اسید و مواد آتش‌زا و گوگردی به سروصورت مردم می‌ریختند!

مجموعه حوادثی که منتهی به واقعه سی خرداد سال 60 شد، از منظرهای گوناگون قابل طرح و بحث می‌باشد که هر کدام در جای خود بیان‌کننده قسمتی از واقعیت‌ها و حقایق موجود می‌باشد. دراین‌بِین تاریخ شفاهی با طرح و بحث موضوع به‌منظور نزدیک‌شدن به آنچه که در گذشته نَه‌چندان دور اتفاق افتاده است، از ابزارهای بدیع در این حوزه مطرح می‌باشد. به ‌همین ‌منظور با نقل گوشه‌ای از خاطرات افراد و کسانی که به‌نوعی در آن سال‌های پر تلاطم مسئولیتی در نظام جمهوری اسلامی بر‌عهده داشتند، برآنیم که به رسالت تاریخی خود در نقل صریح و شفاف حوادث جامه عمل بپوشانیم تا بدین‌وسیله گوشه‌ای از تاریخ پر فراز و نشیب این مرز و بوم را به خوانندگان بازشناسیم. امید است تا با افزایش بصیرت و ژرف‌نگری بتوان از آن درس‌هایی برای ساختن آینده‌ای بهتر در نظام اسلامی گرفت.

 عبور از بحران کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی سال 60، یاسر هاشمی، دفتر نشر معارف انقلاب، 1388.

 [در 30خرداد1360] گروهک‌های مجاهدین خلق و پیکار و رنجبران و اقلیت فدایی و... تدارک وسیعی برای ایجاد آشوب و جلوگیری از کار مجلس دیده بودند و به‌نحوی اعلان مبارزه مسلحانه کرده‌اند. (ص 163) [آن‌ها] از ساعت چهار بعدازظهر به خیابان‌ها ریختند و تخریب و قتل‌ و غارت و آشوب را در تهران و بسیاری از شهرستان‌ها آغاز کردند. کم‌کم نیروهای سپاه و کمیته‌ها و حزب‌الهی‌ها به مقابله برخاستند. اوایل شب آشوبگران شکست خوردند و متفرق شدند. بدون اینکه کار مهمی از پیش ببرند، به‌جز تخریب چند ماشین و مرگ و جرح چند نفر از طرفین، در خیلی از شهرها هم آشوب مختصری توسط گروهک‌ها ایجاد شده بود که با دخالت مردم سرکوب شد. در تهران 16 نفر کشته و 156 نفر مجروح از حوادث 30خرداد گزارش شد. (ص 164) علی‌رغم تهدیدهایی که از طرف گروهک‌ها شده بود که در صورت عزل بنی‌صدر شهر را به آتش می‌کشند، کوچک‌ترین حرکتی نکردند. صبح 31خرداد 15نفر از عوامل آشوب را سریعا محاکمه و مجازات کردند. (ص 166)

 عبور از بحران کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی سال 60، یاسر هاشمی، دفتر نشر معارف انقلاب، 1388، ص 141.

31خرداد با اعلان رأی مجلس تظاهرات پرشور از طرف تماشاچیان و حزب‌الهی‌های اطراف مجلس انجام شد. امروز علی‌رغم تهدیدهایی که از طرف گروهک‌ها شده بود که در صورت عزل بنی‌صدر شهر را به آتش می‌کشند کوچک‌ترین حرکتی نکردند.

 خاطرات عزت شاهی، محسن کاظمی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، 1385، ص 497.

منافقین در 30خرداد1360 راهپیمایی بزرگی در خیابان انقلاب صورت دادند. جمعیت نسبتا زیادی به میدان آوردند. شعارهای تند و احساسی سر می‌دادند و اعلان جنگ مسلحانه کردند. در همین ‌روز در میدان انقلاب، ترمینال و چند جای شلوغ شهر درگیر شدند. اسید و مواد آتش‌زا و گوگردی به سروصورت مردم می‌ریختند، نمک به چشم‌ها پاشیدند و با تیغ موکت‌بری تعدادی را زخمی کردند.

 نوشتم تا بماند (یادداشت‌های روزانه جنگ آیت‌الله جمی)، محسن کاظمی، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1389، ص360 تا 359.

امام‌خمینی(ره) در 20خرداد1360 بنی‌صدر را از فرماندهی کل قوا عزل کرد و به‌دنبال آن مجلس نیز رأی به عدم کفایت سیاسی وی داد. حرکت مسلحانه منافقین در 30خرداد، انفجار مسجد ابوذر، مجروح‌شدن آیت‌الله خامنه‌ای، انفجار دفتر حزب در 7تیر و انفجار دفتر نخست‌وزیری، از جمله حوادثی بود که منافقین و هواداران بنی‌صدر پس از رأی عدم کفایت مجلس شورای اسلامی به بنی‌صدر به بار آوردند.

 خاطرات مرحوم حجت‌الاسلام موسوی ساوجی، عباس پناهی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1381، ص 246.

از 14اسفند1359 تا 24خرداد که طرح عدم کفایت رئیس‌جمهوری در مجلس به تصویب رسید دوره‌ای مملو از اختلاف و درگیری میان بنی‌صدر و طرفداران او با نیروهای پیرو امام‌خمینی(ره) بود و طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر توسط نمایندگان مطرح شد.

 خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، سید مصطفی صادقی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384.

رویارویی بنی‌صدر با نیروهای اصیل انقلاب خیلی زود آشکار شد و با تمایل به نیروهای هرج‌و‌مرج‌ طلب که عمدتا سازمان مجاهدین خلق (منافقین) آن‌ها را رهبری می‌کرد، شکاف عمیقی بین خود و عامه مردم و رهبران انقلاب انداخت. کارشکنی بنی‌صدر نسبت به مصوبات قوه مقننه، اعمال او در فرماندهی قوای مسلح، ضدیت با نهادها و تخریب افکار عمومی به‌وسیله روزنامه خود یعنی انقلاب اسلامی و بالأخره مخالفت با اسلام فقاهتی، او را به‌جایی رساند که مجلس شورای اسلامی رأی به عدم کفایت او برای احراز مقام ریاست ‌جمهوری صادر کرد.

 خورشید‌واره، خاطرات طاهره سجادی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1389 ص 255.

منافقین هرکسی را که ظاهر اسلامی داشت ترور می‌کردند در یک روز هفتاد تا هشتاد نفر در کشور را ترور کردند و این به غیر از جریان 30خرداد است که در راهپیمایی‌ها با تیغ موکت‌بری به‌جان مردم افتادند.

 خاطرات حاج احمد قدیریان، محمدرضا سرابندی، مجمع فرهنگی شهید بهشتی، ج دو، 1390، ص 147.

بنی‌صدر و مسعود رجوی در ابتدای کار از نظر اطلاعاتی و امنیت در دست ما بودند. ساعت 12 شب حدود 2 یا 3 ساعت بود که از بنی‌صدر خبری نبود و تعقیب صورت نگرفته بود. موضوع از این قرار بود که امام‌خمینی(ره) فرموده بودند نسبت به دستگیری بنی‌صدر اقدام نشود که اشتباها چنین برداشت شده بود که تعقیب و کنترل بنی‌صدر متوقف شود.

پس از شکست شورش 30خرداد، کودتایی که قرار بود در اواخر یا اوایل مرداد1360 به مرحله اجرا درآید، با کشف اسلحه‌های وارداتی و توقیف آن‌ها در فرودگاه مهرآباد با ناکامی و شکست مواجه شد.

 به‌سوی آسمان (خاطرات سیداحمد زرهانی)، رضا کایدخورده، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1389، صص176 تا 177.

روزی تعدادی از نمایندگان نامه‌ای خطاب به امام‌خمینی(ره) نوشتند و خواستار عزل بنی‌صدر از فرماندهی کل قوا شدند که اولین زنگ خطر برای بنی‌صدر بود که در مجلس به‌صورت رسمی به‌صدا در آمد. عاقبت، مجلس در 27خرداد1360 رأی به عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر داد و امام‌خمینی(ره) نیز در اول تیر او را از ریاست ‌جمهوری برکنار کرد. برکناری او سبب شد تا سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و گروه‌های مخالف نظام که تا آن برهه امید داشتند، از فاز سیاسی ناامید شده و وارد فاز نظامی شوند.

 روز جزا؛ بررسی علل و خاطرات نخستین تسخیر لانه جاسوسی، سیدمحمد هاشم‌پور، سوره مهر، 1391، ص 273.

پس از پیروزی انقلاب، سازمان مجاهدین خلق (منافقین) به رهبری موسی خیابانی و مسعود رجوی به اقدامات مسلحانه علیه نظام جمهوری اسلامی روی آورد و پس از 30خرداد این سازمان هدف خود را سرنگونی نظام جمهوری عنوان کرد.

 خاطرات آیت‌الله خلخالی، آیت‌الله حاج شیخ صادق خلخالی، نشر سایه، 1380، ص 321.

مخالفین در صدد بودند که تیشه به ریشه نهادهای انقلابی بزنند. با توقیف روزنامه میزان و روزنامه انقلاب اسلامی، اختلاف بین بنی‌صدر و بازرگان و امام امت و نهادهای انقلابی و مجلس به اوج خود رسید و سبب شد که امام‌خمینی(ره) بنی‌صدر را از فرماندهی کل قوا عزل کند و بعدها مسئله عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر به مجلس کشیده شد و مجلس با 77 رأی موافق و 1 رأی مخالف و 12 رأی ممتنع به عدم کفایت او رأی داد و او را از صحنه خارج کرد.

 خاطرات حجت‌الاسلام رسول منتجب‌نیا، جواد مکاری یوردشاهی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1383، صص 157 تا 156.

بنی‌صدر بعد از انتخابات و فرماندهی کل نیروهای مسلح شروع به کارشکنی کرد و با مخالفت با مصوبات مجلس و اهمال در فرماندهی کل قوا و ضدیت با نهادهای اسلامی و انقلاب، ماهیت خود را آشکار کرد و بعد از طرح بی‌کفایتی سیاسی، وی متواری شد و پس از انفجار دفتر حزب به همراه سرکرده منافقین به فرانسه گریخت.

 خاطرات حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق نوری، مرتضی میردار، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج اول، 1392، ص 244.

بعد از ضربه و شکستی که جریان لیبرالیسم و منافقین پس از خلع بنی‌صدر خوردند، در صدد بر آمدند با نفوذ عناصر خود سران انقلاب را به شهادت برسانند و ازاین‌رو دفتر حزب جمهوری اسلامی را منفجر کردند.

  برای تاریخ می‌گویم (خاطرات محسن رفیق‌دوست)، سعید علامیان، انتشارات سوره مهر دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، 1392، صص 181 تا 180.

در تیر 1360 منافقین ترور شخصیت‌ها و نیروهای حزب‌اللهی را به اوج خود رساندند. در 30خرداد امام‌خمینی(ره) فرمان به صحنه آمدن مردم را داد. با اینکه از قبل روی منافقین کار می‌شد، با جنایاتی که پی‌درپی انجام می‌دادند زمان برای ضربه نهایی به منافقین فرا رسیده بود.

 خاطرات آیت‌الله نورمفیدی، غلامرضا خارکوهی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج یک، 1385، ص 278.

سازمان مجاهدین خلق (منافقین) روز 30خرداد1360 را روز قیام مسلحانه علیه نظام اعلام کردند و به‌دنبال آن به ‌شیوه ترور مسلحانه تعداد زیادی از مقامات و مردم مسلمان کوچه و بازار را به‌شهادت رساندند.

 از جنوب لبنان تا جنوب ایران (خاطرات سیدرحیم صفوی)، مجید نجف‌پور، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1383، ص 77.

بنی‌صدر در اولین انتخابات ریاست ‌جمهوری بر رقبای خود پیروز شد اما عجولانه به رویارویی با نیروهای خط امام،  کارشکنی نسبت به مصوبات مجلس، تخریب افکار عمومی و اهمال در فرماندهی کل قوا پرداخت و در پی آن مجلس طرح لایحه عدم کفایت سیاسی وی را به‌ تصویب رساند. پس از انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی به‌ همراه سرکرده منافقین به فرانسه گریخت.

 شهید محمدجواد تندگویان، مرتضی نعمتی زرگران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1383، ص 209.

با برکناری بنی‌صدر، طرفداران وی از جمله سازمان مجاهدین خلق (منافقین) به نبرد مسلحانه روی آوردند. بدین ترتیب انفجارها و ترورها علیه مقامات جمهوری اسلامی و به‌ویژه رقبای بنی‌صدر در حزب جمهوری اسلامی شروع شد.