ؛ تحلیلی بر نهضت امام خمینی (ره) ؛ جلد ۳ ؛ ص ۲۹۷

۲) همان ؛ ص۳۰۳

۳) هادی شمسی حائری ؛ مرداب ؛ ص۷۶ ؛ بی جا

۴) انجمن ایران اینترلیک ؛ برای قضاوت تاریخ ؛ ص۴۴

۵) گزارش ویژه ؛ دادستانی کل انقلاب ؛ ص ۳۴

۶) هادی شمسی حائری ؛ همان ؛ ص ۸۱

۷) همان ؛ ص ۸۱

۸) همان ؛ ص ۸۲

۹) انجمن ایران اینترلیک ؛ همان ؛ ص۴۵

۱۰) مسعود رجوی ؛ تبلیغات سازمان در سیمای مقاومت ؛ اداره کل التقاط ؛ آرشیو نوار ویدئو ۳

۱۱) هادی شمسی حائری ؛ همان ؛ ص۹۴

۱۲) مسعود رجوی ؛ همان

۱۳) همان

۱۴) انجمن ایران اینترلیک ؛همان ؛ ص ۹۴

۱۵) سازمان مجاهدین خلق ؛ دهمین سالگرد عملیات فروغ جاویدان ؛ چاپ لندن ؛ دفتر سیاسی ؛ ۱۹۹۸ ؛ص۷۶

۱۶) انجمن ایران اینترلیک ؛ همان؛ ص ص ۱۰۵

۱۷) گزارش ویژه ؛ سازمان حفاظت اطلاعات منطقه غرب ؛ ۵/۱۱/۱۳۶۴؛ص ۵

۱۸) همان ؛ ۲۵/۱/۱۳۶۶؛ص ۴

۱۹) همان ؛ ۱۲/۱/۱۳۶۷ ؛ ص ۲

۲۰) همان ؛ ۳۱/۳/۱۳۶۷ ؛ ص ۲

۲۱) مسعود رجوی ؛ همان ؛ آرشیو شماره ۷

۲۲) هادی شمسی حائری ؛ همان ؛ ص ۸۶

۲۳) اعترافات سعید شاهسوند ؛ اداره کل التقاط وزارت اطلاعات ؛ اسناد مرصاد ؛ سند شماره ۴۰

۲۴) همان

۲۵) مسعود رجوی ؛ همان

۲۶) مجید مختاری ؛ سخنرانی در دانشکده فرماندهی و ستاد ناجا ؛ ۳۱/۶/۸۲

۲۷) سعید شاهسوندی ؛ همان ؛ سند شماره ۴۵

۲۸) سازمان مجاهدین خلق ایران ؛ همان ؛ ص ۱۵۶

۲۹) انواع خودرو های زرهی : ( زره پوش چرخدار فرانسوی بنها ۷۰ دستگاه ، تفنگ ۱۰۶ میلی متری ۱۰۰ قبضه ، سلاح پدافند هوایی ۱/۴۰۲ میلی متری ۱۰۰ قبضه ، توپ ۱۲۲ میلی متری ۳۰ قبضه ، انواع خمپاره انداز ۶۰ و ۸۰ کماندویی ۲۹۹ قبضه ، تیربار دوشکا ۸۰ قبضه ، موشک سهند ۵۰ قبضه و انواع خودرو۱۲۰۰ دستگاه .

۳۰) وفیق سامرایی ؛ ویرانی دروازه های شرقی ؛ ص ۱۲۲

۳۱) یادداشت های نوسینده از عملیات مرصاد ۸/۵/۶۷

۳۲) همان

۳۳) مجید مختاری ؛ راوی قرارگاه خاتم ؛ دفتر شماره ۱۲ ؛ دست نوشته های راوی؛ ص ۶۷

۳۴) همان ؛ ص۷۱

۳۵) همان ؛ ص ۱۱۱

۳۶) یادداشت های نویسنده از عملیات مرصاد ؛ ص ۱۵

۳۷) همان ؛ ص ۱۶

۳۸) همان ؛ ص ۱۷

۳۹) همان ؛ ص ۱۹

۴۰) همان ؛ ص ۲۵

۴۱) مجید مختاری ؛ همان ؛ ص۱۲۹

۴۲) همان ؛ ص ۱۳۱

۴۳) گزارش ویژه ؛ همان ۱۲/۵/۱۳۶۷

۴۴) همان