تقابل هويت اسلامي و هويت غربي در" مناظره دكتر و پير "‌

• مقدمه

شهيد هاشمي نژاد در حدود بيست سال قبل از پيروزي انقلاب اسلامي ، در بخشي از تفكرات خود نموداري از ويژگي هاي تمدن غرب و هويت اسلامي را ترسيم كرد . آن هنگام كه كشور زير سلطه تمدن غرب و سياست هاي ضد اسلامي حكومت وقت بود و حكومت از هر وسيله و ابزاري براي سركوب تفكرات ناب و حركت هاي اسلامي استفاده مي كرد و جامعه هر آنچه را كه اصالت داشت از اروپا مي دانست و مذهب را به عنوان يك پديده خرافي و كهنه و بي مصرف براي دنياي امروز به حساب مي آورد و از اسلام با عنوان دين شمشير و قديمي و فاقد ارائه براي جامعه ،‌ ارتجاعي و پوسيده ياد مي شد ، شهيد هاشمي نژاد بخشي از خطوط هويت اسلامي و ضرورت پرداخت به آن هويت را براي مقابله با غرب ترسيم كرد .

انديشه هاي فوق در كتاب ارزشمند " مناظره دكتر و پير " تبلور يافته است ، اين كتاب كه در زماني كوتاه با استقبال بي نظير جوانان مواجه و 8 بار در قبل از انقلاب اسلامي تجديد چاپ شد ، شامل دو بخش كلي است :

طرح نويني از اسلام و پيرايش آن از خرافات و تدوين كلمه هويت اسلامي .

بررسي ماهيت واقعي تمدن غرب (اروپا و آمريكا) و نقد علمي هويت تمدن غرب .

به عبارت ديگر شهيد بزرگوار با ارائه تصويري از تمدن اسلامي و طرح موجوديت آن به مقابله با دشمن واقعي هويت اسلامي ، يعني تمدن غرب پرداخته است . در نوشتار كوتاه كنوني به بررسي دو محور اصلي فوق در انديشه شهيد هاشمي نژاد مي پردازيم . (1)

هويت اسلامي ، تركيبي از تمامي يافته هاي مسلمانان از اسلام و تجربيات تاريخي آن است .اين هويت از سويي ريشه در گذشته هاي تلخ و شيرين و عظمت تمدن مسلمين و يافته هاي سياسي فرهنگي و اقتصادي آن و از سوي ديگر نگرشي بر موجوديت كنوني مسلمانان و چشم انداز آينده دارد .

عنايت به اصالت هاي فرهنگي و پيشينه هاي تاريخي و فراز و نشيبهاي مسلمانان و توجه به نقاط آسيب پذير ، وضع حال و حفظ تمدن اسلامي از هجوم ديگر تمدن ها ، ارزش ها و باورها و دستاوردهاي فرهنگي و جغرافيايي و سياسي و اقتصادي ، از جمله وظايف مهم در تقويت روحيه اسلامي و حفظ و باز آفريني هويت اسلامي است .

تدام تاريخي هويت اسلامي در گروه توجه نسل به نسل به عوامل سازنده و اين هويت است. هويت اسلامي همان شخصيت مسلمانان به همراه گرايش هاي صنفي و سازماني و تاريخي و توجه به شعائر است .

شهيد هاشمي نژاد در كتاب " مناظره دكتر و پير " ابتدا در قالب بحث و گفتگو به اثبات موجوديت تمدن اسلامي و ابعاد گوناگون آن مي پردازد ، او در اثبات مسئله به نوشته هاي مستشرقين استناد مي جويد و در جايي به نقل قولي از گوستاو لويون مي نويسد :

" اعراب مخصوصاً در خاتمه فتوحات خود شروع به ترقي كردند و در طول يك صد سال در اندلس (اسپانياي امروز و مركز حكومت اسلامي در اروپا) اراضي باير را تماماً مزروعي و آباد و ابنيه و عمارات عاليه اي را بنا نمودند و روابط تجارتي خود را با اقوام ديگر برقرار ساختند و بعد به اشاعه علوم و فنون همت گماردند ، كتب يوناني و لاتيني را ترجمه كردند ، آموزشگاه ها و دانشگاه ها را تأسيس كردند كه تا مدتي طولاني مورد استفاده اروپائيان واقع شد و از آن بهره مند بودند .

يكي از خصوصيات تمدن اسلامي همانان شوق مفرطي بود كه در مسلمين به علوم و فنون پيدا كرده و در همه جا آموزشگاه ها ، كتابخانه ها ، بنگاه ها و مجامع علمي و ادبي تأسيس كردند و تحصيل هندسه ، هيات ، طبيعيات ، فيزيك ، شيمي با نهايت موفقيت جريان داشت و ما مخصوصاً در محل خود معلوم خواهيم داشت كه علماي اسلام در علوم و فنون ترقيات شاياني كردند و موفق به اكتشافات مهمي شدند ." (2)

آن بزرگوار در جاي ديگر از كتاب خود متن اعترافات دانشمندان و مورخين غربي را در اثبات اين نكته كه مسلمين خود داراي تمدني عظيم بوده اند و موجوديت خود را تا كنون با حفظ هويت برپا داشته اند ، از قول ليبري دانشمند مشهور فرانسوي مي گويد : " اگر اسلام و مسلمين در تاريخ پيدا نمي شدند ، حيات علمي اروپا تا چند قرن عقب مي افتاد ." (3) آنچنان كه برنارد شاو نويسنده انگليسي هم گفته بود : " ترقيات علم و فلسفه در سراسر جهان به اسلام تخصيص دارد ." (4)

شهيد هاشمي نژاد در بخش ديگري از كتاب خود به مواردي همچون اظهارات ارنست رنان فيلسوف شهير فرانسوي استناد مي كند و از مسيو سريو مورخ فرانسوي نقل قول مي كند كه : " ترقي تمدن امروزي اروپا مرهون دانش هايي است كه اسلام در سراسر شرق و غرب منتشر ساخت و حقيقتاً بايد اعتراف كرد كه مسلمين استادان اوليه ملل اروپا بوده اند ."

از سوي ديگر بوگلود دامشند انگليسي هم اظهار مي دارد : " دانشگاه هاي اسلامي در بغداد و اندلس به دانشجويان خارجي ، يهودي و نصراني خوشامد مي گفت و هزينه تحصيلات آنها را از خزانه دولتي مي داد و آنها را محترم مي دانست ، صدها جوان اروپايي از اين آزادي و كمك مسلمين استفاده كردند و در آن مراكز علمي به تحصيل علوم و معارف پرداختند .

او طرح نقش مسلمين در تمدن ملل و داشتن هويت متمدن را براي مسلمانان در كتاب خود با اثبات موضوعات زير به تصوير كشاند :

پيشرفت مسلمين در طب ، داروسازي ، جراحي ، شيمي ، فيزيك ، حيوان شناسي ، صنايع ، علوم رياضي ، هيات و ستاره شناسي ، جغرافيا ، مستظرفه ، هنر و پيشه ، صنايع به چوب و عاج ، كاشي سازي ، علم مكانيك ، شيشه سازي ، فرهنگ ، اقتصاد سياسي ، روانشناسي ، علوم اجتماعي و بالاخره پيشرفت مسلمين در تاريخ و جغرافيا .

چهل صفحه از مناظره دكتر و پير به اثبات تمدن اسلامي اختصاص مي يابد ، بررسي موضوع فوق بدان دليل در آن مقطع (و هم اكنون نيز) ضرورت دارد كه جهان غرب در برابر شكوه و عظمت ملل اسلامي همواره به نارواگويي و دروغ زني مي پردازند .

امام خميني (ره) نيز در جايي اشاره فرمودند كه : " مسلمين آنها بودند كه مجد آنها دنيا را گرفته بود ، تمدن آنها فوق تمدن ها بود ، معنويات آنها بالاترين معنويات بود ، رجال آنها برجسته ترين رجال بودند ، توسعه مملكت شان از همه ممالك بيشتر بود و سيطره حكومت شان بر دنيا غالب شده بود . "

شاگرد راستين حضرت امام خميني نيز در تأسي جستن از مراد خود ، ديدگاه حضرت امام را به شكلي روشن و گويا تبيين مي كند و از توصيف و اثبات موجوديت تمدن اسلامي و نقش آن در پيشبرد كاروان بشريت به سوي تكامل ، بيش از هر نكته ديگري به خود اسلام مي پردازد و نارواگويي هاي تمدن غرب را به باد انتقاد مي گيرد و هدف از آن را تخريب روحيه مسلمين براي چپاول هر چه بيشتر منابع و ثروت مسلمانان ذكر مي كند .

او اسلام را عاملي اصلي پيوند ملل با يكديگر و بازيابي هويت و بيدارگر ملل و نجات بخش بشريت و فريادرس جامعه ظلماني ، مورد عنايت نسل جوان و تعليم دهنده حيات بخش و تعليمات آن را انقلابي مي داند و در سراسر مناظره دكتر كه سمبل شخصيت ايراني مبهوت در برابر غرب است به پيدايش تهمت هاي ناروا عليه اسلام و دروغ زني هاي رهبران غربي و عوامل آنها مي پردازد .

ناگفته پيداست كه بهت و حيرت دكتر در مقابل غرب و تمدنش گوياي جو روزگار و حاكميت طاغوت است . بخش قابل توجهي از كتاب مناظره دكتر و پير شهيد هاشمي نژاد به موضوعات فوق اختصاص دارد . او در نقد و پاسخ گويي به بوق و كرناي تبليغاتي رژيم در اين باره كه قوانين اسلام كهنه و پوسيده شده از قول پيرمرد مي نويسد :

" همه قوانين كلي و اصولي اسلام ، نمونه قوانين طبيعي است كه براي همه مردم در تمام مراحل تاريخي ارزش حقوقي دارند . اصول و كليات قوانين اسلام تنها براي مردم آن روز و جامعه جزيره العرب و شرايط تاريخي آن عصر نيست تا ادعا شود كه با گذشتن چهارده قرن كهنه شده و ديگر ارزش اجرايي ندارد و يا به عبارت ساده تر ، قديمي شده است ، بلكه اصول اسلام همگي صد در صد طبيعي و جزو فطرت صحيح افراد بشر و مطابق ناموس خلقت است ."

و آنگاه به نمونه هايي از قوانين ثابت و تغيير ناپذير و طبيعي و منطبق با ناموس خلقت اشاره مي كند و به وقاحت دزدي و كم فروشي و دروغ در مقابل احترام به حقوق ديگران و طلب رزق از راه حلال و عدم سكوت در برابر ظلم و حمايت از مظلومان و تساوي همه انسان ها مي پردازد و گوشزد مي كند كه هر چند :

" ترديدي نيست كه نيازمندي هاي هر عصر و مقتضيات هر زمان با زمان ديگر متفاوت است ، ولي اين مسئوليت بر عهده يك مجتهد آگاه و متخصص مسائل اسلامي و آشناي به شرايط زمان است تا بتواند خطوط اصلي و نظرات محوري اسلام را در مورد حوادث واقعه و پيش آمدهاي تازه و نيازهاي نو با مراجعه به همان قوانين كلي و نظرات دائمي اسلام به دست آورد و به رويدادهاي تازه پاسخ دهد و يا به اصطلاح رد فروع به اصل نمايد و شكي نيست كه اين فروع و حوادث واقعه و يا مقتضيات زمان است كه دگرگون مي شود ، ولي اصول و محورها همواره باقي هستند . "

نيم قرن اول سده بيستم ، اوج حملات جهان عليه اسلام و تمدن است . امام خميني (ره) به همراه شاگردان راستين خود ، از طريق كار تئوريك در مقابل حملات ايستادگي مي نمايند و در اكثر مجامع مذهبي ، منابر ، مساجد ، محافل حوزوي و دانشگاهي و در هر منطقه اي از كشور به مقابله با آن توطئه مي پردازند .

امام خميني (ره) نيز در آن هنگام ، اين توطئه را كه " اسلام واجد هر چيز لازم براي جامعه امروزي است " چنين بيان مي دارند كه : " آنها تبليغ كردند كه اسلام ديني است كه آمده جامعه را خراب كند و وسوسه كردند كه اسلام چيزي ندارد ، اسلام پاره اي احكام حيض و نفاس است . اسلام ديني جامع نيست ، دين زندگي نيست ، براي جامعه نظامات و قوانين ندارد ، اسلام ارتجاعي است . (5) در آن هنگام بيش از هر چيز در اسلام شخصيت پيامبر و قرآن مجيد مورد تهاجم قرار مي گيرد .

شهيد هاشمي نژاد در قالب پيرمردي كه كلاه نمدي به سر و ريش سفيد و انبوه و قيافه اي جذاب و نوراني دارد ، به ارائه تصويري از شخصيت پاك و راستين پيامبر اسلام و در ابتدا به طرح مسئله از زبان سرهنگ ، شخصيت ديگر كتاب مي پردازد و مي گويد :

" اشكالات طرح شده سه قسمتند : اول آنكه گرويدن مردم آن روز به پيامبر اسلام (ص) ، نوعاً با ديدن معجزه بوده است . دوم آنكه قبول معجزه و امر خارق عادت در دنياي امروز براي ما دشوار است . سوم آنكه نفوذ پيامبر اسلام (ص)‌ در عصر حاضر غالبا در بين مردم درس نخوانده و غير دانشمند است ."

و سپس به شبهه درباره شخصيت پيامبر اسلام (ص) پاسخ ، و 70 صفحه از كتاب را به اين امر اختصاص مي دهد و با نقل استنادي روايات و با كمك گرفتن از دستاوردهاي علوم امروز ، رفع شبهه مي كند .

موضوعاتي كه در اين بخش مورد توجه آن شهيد قرار مي گيرند ، عبارتند از : بررسي برخي از حوادث تاريخي از زندگاني پيامبر اكرم (ص) ، رفتار پيامبر (ص) با خاندان خود ، دوستان ، دشمنان ، فرزندان ، رفتار پيامبر (ص) در مكه بعد از فتح ، رفتار پيامبر اسلام (ص) با زيردستان ، محمد (ص) سرچشمه فضايل ، وفاي پيامبر (ص) ، پيامبر اسلام (ص) : آموزنده ادب ، تواضع پيامبر (ص) ، جود و بخشش پيامبر (ص)‌ ، دادرسي پيامبر (ص) ، معجزه از ديدگاه علوم روز و ...

بعد از ذكر مباحثي از موضوعات فوق ، در پايان اين بخش به گفتار دانشمندان اروپا درباره پيغمبر اسلام (ص) اشاره مي كند و از قول لرد بيدلي ، ولتر و برنارد شاو نقل مي كند كه : " محمد داراي طمأنينه و وقار و خصايص بي شمار و مخالف با تمام خرافات و موهومات و بي ديني ها بود . لوتر لياقت آن را ندارد كه بند كفش محمد را بگشايد . مي بايد محمد را نجات دهنده بشريت بدانيم ."

و اين فصل را با نقل قولهايي از دكتر شبلي شمبل ،‌ گوستاو لوبون ، توماس كارلايل ، لئون تولستوي ، مسيو ساواري ، مسيو سديو ، گوته آلماني ، مستر بلر ، جان ديون پورت ، لرد بيدلي ، سر ويليام موليس ، ولتر ، برنارد شاو ، مستر جون فنينرات به پايان مي برد .

غرب مايل بود شكستن اسلام را با شكست قداست پيامبر (ص) شروع كند . عظمت اسلام در گرو وجود قرآن مجيد بود . اسلام با داشتن قرآن ، حاوي ظرفيتي بود كه بتواند در برابر غرب ايستادگي كند . حضرت امام خميني (ره) در جايي مي فرمايند :

" آنها بايد اين چيزهايي كه احتمال مي دهند مانع باشد از اين غارتگري ،‌ از جلو بردارند ، اين مانع در چي هست ؟ يكي در اسلام . اينها مطالعات كردند و روي مطالعات ، اين مطالب را طرح مي كنند . اينها متن قرآن را مطالعه كرده اند . قرآن يك كتابي است كه اگر مسلمانان به آن اتصال پيدا كنند ، فاتحه اين غارتگري ها و سلطه جويي ها را مي خوانند ."

شهيد هاشمي نژاد ، ريشه توطئه را از زبان گوته شاعر آلماني چنين مي نويسند : " ساليان درازي كشيشان از خدا بي خبر ، ما را از پي بردن به حقايق قرآن مقدس و عظمت آورنده آن دور نگه داشته اند . "

در جايي ديگر از كتاب خود به حملات سخت ساواري به كشيشان مغرض كه ابزار استعمارگران در مسخ مردم بوده اند ، اشاره مي كند و آنگاه اهميت قرآن را از قول سديو مي گويد : " قرآن مجموعه اي است كه از آداب و حكم چيزي را فرو گذار ننموده است ."

سپس در جاي ديگر اشاره مي كند كه : جان ديون پورت انگليسي در كتاب خود " عذر تقصير به پيشگاه محمد و قرآن " مي نويسد كه : " از اقيانوس اطلس تا كناره رود كنگ ، قرآن نه فقط قانون فقهي شناخته شده ، بلكه قانون اساسي اي است كه شامل روش قضايي و نظامات مدني و خرابي و حاوي تمام قوانيني است كه همه عمليات امور مالي بشر را اداره مي كند ."

شهيد هاشمي نژاد 43 صفحه از بخش ديگر كتاب را به قوانين قضايي در اسلام به عنوان مهم ترين نمود اسلام در كشاكش مسائل جنايي و اجتماعي جهان امروز اختصاص مي دهد و آن را تشريح مي كند .

-------------------------------------------

1. مقدمه ، مناظره دكتر و پير ، اثر شهيد عبدالكريم هاشمي نژاد ، چ 14 ، 1369 ، ناشر آستان قدس رضوي

2. همان كتاب ، از صفحه 321 تا 359

3. در جستجوي راه امام از كلام امام ، ص 58 ، 125 – 232

4. مصاحبه با خبرنگاران آلماني ، فرانسوي ، 9/7/57

5. در جستجوي راه امام از كلام امام ، 58 ، 135 – 232