«خنثی شد!»؛ نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران، سرنوشت عملیاتهای تروریستی در ایران را اینگونه خبررسانی میکنند. کشوری با بیش از 80 میلیون نفر جمعیت و حدود 5500 کیلومتر مرز زمینی با همسایگانی که اغلب درگیر بحرانهای مزمن و فراگیر امنیتی هستند. به گفته سازمان ملل، فقط در ماه سپتامبر سال جاری میلادی (نیمه شهریور تا نیمه مهر 1395) نزدیک به 600 شهروند عراقی در جریان حملات تروریستی در نقاط مختلف این کشور کشته شدهاند. افغانستان، دیگر همسایه ایران نیز بر اساس آماری مشابه، در شش ماهه نخست سال 2016 شاهد کشتهشدن بیش از 1600 نفر از شهروندانش به وسیله اقدامات تروریستی و خشونتهای قومی و مذهبی بوده است. در ایران اما اوضاع به گونهای دیگر است. نظارتهای امنیتی در سطح شهرهای بزرگ بهوضوح افزایش یافته و گهگاه آرایش نیروهای انتظامی از «آمادهباش» امنیتی نیروها حکایت میکند. خبرهای خنثیسازی، کشتن یا دستگیری تروریستها اما همچنان از شهرهای نزدیک به مرزهای غربی، شرقی و جنوبی مخابره میشود؛ خبرهایی که با انتشار قطرهچکانی جزئیاتشان مشخص شده است. مانند بسیاری از نقاط جهان، تروریستهای وابسته به گروههای تکفیری، برای آتشبازی در ایران نیز خیز برداشتهاند. وضعیت جاری اما نشان میدهد با وجود مداخله مستقیم ایران در فرایند کنترل منطقهای «داعش» و دیگر گروههای تروریستی حاضر در سوریه و عراق، نهادهای امنیتی ایران در کنترل تحرکات تروریستی در مرزهای کشور موفق بودهاند.
فرانسه، بلژیک، آلمان، ترکیه و آمریکا، ازجمله کشورهایی هستند که در دو سال اخیر بارها هدف حملات تروریستی و اغلب خونبار داعش قرار گرفتهاند. از چهار سال پیش و با آغاز کوچ دستهجمعی جهادیون و تروریستها از گوشهوکنار جهان به خاورمیانه، این منطقه دستخوش خونینترین اقدامهای خشونتبار در دهههای اخیر بوده است. منابع امنیتی ارقام متفاوتی را درباره تعداد اروپاییهای حاضر در صفوف تروریستها مطرح میکنند؛ ولی به نظر میرسد دستکم تعداد آنها 25 هزار نفر باشد. از تابستان سال 2014 که جهان با پدیده دور از تصور «داعش» مواجه شد، سرویسهای امنیتی غرب، بارها درباره بازگشت این تروریستها به اروپا و تبعات امنیتی این «بمبهای متحرک» ابراز نگرانی کرده بودند. با وجود هشدارها و آمادهباشهای سراسری در غرب، ماشین کشتار داعش که در دو سال اخیر هزاران صحنه خونبار در نقاط مختلف جهان خلق کرده، همچنان در پی رعبآفرینی است؛ اما این رویکرد در برخی کشورهای خاورمیانه، ازجمله ایران، اردن، عمان و امارات تاکنون به نتیجه نرسیده و تروریستها همچنان از انجام عملیاتهای انتحاری موفق در این کشورها، ناکام بودهاند.
راز
به جز کشورهای عربی که اغلب روابط نظامی و امنیتی پیچیدهای با غرب دارند، ارتباط مستقیم کشورهای حاشیه خلیجفارس با شورشیان مخالف دولت سوریه و همچنین برخی گروههای تروریستی عملا به عنوان سپر حفاظتی این کشورها مقابل اقدامات تروریستی به کار رفته است؛ اما این گزاره درباره ایران به شکلی کاملا معکوس در جریان است.
برخلاف قطر، عربستان، امارات و کویت که در چشمانداز سیاستهای پیدا و پنهان امنیتی خود، پایان حکومت بشار اسد در سوریه و همچنین ناکامی دولت شیعه مورد حمایت ایران در عراق را پیشبینی کردهاند، ایران از ابتدای بحران سوریه سیاستهای کلان منطقهای خود را در حمایت تمامقد از بشار اسد و حفظ قدرت شیعیان در ساخت سیاسی عراق قرار داده است. تقابل منافع علاوه بر آنکه رویارویی مستقیم تهران با ریاض را به امری معمول تبدیل کرده، همزمان موجب شده گروههای تروریستی حاضر در سوریه و عراق، بهویژه داعش در برهههای مختلف زمانی، از ایران به عنوان یکی از اهداف آتی عملیاتهای تروریستی نام ببرند. این تهدیدها پس از گسترش فعالیتهای مستشاری ایران در میدان نبرد سوریه به طرز محسوسی افزایش یافته است.
چرا؟
رسانههای غربی، صفآرایی نیروهای ارتش جمهوری اسلامی دو سوی مرز غربی پس از آغاز فتوحات داعش در عراق و سوریه (در تابستان 2014) را خط و نشان قاطع ایران برای این گروه تروریستی نامیدهاند. تهران، در آغاز بحران داعش، تجهیزات و تسلیحات نظامی را در مدتزمانی کوتاه در اختیار دولت عراق و همچنین اقلیم کردستان قرار داد. کمکهای تسلیحاتی و همچنین مشاورههای نظامیان ایران به عراقیها و سوریها، رویکردی است که بعضی از تحلیلگران، آن را در راستای راهبرد «عمق استراتژیک» جمهوری اسلامی ایران ارزیابی میکنند. در همین حال بسیاری نیز معتقدند که همزمان با راهبردهای فرامرزی ایران در خاورمیانه، «چتر امنیتی» نهادهای انتظامی-اطلاعاتی نیز به شکل چشمگیری در درون مرزهای کشور گسترده شده و البته در اجرای وظایف خود موفق بوده است؛ ترکیب این دو عامل در کنار بسترهای ملی، مذهبی و فرهنگی ایرانیان از دیگر عواملی است که به عنوان دلایل ناکامی تروریستهای تکفیری در ایران مطرح شده است.
نیما راد، مجله روبهرو