تروریسم در عصر ترامپ

روز گذشته دونالد ترامپ به عنوان چهل و پنجمین رییس جمهور ایالات متحده رسما سکان قدرت را از باراک اوباما تحویل گرفت. شعارهای انتخاباتی ترامپ از سیاست و رویدادهای داخلی آمریکا تا جنگ سوریه و وجود تروریسم در عراق را شامل می شود. اظهارات تاریک او درباره اخراج مهاجران، ممنوعیت ورود مسلمانان به خاک آمریکا، تناقض گویی درباره تروریسم و داعش و بسیاری مسائل دیگر موجب شد که افزون بر دموکرات ها، برخی اعضای حزب جمهوری خواه نیز نسبت به مواضع او اعلام انزجار کنند. اما مسائل خاورمیانه به ویژه جنگ و تروریسم در سوریه و عراق، دست داشتن رژیم عربستان سعودی در حادثه تروریستی یازده سپتامبر نیز بخش مهمی از مواضع رییس جمهور منتخب آمریکا است که گاه در تقابل با سیاست های ایالات متحده قلمداد می شود. حال سئوال اینجاست که حضور ترامپ در اریکه قدرت چه تاثیری بر تحولات مربوط به تروریسم در سطح منطقه ای و فرا منطقه ای خواهد داشت؟

اوباما و مدیریت تروریسم

بعد از حملات یازده سپتامبر 2001 سازمان های امنیتی- نظامی آمریکا همزمان با طرح حمله به عراق و افغانستان  در یک استراتژی طولانی مدت تصمیم به مدیریت جریان های تروریستی در دو سطح ذهنی و عملیاتی گرفتند، پروژه ای زمان‌بر که هدف آن در سطح اول خارج ساختن آمریکا از سیبل اعتراضی جریان های اسلامی و در سطح دوم مدیریت میدانی تروریسم(مدیریت ارض جهاد) بود. در سطح اول آمریکا می بایست هرچه زودتر با بزک چهره خود و ایجاد یک جایگزین، موقعیت خود را به عنوان “شیطان بزرگ” و “سمبل ظلم در نظام بین الملل” واگذار می کرد.  لذا با انتخاب باراک اوباما در سال 2008 به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده، دستگاه دیپلماسی آمریکا ترمیم چهره این کشور و همچنین اتخاذ سیاست خروج از خاورمیانه را در دستور کار خود قرار داد، امری که در سند استراتژیک امنیت ملی آمریکا تحت عنوان تغییر ثقل استراتژیک از خاورمیانه به خاوردور مطرح شد. آمریکا در این راهبرد تلاش کرد تا با خالی کردن میدان، عرصه را برای دیگر بازیگران غربی به ویژه کشورهای اروپایی که نوعی تعلق خاطر استعماری به این منطقه داشتند باز کند.  علاوه بر این آمریکا تلاش کرد تا با ایجاد تفرقه در میان مسلمانان، واشنگتن را به عنوان یک “دگر” و “غیریت” از گفتمان گروه های جهادی خارج ساخته و به جای آن شیعه و سنی را در مقابل هم قرار دهد. بی جهت نیست که در ادبیات داعش تشکیل “دولت اسلامی” در عراق و سوریه از مبارزه با اسرائیل و آمریکا مهم تر است، یا آن گونه که البغدادی می گوید، خطر دشمن نزدیک (شیعیان) از کافر اصلی (آمریکا و اسرائیل) بیشتر است.

دولت تروریستی به جای شبکه تروریستی

در سطح دوم و یا عرصه میدانی نیز آمریکایی ها تلاش کردند تا با توجه به نفوذ خود در میان گروه های تروریستی، در شیوه اقدام این گروه ها به عنوان یک “شبکه تروریستی” تغییر ایجاد کرده و آنها را به سوی تشکیل “دولت های تروریستی” سوق دهند. برای یک دولت تروریستی ایجاد یک سرزمین موعود و حفظ آن در اولویت است.  لذا تروریست ها سعی خواهند کرد با مدیریت حملاتشان، دشمنان جدیدی را برای خود ایجاد نکنند، الزامات تشکیل یک دولت تروریست ها را منعطف ساخته و حتی می توان از آنها برای پیشبرد اهداف منطقه نیز استفاده کرد.  از همین رو است که در یک مقایسه سطحی میان گروه تروریستی داعش و سلف آن القاعده متوجه می شویم که  القاعده به عنوان یک شبکه تروریستی زمین برای قلمروی خود در نظر نمی‌گرفت و فقط به فکر مبارزه بود، یمن، چچن، آفریقا، آسیا، آمریکا و اروپا، زمین برایش مهم نبود؛ اما داعش به عنوان یک دولت عمیقاً به قلمرو اعتقاد دارد. دستگاه امنیتی آمریکا به خوبی می دانست که بهترین بستر برای ایجاد یک دولت تروریستی قطعا هزاران کیلومتر با مرزهای آمریکا فاصله خواهد داشت، همچنین متمرکز ساختن تروریسم در یک منطقه علاوه بر این که خطرات آن را کم کرده ، آن را قابل مدیریت می سازد.

تروریسم در عصر ترامپ

با این حال شکست های اخیر داعش در سوریه و عراق کنترل مدیریت گروه های تروریستی را بار دیگر از دست تئوریسین های اطلاعاتی آمریکایی خارج ساخته است. جنایات داعش در سوریه و عراق کم کم مشروعیت بین المللی آمریکا را زیر سوال برد و واشنگتن مجبور شد برای حفظ ظاهر هم که شده یک ائتلاف بین المللی علیه داعش تشکیل دهد.‏ این اقدام آمریکا باعث شد تا سخنگوی داعش، ‏ابومحمد العدنانی، از حامیان این گروه در غرب بخواهد تا با عملیات تروریستی- خودسازمان یافته – کشورهای اروپایی و آمریکا را هدف قرار دهند. از آن زمان حامیان و همفکران داعش تلاش کرده اند تا به این دعوت پاسخ دهند. نمونه آن را ‏می توان در حملات پاریس و بروکسل به خوبی مشاهده کرد.‏ به گزارش فارین پالیسی در ماه می 2015 بود که دستگاه اطلاعاتی امنیتی آمریکا به این نتیجه رسید که بدون ‏شک تغییرات اساسی در ماهیت تهدید تروریستی داعش به وجود آمده است. از سوی دیگر حضور دونالد ترامپ به عنوان یک شخصیت ضداسلام و اسلام‌هراس در قدرت بار دیگر آمریکا را به عنوان غیریت جهان اسلام مطرح خواهد کرد. از همین رو می توان پیش بینی کرد در عصر ترامپ باردیگر شاهد القاعده ای شدن داعش و جهانی شدن تروریسم خواهیم بود.