شهید محمدولی قرنی
بنیاد هابیلیان
محمدولی قرنی سال ۱۲۹۲ در تهران به دنیا آمد و سوم اردیبهشت ۱۳۵۸ به دست گروه فرقان در خانهاش ترور شد.
زندگی وی فراز و فرودهای زیادی داشت. تحمل زندان، تحت نظر ساواک بودن، نخستین رئیس ستاد مشترک ارتش ایراناسلامی و در نهایت ترور در خانهاش در سال ۱۳۵۸ چهار مقطع مهم زندگیاش محسوب می شود.
قرهنی که نخستین قربانی ضدانقلاب بعد از پیروزی انقلاب است، پس از ترور، درجه وی ارتقا یافت و تبدیل به اولین «سپهبد» ارتش جمهوریاسلامیایران شد.
او در سن ده سالگی پدرش را که یکی از مدیران مخابرات تهران بود از دست داد، از آن پس در کنار مادرش زندگی سختی را آغاز کرد. تحصیلات ابتدایی را در دبستان گلبهار اصفهان به اتمام رساند و پس از یک سال، تحصیلات متوسطه خود را در دبیرستان دارالفنون تهران آغاز کرد و در دبیرستان نظام (دبیرستان ارتش) به پایان رساند. در سال ۱۳۰۹ وارد دانشکده افسری ارتش «مدرسه صاحب منصبی» دوره دهم و در سال ۱۳۱۱ با درجه ستوان دومی در رسته توپخانه فارغ التحصیل شد.
سرلشکر محمدولی قرهنی، در زمان کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ فرمانده نظامی تیپ گیلان بود. در اسفند ۱۳۳۹ در مقام فرمانده رکن دوم ارتش به اتهام طرح توطئه کودتا علیه رژیم بازداشت شد، اما با وجود جرایم سنگینی که به وی نسبت داده شد و با وجود اظهارات سپهبد آزموده، دادستان ارتش که اقدام او را خطرناکتر از توطئه سازمان نظامی حزبتوده توصیف کرده بود، تنها به سه سال زندان و اخراج از ارتش محکوم شد. قرهنی در دی ۱۳۳۹ مورد عفو قرار گرفت و از زندان آزاد شد.
پس از آزادی از زندان به چهره های ملی مذهبی همچون آیتالله طالقانی، نهضت آزادی و آیتالله سیدهادی میلانی نزدیک شد که این امر موجب دستگیری مجدد وی شد. وی این بار قریب ۹ ماه در زندان انفرادی به سر برد و دوباره در دادگاه نظامی به سه سال زندان محکوم شد. پس از آزادی از زندان در این مرحله، زندگی مادی وی بشدت متشنج و ضعیف شد. وی از آن زمان به بعد تحت کنترل شدید ساواک قرارگرفت.
با وقوع انقلاب اسلامی ایران، در سمت نخستین رئیس ستاد مشترک ارتش ایران پس از انقلاب قرار گرفت و همزمان به عضویت در شورای انقلاب اشتغال داشت. او از ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ تا ۷ فروردین ۱۳۵۸ رئیس ستاد مشترک ارتش بود. سرانجام در سوم اردیبهشت ۱۳۵۸ به دست گروه فرقان ترور شد. از حمید نیکنام و همفکرانش به عنوان ضارب و عامل ترور نام برده می شود. مقبره وی در قم در حرم حضرت معصومه است. غائله کردستان در زمان او آغاز شد و او در این قضیه با تصمیمگیری قاطع و به موقع توانست جلوی پیشروی ضد انقلاب را بگیرد.
پس از ارائه اظهار نظرات گوناگون دیگر درخصوص ارتش، سرلشکر قرهنی، رئیس ستاد کل ارتش ایران در مصاحبهای اظهار کرد اگر ارتش ملی را به هر وسیله تضعیف کنند، استقلال ملی و تمامیت ارضی کشور به خطر می افتد. در ارتش شکلی به وجود می آورم که دشمنان کشور نتوانند کوچکترین لطمهای به ایران وارد کنند. ارتش بر مبنای ایدئولوژی اسلامی و عدل باید به تدریج و با مرور زمان شکل بگیرد. ارتش ایران سابقه ۲۵ ساله دارد که شاهد تخلفات افراد گوناگون بوده است و به همین منظور پاکسازیهایی صورت گرفته است و این روند برای اصلاح و سالم ماندن ارتش همچنان ادامه خواهد داشت.
همسر سپهبد محمدولی قرهنی که اکنون در قید حیات نیست در مصاحبه های پس از ترور سپهبد قرهنی گفته بود: سپهبد قرهنی در زمان شاه و نظام طاغوت تا درجه سرلشکری ارتقا یافت، اما زمانی که متوجه اسلامزدایی و ستمکاری شاه و جنایات و خیانتهای آمریکا در ایران شد، به تمام مزایای مادی و منزلت سرلشکری پشت پا زد.
سرلشکر قرهنی از زبان ارتشبد حسین فردوست
ارتشبد حسین فردوست که از کودکی نزدیک ترین دوست محمدرضا پهلوی و رئیس دفتر ویژه اطلاعات شاه بوده درخصوص انگلیسی ها و کودتای قرهنی این گونه می نویسد:
قرهنی مشغول بررسی طرح یک کودتای نظامی بوده که محمدرضا را برکنار کند و یک حکومت نظامی را سرکار بیاورد. این طرح از مدت ها قبل به طور کاملاسری تهیه می شد و با توجه به شغل قرهنی استتار آن آسان بود. قرهنی موفق شده بود موافقت آمریکایی ها را به خود جلب کند. این طرح توسط سفارت آمریکا در تهران هدایت نمی شد، بلکه ایستگاه سیا در آتن در جریان آن بود. افرادی که مستقیما در جریان طرح بودند، عده اندکی بودند: قرهنی، چند افسر مورد اعتماد قرهنی، اسفندیار بزرگمهر (غیرنظامی) که مدتی رئیس اداره تبلیغات بود (همان سازمانی که بعد به وزارت اطلاعات و جهانگردی تبدیل شد). واسطه بین قرهنی و آتن، بزرگمهر بود که مسافرت های متعددی بین تهران و آتن انجام می داد.
جریان به اطلاع محمدرضا رسید و با ترتیب دقیق چنان عمل شد که قرهنی از ماوقع مطلع نگردد. بزرگمهر در یکی از دفعاتی که از آتن مراجعت می کرد در فرودگاه دستگیر شد و به نحوی عمل شد که دستگیری او مخفی بماند. با استناد به مدارکی که انگلیسی ها در اختیار گذارده بودند، بزرگمهر اعتراف کرد و اسامی اعضای شبکه را در اختیار گذارد. قرهنی و دیگر افراد دستگیر شدند. محمدرضا به خاطر وساطت آمریکایی ها برخورد شدیدی نکرد. قرهنی به سه سال زندان محکوم شد که پس از مدتی با مراجعه خانم او به من و تقاضای من از محمدرضا بخشوده شد. قرهنی خود را مدیون من می دانست و لذا در روزهای بعد از ۲۲ بهمن ۵۷ دین خود را ادا کرد.
منبع: روزنامه جام جم، شماره ۳۹۲۲ به تاریخ ۸اسفند۱۳۹۲، صفحه ۱۱. نویسنده: رضا رضایی