به گزارش پایگاه اطلاع رسانی هابیلیان(خانواده شهدای ترور کشور) به نقل از مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پس از ناکامی‌های بنی صدر در اداره جنگ تحمیلی و پشت جبهه، عرصه سیاسی کشور محلی برای تنازعات وی با نیروهای خط امام شد. او به مدد منافقین که قدرت میلشیای جوان خود را بیش از اقتدار سپاه و کمیته‌ها در ذهن بنی صدر القا کرده بودند، به جنگ امام آمد.
امام در سخنرانی‌های متعدد بنی صدر را نصیحت کرد، اما بنی صدر با تکیه بر منافقان بر شدت مخالفت‌های خود افزود. امام با صبر انقلابی خویش در مواجهه با بنی صدر و سرسختی و مقاومت در قبال گروه های منافق فتنه گر، الگویی از مدیریت اسلامی را به جامعه عرضه کرد و توانست کشور انقلابی را از بحرانی پیچیده نجات داده، آن را به سوی استقرار و ثبات سوق دهد.
شناسه کتاب
کتاب (امام خمینی و مهار فتنه بنی صدر و منافقین) به قلم فاطمه نظری کلهره نگاشته شده است.
این کتاب در پنج فصل سازماندهی شده است: فصل اول به مفهوم فتنه، ویژگی‌ها و عوامل پیدایش آن در جامعه و همچنین جریان نفاق و سیر شکل گیری آن در تاریخ اسلام، اختصاص دارد. در فصل دوم با توجه به نقش محوری منافقین و بنی صدر در شکل گیری جریان نفاق در سال‌های 1359 و 1360، ابتدا به معرفی آن‌ها و سپس به علل پیدایش جریان نفاق پس از انقلاب اسلامی و شیوه‌هایی که منافقین برای کسب مشروعیت و مقبولیت در نظام جمهوری اسلامی اتخاذ کردند، پرداخته‌اند. فصل سوم به روند تکوین اتحاد میان منافقین و بنی صدر اختصاص یافته است. در این فصل مواضع بنی صدر و منافقین نسبت به یکدیگر و رویدادهایی که پس از انقلاب به جریان این اتحاد کمک کرد، مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم نقش امام خمینی در مهار فتنه نفاق و مواضع ایشان در برخورد با این جریان، ارزیابی شده است. در فصل پنجم سرنوشت فتنه نفاق و اقداماتی که سران فتنه پس از شکست در برنامه های خود در پیش گرفتند، بررسی شده و در انتهای اثر نتیجه گیری، اسناد و تصاویر است.
مقدمه
سرگذشت اولین ریاست جمهوری اسلامی ایران یکی از نکته های عبرت آموز تاریخ معاصر است. زندگی سیاسی بنی صدر از آن روزی که به عنوان معتمد مردم مسلمان ایران در چهره ای منافقانه در اوج قدرت قرار گرفت تا آنجایی که به عنوان چهره ای مطرود از کشور گریخت، می‌تواند درس‌های فراوانی در بر داشته باشد. وی همراه حضرت امام خمینی در بهمن 1357، به ایران آمد و خیلی سریع توانست در امور حکومتی سمت‌هایی کسب کند. در این زمان اولین اختلافات بنی صدر با مجلس خبرگان بر سر دو اصل قانون اساسی یعنی اصل ولایت فقیه و شرایط عمومی و اختیارات رئیس جمهور صورت گرفت. سرانجام علی رغم تمامی مخالفت‌های بنی صدر این اختلافات خاتمه یافت، اما وی همچنان بر اعتراضات خود ادامه می‌داد. با شروع جنگ تحمیلی، بنی صدر در مقام فرمانده کل قوا با سیاست‌های نظامی سپاه و نیروهای مردمی به مخالفت پرداخت. سیاست‌های دفاعی بنی صدر بیشتر بر واگذاری زمین تکیه داشت و سعی می‌کرد تا از طریق اتکا به قدرت‌های خارجی مشکل جنگ را حل نماید.
فصل اول (جریان نفاق در تاریخ اسلام)
در این فصل جریان نفاق در تاریخ اسلام را در تیترهایی از این قبیل:(معانی لغوی فتنه، معنای اصطلاحی فتنه، کاربرد فتنه در قرآن، ویژگی‌های فتنه، عوامل پیدایش فتنه: «1- خودخواهی 2- ریاست طلبی 3- دنیاطلبی 4- بدعت گذاری در دین 5- خود رایی در برابر رهبری»، گروه‌هایی فتنه گر، ریشه های فتنه در کلام امام علی (علیه‌السلام) مورد بررسی قرار داده‌اند.
ریشه های فتنه در کلام امام علی (علیه‌السلام)
مولای متقیان، ریشه و عامل اصلی پیدایش فتنه‌ها را پیروی از هوا و هوس‌ها و بدعت گذاری در دین می‌داند:
«همواره آغاز فتنه‌ها، به هواپرستی و بدعت گذاری در احکام آسمانی است، نوآوری‌هایی که قرآن با آن مخالف است و گروهی با دو انحراف یاد شده بر گروه دیگر سلطه و ولایت یابند که برخلاف دین خداست. فتنه گران قسمتی از حق و قسمتی از باطل را می‌گیرند و به هم می‌آمیزند و شیطان از این فرصت استفاده کرده، بر دوستان و پیروان خود چیره می‌گردد و تنها آنان که مشمول لطف و رحمت پروردگارند، نجات خواهند یافت.»
پیدایش جریان نفاق در اسلام
مسئله نفاق و منافقین یکی از پیچیده‌ترین مسائل اجتماعی و سیاسی در جامعه اسلامی است. در صدر اسلام با ورود پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) به مدینه و تشکیل جامعه ایمانی و تاسیس حکومت اسلامی، نزول آیات درباره منافقین اوج می‌گیرد و در بیشتر سوره های مدنی، آیات مفصلی درباره منافقین و خصوصیات روحی و فکری و اجتماعی- سیاسی آنان در رابطه با شخص رسول الله (صلی الله علیه و آله) و رهبری سیاسی و نظامی در جامعه اسلامی نازل می‌گردد که از دقیق‌ترین و پربارترین مباحث سیاسی قرآن به شمار می‌آیند.
خصوصیات منافقین
از اوصاف و رفتاری که در آیات اول سوره بقره برای منافقین بیان شده، معلوم می‌شود که اینان یک قشر محدود و ممتاز اشرافی‌اند؛ مردمی که راه های فریب و اغفال اکثریت و ساخت و ساز با هر دسته ای را با تجربه های گوناگون آموخته‌اند.
- ایمان نداشتن به خدا و رسول خدا و به کار بردن خدعه و فریب از جمله ویژگی‌های منافقین است.
- یکی دیگر از ویژگی‌های منافقین فرصت طلبی است. اینان خودپرستند و به هیچ عهد و پیمانی وفادار نمی‌مانند.
- برای رسیدن به هدف وسیله را مباح می‌کنند.
- با هدف و راه شخصیت‌های ملی و اسلامی مخالف بوده، لکن برای پیاده کردن نقشه های نفاق آمیز، خود را به آن‌ها نزدیک می‌کنند.
- در ظاهر دوست و همدردند و در باطل دشمن مکار.
فصل دوم (شکل گیری جریان نفاق در جمهوری اسلامی ایران)
در این فصل با توجه به نقش محوری منافقین و بنی صدر در شکل گیری جریان نفاق در سال‌های 1359 تا 1360، ابتدا به معرفی آن‌ها و سپس به علل پیدایش جریان نفاق پس از انقلاب اسلامی و شیوه‌هایی که منافقین برای کسب مشروعیت و مقبولیت در نظام جمهوری اسلامی اتخاذ کردند، (الف: منافقین: تاسیس سازمان و اقدامات اولیه، ماجرای هواپیماربایی، فرایند تغییر ایدئولوژی سازمان، ب: بنی صدر: حمایت از نهضت ملی شدن صنعت نفت، فعالیت سیاسی در جبهه ملی دوم و سوم، دوران اقامت در فرانسه، فعالیت‌های سیاسی بنی صدر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و ...) پرداخته‌اند.
شیوه های کسب مشروعیت و مقبولیت منافقین پس از پیروزی انقلاب
الف- تظاهر به پیروی از امام خمینی
آنان می‌خواستند در میان توده مردم چنین جلوه دهند که نه تنها از امام امت اطاعت می‌کنند بلکه به نوعی مورد تایید ایشان نیز هستند. یعنی در واقع در آن زمان امام در خیال آنان یک پل ارتباطی مناسبی برای جذب نیروهای مردمی به شمار می‌آمد. سازمان پس از پیروزی انقلاب سعی نمود هر چه بیشتر خود را به رهبر انقلاب نزدیک نماید و با دادن القاب و عناوین گوناگون به رهبر انقلاب نظیر «مجاهد اعظم حضرت آیت الله خمینی»، «درود بر آیین الله خمینی»، «به نام خدا و به نام خلق قهرمان ایران و به نام حضرت آیت الله العظمی خمینی»، «پدر گرامی‌مان رهبری انقلاب حضرت آیت الله العظمی خمینی» خود را پیرو رهبری قلمداد نمایند.
ب- تظاهر به اسلام گرایی
منافقین با توجه به ویژگی‌های جامعه اسلامی ایران، از دیرباز تلاش کردند تا هویت واقعی خود و عقاید باطل و التقاطی‌شان را از دید مردم مسلمان پنهان دارند و با سوء استفاده از احساسات مذهبی مردم در صفوف آنان رخنه کنند. با نگاهی مختصر به اعلامیه های رنگارنگ منافقین هر خواننده ای درمی یابد که آنان اصرار خاصی در مسلمان جلوه دادن خود دارند. یکی دیگر از شگردهای آن‌ها برای تظاهر به اسلام، تفسیر آیات قرآن بود. منافقین که همیشه خود را با ظاهر اسلامی و انقلابی نشان داده بودند، این بار نیز قرآن و آیات الهی را وسیله ای برای سودجویی خویش برگزیدند و از آنجا که کار این گروه جز فساد و تباهی نبود نکبت و اثرات شوم آن گریبان گیر خودشان شد.
ج تخریب افکار و ترور شخصیت
منافقین در تلاش برای کسب مشروعیت و مقبولیت در میان مردم انقلابی و مسلمان ایران به غیر از تغییر چهره، کوشیدند تا مشروعیت بر حق نظام جمهوری اسلامی را نیز زیر سؤال برند تا از این طریق به اهداف شوم خود برسند. اینان در تحلیل‌های درونی خود به صراحت ابراز می‌کردند: «ما باید مشروعیت سیستم را در میان مردم و جامعه بریزیم و این مسئله مثل درخت توتی است که باید آن را بتکانیم.»
فصل سوم (روند تکوین اتحاد منافقین و بنی صدر)
این فصل به روند تکوین اتحاد میان منافقین و بنی صدر اختصاص یافته است. در این فصل مواضع بنی صدر و منافقین نسبت به یکدیگر و رویدادهایی که پس از انقلاب به جریان این اتحاد کمک کرد، مورد بررسی قرار گرفته است. (روند تکوین اتحاد منافقین و بنی صدر، مواضع بنی صدر درباره منافقین، مواضع منافقین نسبت به بنی صدر، گرایش به قدرت سیاسی و شکست منافقین در انتخابات ریاست جمهوری، دفتر بنی صدر: پایگاه منافقان و ضدانقلاب، راهکارهای جریان نفاق برای مقابله با جمهوری اسلامی، وجوه اشتراک و افتراق بنی صدر و منافقین، سخنرانی‌های تنش‌زای بنی صدر، سخنرانی‌های اوایل مرداد 59)
مواضع بنی صدر درباره منافقین
بنی صدر اعتقاد داشت رژیم از محو کردن چهره اسلامی سازمان و مارکسیست جلوه دادن آن، اهداف زیر را دنبال می‌کرد: 1- منزوی کردن مجاهدین از نظر عقیده 2- ناباوری و سوءظن قدیمی به عقاید التقاطی 3- ایجاد تضاد نظری 4- بریدن از زمینه اصلی مبارزه 5- قطع رابطه با مجاری ارتباط با توده مردم 6- منزوی و بی اثر کردن رهبر نهضت اسلامی (امام خمینی) 7- قطع رابطه با خاستگاه و پایگاه اجتماعی 8- ایجاد تشویش‌های فکری و تشدید بحران آن 9- غیر ممکن کردن تحقق وحدت و ایجاد انزجار نسبت به گروه های مبارز 10- حل تضادهای عارض به رژیم به ضرر مجموع نیروهای مخالف.
پس از انتشار بیانیه تغییر مواضع ایدئولوژیک در سال 1354 نیز بنی صدر به بررسی تناقضات بیانیه در چهار قسمت به شرح ذیل پرداخت: 1- تاریخ و جهت تحول در سازمان مجاهدین خلق 2- نقش رهبری 3- نحوه رفتار با اعضای سازمان 4- نقش ایدئولوژی و سیر تحول ایدئولوژیک.
وجوه اشتراک و افتراق بنی صدر و منافقین
بنی صدر و رجوی هیچ گونه وجه مشترکی در اصول بنیادین خود نداشتند، بنابراین رابطه آن‌ها خیلی سریع قطع شد. به طور کلی می‌توان نقاط افتراق و اشتراک این دو را به شرح زیر خلاصه نمود:
الف-نقاط اشتراک:
1- مخالفت با نظام جمهوری اسلامی و سعی در سرنگونی آن
2- عدم اعتقاد به ولایت فقیه و عدم آگاهی از نقش آن در جامعه
3- مخالفت با روحانیت به عنوان یک نیروی مشرف بر جامعه از نظر فکری و معنوی و سیاسی
4- وجود تفکر التقاطی در هر دو جناح و قبول نفوذ فرهنگ غربی و قبول مشخصه های آن فرهنگ (افکار سوسیال- دموکراسی و آزادی‌های غربی لیبرالیستی)
5- وابستگی مستقیم و غیر مستقیم (اعتقادی- سیاسی- فرهنگی) به غرب و...
ب- نقاط افتراق
1- خودخواهی‌های مختلف در وجود بنی صدر و رجوی (رهبری طلبی این دو و اینکه هر کدام بالسویه خودش را رهبر می‌داند.)
2- شکستن وجهه سیاسی – نظامی سازمان منافقین و ضربه مهلکی که بنی صدر خورد و عدم کارایی تشکیلات بنی صدر.
3- عدم پیوستن گروهک‌های سیاسی مختلف چپ و راست (گروهک‌های چپ به دلیل وجود بنی صدر- گروه های راست به دلیل وجود رجوی)
4- دیدگاه های مختلف نسبت به تشکیلات (تفکر بنی صدر، سیستم دموکراتیک باز و تفکر رجوی، سیستم سانترالیزم دموکراتیک) و مسائل متفرقه دیگر.
فصل چهارم (امام خمینی و مهار فتنه نفاق در جمهوری اسلامی)
در این فصل نقش امام خمینی در مهار فتنه نفاق و مواضع ایشان در برخورد با این جریان، ارزیابی شده است. (مواضع امام نسبت به منافقین، شیوه های برخورد امام با جریان نفاق: الف) تدبیر، ب) افشاگری و تنویر افکار عمومی، ج) عزل بنی صدر از فرماندهی کل قوا و د) عزل بنی صدر از ریاست جمهوری
شیوه برخورد امام با جریان نفاق
امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی علاوه بر ارائه اندیشه سیاسی بر مبنای اسلام، در عمل نیز به نهادسازی و هدایت انقلاب پرداختند و مدیریت انقلاب را در کوران حوادث و مشکلات برعهده گرفتند و با تصمیم گیری‌های خود نقش اساسی در حل مشکلات پیچیده و مسائل مهم و حیاتی انقلاب ایفا کردند. فتنه نفاق که با پیوند بنی صدر و از زمان مجاهدین خلق در نخستین سال‌های پیروزی انقلاب روی داد، یکی از مسائل مهم و اساسی جامعه ایران در سال‌های 1358 تا 1360 می‌باشد. اگر چه امام بیشترین حمایت‌ها را از رئیس جمهور می‌کرد، اما با تشدید بحران با اتخاذ روش‌هایی متفاوت سعی در مهار آن نمود که سرانجام با عزل بنی صدر بحران خاتمه یافت.
تحریکات منافقین و حمایت آن‌ها از بنی صدر و اینکه رئیس جمهوری هیچ گاه حاضر نشد از آن‌ها اعلان برائت کند، در تصمیم گیری امام موثر بود و ایشان همواره در این باره به بنی صدر هشدار می‌دادند و پس از عزل وی نیز فرمودند که من بارها به این آقا هشدار دادم که کسانی که دور تو را گرفته‌اند مانند گرگی هستند و تو را تباه می‌کنند، ولی توجه نکرد. بدین ترتیب امام در مهار فتنه نفاق که با اتحاد منافقین و بنی صدر شکل گرفته بود، با توجه به شرایط جامعه روش‌های مختلفی را اتخاذ کردند: الف. تدبیر، افشاگری و تنویر افکار عمومی، ج. عزل بنی صدر از فرماندهی کل قوا و د. عزل بنی صدر از ریاست جمهوری.
فصل پنجم (سرنوشت فتنه نفاق و بنی صدر)
در فصل پنجم سرنوشت فتنه نفاق و اقداماتی که سران فتنه پس از شکست در برنامه های خود در پیش گرفتند، مورد بررسی قرار گرفته است. (شورش، انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی، انفجار نخست وزیری، ترور حجت الاسلام قدوسی، ترور شهید محمد کچویی، ترور حجت الاسلام سید عبدالکریم هاشمی نژاد، ترور کور علیه شهروندان عادی، کنترل فتنه، فرار فتنه گران از کشور و نتیجه)
انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی
یکی از هولناک‌ترین جنایات منافقین انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی بود. جلسات هفتگی حزب روزهای یکشنبه در دفتر حزب واقع در خیابان سرچشمه برگزار می‌شد. در آن یکشنبه نماز مغرب و عشاء به امامت آیت الله بهشتی اقامه شد. دکتر بهشتی پشت تریبون قرار گرفت و شروع به سخنرانی نمود که ناگهان صدای انفجار و ریختن آوار فضای جلسه را به هم ریخت. موج انفجار آن چنان پرقدرت بود که شیشه های منازل اطراف شکسته شد. سقف بتونی سالن کنفرانس فرو ریخت و ده‌ها انسان مجاهد و مبارز در زیر آوار آن به شهادت رسیدند و یا مجروح شدند. این بمب توسط یکی از اعضای نفوذی منافقین در حزب به نام محمدرضا کلاهی کارگذاری شده بود. در این فاجعه شهید مظلوم آیت الله بهشتی و 72 تن از یارانش به لقاءالله پیوستند.
نتیجه گیری
مسئله نفاق و منافقین یکی از پیچیده‌ترین مسائل اجتماعی و سیاسی در جامعه اسلامی است. جریان نفاق به عنوان جریانی انحرافی از زمانی که اسلام به صورت قدرتی متشکل در مدینه ظاهر شد، به وجود آمد. حمایت بنی صدر از گروه های لیبرال و چپ گرای اسلامی و چالش‌های جدی با نیروهای خط امام که حزب جمهوری اسلامی مهم‌ترین نماینده آن به شمار می‌رفت، کشور را دچار بحران‌های متعددی کرد. با فرار و رسوایی بنی صدر و رجوی از ایران، هواداران و اعضای سازمان، روحیه خود را بیش از پیش از دست دادند و در مدت کوتاهی به هلاکت یا دستگیری اعضای سازمان توطئه منافقین ناکام ماند. اما رجوی و عمالش دست از دشمنی و توطئه برنداشته و در خارج از کشور با ایجاد پایگاه های متعدد در کشورهای مختلف از جمله عراق به جمع آوری مجدد نیروهای قراری و مهاجر از ایران پرداخته و در تدارک حملاتی مشترک با رژیم عراق به ایران برآمدند. بنی صدر نیز در خارج از کشور کوشید دوباره تشکیلات گذشته خویش را احیا نماید، ولی دستگیری افراد فعال و منتقل شدن عده زیادی از آنان به ایران مانع از تحقق این برنامه شد. به طور کلی جز انتشار نشریه انقلاب اسلامی در هجرت و احیانا کار تحقیقاتی همانند دوران قبل از انقلاب و گاه ارتباط با گروه های مخالف جمهوری اسلامی فعالیت قابل توجه دیگری ندارد. علی رغم هیاهو و بزرگ گویی های بنی صدر، منافقین هیچ گاه وی را به عنوان یک نیروی مشخص و بارز نپذیرفتند و همواره از وی به عنوان یک مهره بهره برداری نمودند.
کتاب «امام خمینی و مهار فتنه بنی صدر و منافقین» در پاییز 1392 با شمارگان 2000 مجلد، در 320 صفحه و با قیمت ده هزار تومان از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است.
