ترور و دفاع مشروع (قسمت آخر)

ايجاد رعب ميان مردم از ديدگاه فقه و حقوق بين الملل محكوم است و در اين زمينه نيز بين فقه اهل بيت (ع) و حقوق بين الملل توافق وجود دارد . كساني كه با هر وسيله اي باعث ايجاد رعب شوند ، از ديدگاه فقه مصداق محارب هستند و مجازات سنگيني را خداي متعال براي اين جرم در نظر گرفته است

Teror Defaemashroo

ب) ضرورت و تناسب :

فقيهان و حقوقدانان با ذكر شراط تناسب و ضرورت تلاش كرده اند تجاوزات زنجيره اي رو به رشد را در يك نقطه ختم و انگيزه انتقام جويي را به بند كشند . شرط ضرورت و تناسب در حقوق به صورت صريح و با عنوان شرط دفاع فردي مورد بحث واقع شده و در فقه اصل مسئله ضرورت و تناسب در دفاع فردي مطرح شده ،‌ گرچه عنوان شرط بر آن داده نشده است .

5 _ 1. نتايج مبحث دفاع مشروع

1. شرايط و ضوابطي كه در فقه و حقوق بين المللي براي دفاع مشروع ذكر شده ، بيانگر تمايز ميان دفاع مشروع و ترور مي باشد . طبق اين ضوابط توسل به زور براي دفع تجاوز دفاع مشروع شمرده مي شود و از نگاه فقه و حقوق بين الملل به عنوان حقي فطري و طبيعي به رسميت شناخته شده است و هرگز بر چنين عملي عناوين ترور يا تجاوز صادق نيست

ولي در خارج از چارچوب و ضوابط دفاع مشروع ،‌ توسل به زور در هر شكلي كه باشد نامشروع است و از نگاه فقه و حقوق محكوم مي باشد ، چه بر آن عنوان ترور قابل صدق باشد و يا عنوان تجاوز .

2. دفاع مشروع و ترور دو عنوان متضاد هستند كه هرگز در يك مورد قابل جمع نمي باشند ، لذا تعبيراتي مانند ترور در دفاع مشروع و ... تعبيرات درستي نيستند .

3. از نگاه فقه دفع تجاوز متجاوزان و اشغالگران نه تنها جايز بلكه در بعضي موارد لازم است و اگر در اين راه كشته شود شهيد محسوب مي گردد . چنان كه گذشت مهمترين شرط دفاع مشروع قطع تجاوز است ، براي دفع تجاوز استفاده از شيوه خاص يا وسيله خاص شرط نيست ، بنابراين :

الف) اگر دفع تجاوز متجاوزان و اشغالگران جز با كشتن غافلگيرانه آنان ميسر نشود ، كشتن غافلگيرانه متجاوز از نگاه فقه جايز و اين عمل از مصاديق دفاع مشروع است .

ب) اگر دفع تجاوز متجاوزان منوط به ضربه زدن به منافع آنان باشد ، ضربه زدن به منافع تجاوزگران به منظور دفع تجاوز آنان جايز و از مصاديق دفاع مشروع است .

اگر عمليات شهادت طلبانه مدافعان وسيله دفع متجاوزان از بلاد اسلامي و موجب حفظ بنيه اسلام گردد ، اينگونه عمليات شهادت طلبانه از مصاديق دفاع و شهادت در راه اسلام محسوب مي گردد .

2. مقايسه ديدگاه فقه و حقوق بين الملل در مورد ترور

با توجه به اين كه ترور از موضوعاتي است كه در قرن اخير مورد توجه ويژه قرار گرفته ، در اين پژوهش ابتدا رژيم حقوق بين الملل درباره ماهيت ترور ، مصاديق و راههاي مبارزه با تروريسم را از مجموعه عهدنامه ها ، پروتكل هاي بين المللي و منطقه اي استخراج كرده و سپس ديدگاه فقه را درباره هر يك از مباحث بيان كرده ايم و اينك مقايسه ميان اين دو ديدگاه را تقديم مي كنيم :

1 _ 2. تعريف ترور

در اغلب معاهدات بين المللي و منطقه اي در تعريف ترور به دو ركن مهم تكيه شده است ، لذا ديدگاه فقه درباره اين دو ركن تبيين مي شود :

الف) خشونت ب) ايجاد رعب و وحشت ميان مردم

الف) خشونت از ديدگاه فقه :

اسلام همانند حقوق بين الملل در رفتار فردي و اجتماعي خشونت را جايز ندانسته است و سيره پيامبر اسلام و امام معصوم نرمش و مدارا با مردم بوده است .

اول : اصولاً جعل قوانين جزائي و كيفري با هدف جلوگيري از ناهنجاري ها ، قانون شكني ها و تجاوز به حقوق فردي و اجتماعي و حاكميت و عدالت و تأمين مصالح فردي و عمومي است . بنابراين مجازات هاي قانوني كه به منظور جلوگيري از جنگ ها و نزاع ها جعل شده اند از مصاديق خشونت محسوب نمي شود .

دوم : اسلام سعي كرده با طرح برخي از شرايط سخت ، از اثبات جرم هايي كه موجب حد است جلوگيري كند تا زمينه اجراي قوانين و حدود از بين برود .

سوم : بر اساس قاعده شبهه در حدود ، هرگونه احتمال شبهه مانع تحقق اجراي حدود الهي است .

چهارم : در اسلام اجراي قوانين جزائي و كيفري اولين راهكار نيست ، بلكه آخرين راهكار است .

حكومت اسلامي وظيفه دارد با فقر زدايي ، كارهاي فرهنگي ، نظارت عمومي مانع از ارتكاب ناهنجاري هايي بشود كه موجب حد هستند .

پنجم : عفو عمومي از سوي حاكم اسلامي و توبه از سوي بزهكار دو عامل مهم جلوگيري از اثبات و اجراي حدود است .

تشريع احكام جهادي و دفاعي اسلام نيز از مصاديق خشونت نيست . جنگ هاي تجاوزكارانه از نگاه اسلام غير مشروع است و سفارش اسلام به صلح نشان دهنده آن است كه اسلام پرچمدار صلح بوده و قوانين خشونت آميز تشريع نكرده است .

احكام دفاعي اسلام كه با اهداف دفاع از جان و مال و دفاع در برابر تجاوز بيگانگان و دفاع از نظام و ... تشريع شده رهيافت مهم عقل و شرع است و چنان كه گذاشت و مورد اتفاق فقه و حقوق بين الملل است .

بنابراين تهمت خشونت كه بنگاه هاي بين المللي به اسلام مي زنند و كتاب هاي متعددي در اين باره مي نويسند بي اساس است .

ب) ايجاد رعب و وحشت بين مردم از نگاه فقه :

ايجاد رعب ميان مردم از ديدگاه فقه و حقوق بين الملل محكوم است و در اين زمينه نيز بين فقه اهل بيت (ع) و حقوق بين الملل توافق وجود دارد . كساني كه با هر وسيله اي باعث ايجاد رعب شوند ، از ديدگاه فقه مصداق محارب هستند و مجازات سنگيني را خداي متعال براي اين جرم در نظر گرفته است .

ج) نتايج مبحث تعريف ترور :

روشن شد كه معتبرترين منبع براي تعريف تروريسم و تبيين ماهيت آن كنوانسيون هاي بين المللي و منطقه اي است . در نتيجه روشي كه رژيم استكباري آمريكا و رژيم متجاوز اسرائيل در پيش گرفته و با تفسير يك جانبه و غلط از تروريسم ، مبارزه با تروريسم را دستاويزي براي سركوب و از ميدان بيرون كردن مخالفان خود قرار داده اند ، كاري غير حقوقي و نوعي بازي گرفتن كنوانسيون هاي بين المللي محسوب مي شود . بنابراين :

الف) اين سخن جرج دبليو بوش : " هر كشوري با آمريكا نباشد ، تروريست است " ، سخني متكبرانه و مغرورانه است كه با هيچ منطقي سازگار نيست .

مقام معظم رهبري در پاسخ به اين سخنان ضد حقوقي بوش فرمودند :

" نخير ، اين طور نيست ،‌ خيلي ها در كنار آمريكا هستند ، اما از همه تروريست هاي عالم خطرناك ترند . امروز دولت اسرائيل خطرناك ترين تروريست ها را در خود دارد . آنهايي كه در رأس اين دولت اند كساني هستند كه در فاجعه بارترين قضاياي تروريستي خودشان شخصاً دستور داده اند و شركت داشته اند ، الان هم هر روز دارند ترور مي كنند و در كنار آمريكا هستند .

بنابراين اين طور نيست كه هر كس با شما بود با تروريست ها نيست ، نخير سر سخت ترين و خبيث ترين تروريست ها الان در كنار شمايند . نقطه مقابل هم همين طور است ، هر كس با ما نباشد با تروريست هاست ،‌ نخير ، ما با شما نيستيم ، با تروريست ها هم نيستيم ." (1)

ب) بر اساس كنوانسيون هاي بين المللي تروريست خوب و تروريست بد نداريم و همه تروريست ها بداند . اما عملكرد آمريكايي ها نشان مي دهد كه از نگاه آنان تروريسم خوب هم داريم . در آسمان خليج فارس ، هواپيماي ايران را با صدها نفر مسافر بدون هيچ دليل و بهانه اي منفجر مي كنند ،‌ افراد را در دريا تكه و پاره و غرق مي كنند ، بعد فرمانده آن ناو را نه فقط محاكمه و توبيخ نمي كنند و نه فقط از ايران عذرخواهي نمي كنند ، بلكه به فرمانده آن ناو جايزه هم مي دهند . (2)

ج) تعريفي كه آمريكايي ها از تروريسم ارائه مي دهند كاملاً جانب دارانه است و تنها افرادي را شامل مي شوند كه آمريكايي ها مايل اند تروريست معرفي شوند . مقام معظم رهبري در اين باره بيانات حكيمانه اي دارند و مي فرمايند :

" آنها تروريسم را بد معني مي كنند ، بگونه اي معني مي كنند كه كشتار دسته جمعي و قتل عام صبرا و شتيلا (كه دو اردوگاه فلسطيني بودند) در يك شب به دستور همين كسي كه امروز در رأس حكومت غاصب صهيونيستي است ، تروريسم به حساب نمي آيد ." (3)

2 _ 2. مصاديق ترور

گرچه ترور مصاديق گوناگون و بي حد و حصري دارد و به تناسب زمان ها و مكان هاي مختلف چهره هاي بسيار متفاوتي از خود بروز مي دهد ، ليكن همچنان كه ملاحظه كرديد در كنوانسيون هاي بين المللي مصاديق شايع و رايج بين المللي مشخص شده و شيوه هاي مبارزه با هر نوعي نيز تبين شده است . اينك مروري بر اين مصاديق خواهيم داشت :

1. ناامن كردن راهها ، اقدام بر ضد وسايل معين ارتباطي

هواپيما ربايي ، حمله مسلحانه به فرودگاه هاي بين المللي ، تصرف و غارت كشتي هاي غير نظامي از اقدامات تروريستي شايع بين المللي است . به لحاظ حقوق بين المللي براي مقابله با اينگونه عمليات تروريستي تا كنون بيش از چهار كنوانسيون چند جانبه به تصويب رسيده است .

و به لحاظ فقهي اينگونه اقدامات تروريستي از مصاديق محارب است و عناويني از قبيل " قطاع الطريق " و " لص " كه روايات زيادي در جرم انگاري اين دو عنوان داريم ، نيز بر اينگونه اقدامات تروريستي قابل انطباق است .

2. سلب آسايش اجتماعي و به خطر انداختن جان و مال و ناموس مردم بيگناه :‌

اغلب اقدامات تروريستي كور باعث سلب آسايش و امنيت اجتماعي و موجب به خطر افتادن جان و مال مردم بيگناه است . چندين كنوانسيون بين المللي براي مقابله با اينگونه اقدامات تروريستي به تصويب رسيده است .

و به لحاظ فقهي نيز اينگونه اقدامات تروريستي مصاديق روشن محارب است ، افزون بر اين كه اسلام اهتمام ويژه اي براي جان ، ناموس و مال مردم قائل است و كشتن به ناحق يك انسان را همانند كشتن همه انسان ها شمرده است .

3. ترور سران دولت ها ،‌ مأموران ديپلماتيك

سران دولت ،‌ مأموران ديپلماتيك ، شخصيت هاي برجسته سياسي بين المللي و ... از جمله آماج هاي دلخواه تروريسم بين المللي هستند و چنان كه گذشته تا كنون چندين كنوانسيون بين المللي براي مقابله با اينگونه ترورها به تصويب رسيده است .

از ديدگاه فقه نيز اين اقدامات محكوم است و با دو عنوان " فتك " و " غيله " از آن ياد شده است . چنان كه گذشت معناي اين عنوان عبارت است از كشتن انسان هاي برجسته سياسي ، اجتماعي به صورت غافلگيرانه و مخفيانه .

در كتاب هاي تاريخي نيز از اينگونه قتل ها با همين دو عنوان تعبير كرده اند و در سخنان معصومان اينگونه قتل ها به شدت منع شده است .

4. تخريب اماكن عمومي و آلوده كردن آب ها

تخريب اماكن ، ايجاد آلودگي در غذا يا آب ، تحريك بيماري هاي واگيردار ، استفاده از سلاح هاي شيميايي از اقدام هاي تروريستي است كه به شدت جامعه جهاني را نگران كرده و در خصوص مقابله با استفاده از سلاح هاي شيميايي و بيماري زا چندين كنوانسيون بين المللي تشكيل شده است .

اينگونه اقدامات تروريستي نيز از نگاه فقه به شدت محكوم است و حتي در دفاع مشروع نيز مسلمانان حق ندارند آب ها را آلوده سازند ، اماكن عمومي ، جنگل ها و درختان را تخريب نمايند . در سخنان معصومان سفارش هاي اكيد در پرهيز از اينگونه اقدامات در جهاد مقدس شده است .

5. تأمين مالي تروريست ها

بخشي از جرائم تروريستي ، جرائم عليه اموال و مالكيت است . جعل اسناد ، پول شويي ، جمع آوري پول با حيله و نيرنگ از جمله اقداماتي است كه تروريست ها براي تأمين نيازهاي مالي خود به آن متوسل مي شوند . تا كنون چندين كنوانسيون بين المللي براي مقابله با تأمين مالي تروريست ها تشكيل و مصوباتي داشته است .

از ديدگاه فقه نيز مسلمانان كه اين معاهدات را امضا كرده اند بايد مصوبات را اجرا نمايند . افزون بر آن در فقه عناويني وجود دارد كه مي تواند اينگونه اقدامات را پوشش دهد ، مانند " محتال " : ، كسي كه از طريق نيرنگ و فريب به دنبال كسب مال باشد .

" مبنج و ساقي مرقد " ، كسي كه ديگري را فريب دهد و بر او دارويي خواب آور يا مست كننده بخوراند و اموالش را به غارت ببرد . " مستلب " : كسي كه به صورت آشكار در راهها و خيابان ها اموال مردم را از چنگ شان در مي آورد . (زورگيري)

 

پی نوشت:

1. سخنان مقام معظم رهبري پس از حادثه 11 سپتامبر

2. همان

3. همان

 

 

 


دی 1402
شنبه 1 شنبه 2 شنبه 3 شنبه 4 شنبه 5 شنبه جمعه
1
2
3
5
6
7
8
9
10
11
12
14
15
16
17
18
19
21
22
23
28
29